g kuvveti

Büyük G harfi ile sembolize edilen kütleçekim sabiti ile karıştırılmamalıdır.

g kuvveti (İngilizce: g-force), bir kütleye belirli bir durumda etki eden hızlanma (akselerasyon).^[2] İngilizce gravitational (kütleçekimsel) sözcüğünden gelen g kuvveti adı aslında bir misnomerdir (hatalı adlandırma) zira kütleçekimini değil hızlanmayı belirtir.^[2] Düz bir hatta sabit hızla ilerleyen veya hareketsiz duran bir cisme etki eden g kuvveti +1'dir.^[3]

g kuvveti serbest hareket eden bir nesnenin maruz kaldığı "kütleçekimsel olmayan" kuvvetlerin vektörel toplamıdır. Kütleçekiminden kaynaklanmayan hızlanmalara "gerçek ivme" denir ve g kuvveti hesaplanırken sadece bunlar kullanılır. g kuvveti arttıkça nesne üzerindeki gerilim artar. Yüksek seviyelere ulaştığında g kuvvetlerinin etkileri yıkıcı sonuçlar doğurabilir.

Vücuda etki eden g arttıkça baş dönmesi ve ağırlaşma gibi hoş olmayan etkiler görülür. Bu nedenle örneğin lunapark oyuncakları 4 g'yi geçmezler.^{[kaynak belirtilmeli]}

Normal eksende g[değiştir | kaynağı değiştir]

Normal eksen, vücudun tam ortasında baştan ayağa doğru geçen hayalî eksendir. Dünya üzerinde ayakta dururken normal eksen yeryüzü ile dik açı yapar. Ancak örneğin yatışlı bir uçuşta normal eksen yere dik değildir.

Pozitif g[değiştir | kaynağı değiştir]

Pozitif g normal eksende yukarıdan aşağıya doğru etki eden g kuvvetidir. Normal günlük faaliyetler esnasında maruz kalınan g kuvveti pozitif 1 g'dir. Bu oranın örneğin 2 g'ye çıkması durumunda insan vücuduna etki eden kuvvet ikiye katlanır ve her g artışında maruz kalınan g de aynı oranda artar.

Normal (dikey) eksendeki +4 g'den yüksek g'lerde kan beyinden aşağıya doğru hareket eder. Buna bağlı oksijen yetersizliği görme kaybına ve daha ileri aşamalarda da öncelikle greyout'a (görüşün kısmî kararması) ve son olarak da blackout'a (bilinç kaybı) neden olur.^[1]

Negatif g[değiştir | kaynağı değiştir]

Negatif g pozitif g'nin aksi istikamette (ayaklardan başa doğru) etki eden g kuvvetidir. Örneğin uçuş esnasında pilot lövyeyi aniden ileri hareket ettirip bu şekilde muhafaza ederse vücudundaki kan hızla başa doğru hareket eder. Aşırı negatif g durumunda alt göz kapakları yukarı doğru hareket eder ve redout (görüşün kırmızılaşması) durumu ortaya çıkar.^[1]

İnsanın pozitif g limiti 9-10'lara kadar varsa da negatifte bu -3, -3,5 civarındadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Sıfır g[değiştir | kaynağı değiştir]

Pozitif 1 g'yi yenecek kadar negatif g uygulandığında sıfır g durumu ortaya çıkar.^{[kaynak belirtilmeli]}

Uçuşta g[değiştir | kaynağı değiştir]

Av uçağı ve aerobasi pilotları g kuvvetinin etkisini azaltmak amacıyla g suit (g kıyafeti) denen özel kıyafetler giyer. Bu kıyafet şişerek yüksek g kuvvetinin etkisiyle beyinden ayaklara doğru hareket eden kanı yavaşlatma amaçlıdır ve bu yolla pilotun bayılma ihtimali azaltılmış olur. g suit +3 g'ye kadar tolerans sağlar. Pilot manevra esnasında nefes alışını 3-4 saniyelik kesitler hâlinde yapar ve öksürüğe yakın bir tazyikle dışarı verir. Böylece iç basınç yaratarak dış basıncın etkisini hafifletir. Pilotun karın ve göğüs kaslarının güçlü olması g toleransını artırır. g suit ve nefes taktiği ile pilotlar yüksek g'lere tahammül edebilmektedirler.^{[kaynak belirtilmeli]}

Yatay eksende g[değiştir | kaynağı değiştir]

Vücuda önden arkaya (veya tam tersi) şekilde etki eden g kuvvetidir. Otomobil yarışçılarının ve kalkış esnasında astronotların maruz kaldığı g kuvveti bu kategoridedir.

Uzaya fırlatılan bir roketin içindeki astronotlar 5 g'ye maruz kalırlar. Dönüşte ise bu oran iki katına çıkmakta yani astronotlara 10 g'lik bir kuvvet uygulanmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Godwin, Peter, David Robson. ''The Air Pilot's Manual 6: Human Factors & Pilot Performance.'' 3. baskı. Cranfield. Aviation Theory Centre, 2006.

^ ^a ^b ^c Godwin, 48
^ ^a ^b DOE Office of Science 25 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://newton.dep.anl.gov 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Godwin, 47

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kütleçekim ivmesi

Fizik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[Godwin48-1] Godwin, 48

[DOE-2] DOE Office of Science 25 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://newton.dep.anl.gov 3 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Godwin, 47

[1]

[2]

[3]

g t d Havacılık
Hava araçları	Askerî uçak • Balon • Cayrokopter • Hafif hava aracı • Helikopter • Paraşüt • Paramotor • Planör • Uçak • Yamaç paraşütü • Yelken kanat • Yolcu uçağı • Zeplin
Uçuş türleri ve safhaları	Alet uçuşu • Aerobasi • Bekleme • Gece uçuşu • Görerek uçuş • İniş • Kalkış • Kol uçuşu • Meydan turu • Rule • SFVR • Yaklaşma
Kurum ve kuruluşlar	IATA • ICAO • EASA • EUROCONTROL • JAA
Mürettebat	Hostes • Kaptan pilot • Kontrol pilotu • Loadmaster • Pilot • Seyrüseferci • Silah sistem subayı • Sorumlu pilot • Uçak komutanı • Uçuş öğretmeni • Uçuş teknisyeni
Lisans ve derecelendirmeler	ATPL • JAR-FCL • NR • Pilot lisansı • CPL • PPL
Havacılık tıbbı	Barotravma • Dekompresyon hastalığı • g kuvveti • Hipoksi/Anoksi • İrtifâ rahatsızlığı • Jet lag • Kinetozis • Uçuş muayenesi
Hava sahaları	Kontrollü • Kontrolsüz • ATZ • CTA • CTR • Uçuşa yasak bölge • FIR • Havayolu • MATZ • Sınıflar • TMA/TCA
Hizmetler ve birimler	ACC • AFIS • A/G radio • ALRS • AMS • ATAS • ATC • ATIS • ATS • ATSOCAS • FIS • LARS
Belge ve yayınlar	AIP • NOTAM • Uçuş planı • Uçuşa Elverişlilik Yönergesi
Sürat	CAS • EAS • IAS • Mach sayısı • RAS • TAS • V süratleri • GS
Yükseklik	AAL • AGL • AMSL • DA • Geçiş irtifası • Geçiş katmanı • Geçiş seviyesi • İrtifâ • Maximum elevation figure • Minimum Safe Altitude • Minimum Sector Altitude • Rakım • Uçuş seviyesi (FL)
Atmosfer	DA • ISA • PA • QFE • QNE • QNH
Seyrüsefer yardımcıları	ACAS/TCAS • ADF • DF • DME • EGPWS • GPS • IFF • ILS • NDB • Nirengi • Radar • RNAV • TACAN • Transponder • VDF • VOR
Hava tahmin ve raporları	Meteoroloji kodları • AIRMET • ATIS • METAR • SIGMET • SPECI • TAF • TREND • VOLMET
Acil durum ve kazalar	CFIT • Ditching • Mayday • Pan-pan • SOS • Tehlike sinyali • Zorunlu iniş
Kategori • Commons • Vikiproje

G kuvveti nedir