Fatma Gevheri Sultan

Tam adı
	Fatma Gevheri Osmanoğlu

Fatma Gevheri Sultan
Fatma Gevheri Sultan
Doğum	30 Kasım 1904; Üsküdar, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	10 Aralık 1980 (76 yaşında); Beyoğlu, İstanbul, Türkiye
Defin	II. Mahmud Türbesi Haziresi
Tam adı
Tam adı
	Fatma Gevheri Osmanoğlu
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	Mehmed Seyfeddin Efendi
Annesi	Nervaliter Hanım
Dini	İslam
Meslek	Müzisyen, bestekâr

Fatma Gevheri Sultan veya Fatma Gevheri Osmanoğlu (Osmanlıca: فاطمه کوھری سلطان, 30 Kasım 1904 - 10 Aralık 1980), Osmanlı prensesi, Türk müziği sanatçısı ve bestekâr. Osmanlı İmparatorluğu'nun otuz ikinci padişahı Sultan Abdülaziz'in torunu ve Şehzade Mehmed Seyfeddin Efendi'nin kızıdır.

İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatma Gevheri Sultan 30 Kasım 1904'te İstanbul'un Üsküdar semtindeki Küçük Çamlıca Sarayında doğdu. Babası, Sultan Abdülaziz ve Gevheri Kadınefendi'nin oğlu Şehzade Mehmed Seyfeddin, annesi Nervaliter Hanım'dır.^[1] Babasının üçüncü çocuğu ve annesinin ikinci çocuğu olarak dünyaya gelen Fatma Gevherinin ayrıca Şehzade Ahmed Tevhid adında bir de ikiz kardeşi bulunmaktadır. Kendisinden bir yaş büyük şehzade Mahmud Şevket Efendi ise üvey ağabeyi idi. Gevherinin müziğe ilgisi beş yaşında başladı ve çocukluğunda babasının musikî meclislerine katıldı. Tamburî Cemil Bey'den tambur ve kemençe dersleri aldı. Tahsilini Fransa'da tamamladı.^[2]

Sürgün yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart 1924'te Osmanlı Hanedan üyelerinin yurtdışına sürgününden sonra, Gevheri ve ailesi Fransa'nın Nice şehrine taşındı ve burada Cimiez'de bir villaya yerleştiler. 1927'de babasının ölümünden sonra ailesi farklı yerlere dağıldı. Gevheri Sultan, Nice'de kalmaya devam etti ve maddi sıkıntılar çekti. Aynı şehirde yaşayan amcası Abdülmecid Efendi, Gevheri Sultan'ın maddi zorluklar yaşadığını duyunca kendi yanına aldırdı. Birkaç yıl amcasının ailesiyle birlikte yaşayan Gevheri, daha sonra Hindistan'dan küçük bir rajanın oğluyla nişanlandı, ancak düğününden kısa bir süre önce başka biriyle ilişkisi olduğu ortaya çıkınca nişan iptal edildi. Amcası Abdülmecid Efendi duruma çok sinirlendi ve onu yaşaması için hiçbir şeyi olmayan annesinin yanına geri gönderdi. Sürgün yıllarının bir bölümünü Mısır'ın başkenti Kahire'de geçirdi.^[3]

“

"Pek muhterem sevgili hemşirem, ...Vaziyetimi beni yakından görmekle anlayabilirsiniz. Bugün üstüme giyecek iki kombinezonumdan başka bir şeyim yoktur. İnsan gençliğinde her türlü sıkıntıya tahammül edebilir fakat yaş bir dereceye geldiği zaman tahammül etmek şöyle dursun, nefsine pek ağır geliyor. Cenáb-ı Hak’dan dilediğim tek şey, biran evvel rahmetli anneciğime kavuşmaktır. ...İşte, benim yüksek kalpli hemşireciğim! Benim gibi bedbaht bir kadına merhamet gösterip yardım etmek bir sevaptır. Bugün yardımınıza muhtacım. Sizi seven ve pek çok seven merhum amcanızın ruhuna hürmeten bilmeyerek size karşı bir hatada bulundum ise beni affediniz ve iltifatınızdan beni mahrum etmeyiniz. Bunu yüksek kalbinizden ve hakka ve adalete olan bağlılığınızdan beklerim. Bilvesile en derin hürmetlerimle mübarek ellerinizi öper, iltifatınızı beklerim efendim.

”

— Fatma Gevheri Sultan'ın maddi yardım istemek maksadıyla kuzeni Sabiha Sultan'a yazdığı bir mektubun bazı bölümleri, 8 Aralık 1951^[4]

Son yılları ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Gevheri Osmanoğlu, babasından ut, tambur, piyano ve lavta gibi birçok enstrüman çalmayı öğrendi. Sürgünde büyük sıkıntılar çekmiş olmasına rağmen musikîden vazgeçmedi ve babasından kalan bazı çalgıları itina ile muhafaza etti. 1952 yılında hanedanın hanım mensuplarının Türkiye'ye geri dönüşüne izin veren kanunun kabulünden sonra İstanbul'a döndü ve çalgılarını da yanında getirdi.^[5] Ülkesine dönünceye kadar Klasik Türk müziği eğitimine devam etmese de sonraki yaşamında tamburda çok yetenekli olduğunu kanıtladı.^[6] Çoğu türkü olmak üzere birçok beste yazan Osmanoğlu'nun eserleri, Türk radyo ve televizyonlarının yaptığı kayıtlarda korundu. Büyük çoğunluğunu Teoman Önaldı'nın notaya aldığı 16 eser besteledi.^[2] Sûz-i Dil Makamı Saz Semaisi en bilinen eseri oldu. Gevheri Osmanoğlu, Tuna Baykara'ya verdiği bir röportajda; “Padişah dedelerimin hemen hepsi müzikle uğraşır, besteler yaparlardı. İçlerinde III. Selim, II. Mahmud ve Sultan Abdülaziz gibi eserleri devamlı çalınan besteciler var. Fakat bugün hayatta olan padişah çocukları ve torunları içinde benden başka müzikle uğraşan yok” ifadelerini kullandı.^[2]

Güftesinin dedesi Sultan Abdülaziz'e, bestesinin Gevheri Sultan'a ait olan semai usulü şarkının bir dörtlüğü:^[2]

“	Başka bir âlem gerektir gönlümü seyrân için Mihnet-i dünyâ çekilmez doğrusu bir cân için Mübtelâ-yı derd-i aşkı olduğum cânân için Terk-i cân etsem de kurtulsam şu mihnet-hâneden	„

Fatma Gevheri Sultan, hayatının son yıllarını amcası Veliaht Prens Yusuf İzzeddin Efendi'nin kızı olan kuzeni Mihrişah Sultan ile beraber, Taksim Meydanı yakınlarında geniş bir apartman dairesinde geçirdi. 10 Aralık 1980 tarihinde 76 yaşında hayatını kaybetti ve naaşı büyük dedesi II. Mahmud'un Çemberlitaş Divanyolu Caddesi üzerindeki türbesine defnedildi.^[7] Miras olarak sadece tambur ve kemençe gibi birkaç çalgı ile notalarını bıraktı.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Seyfeddin Efendi, Şehzade". TDV İslâm Ansiklopedisi. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ ^a ^b ^c ^d "Türk Müziği Konserleri: "Kadın Bestekârlar"" (PDF). Pera Müzesi. 21 Şubat 2016. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2022.
^ "GEVHERİ OSMANOĞLU". www.turkishmusicportal.org. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ Murat Bardakçı (18 Ocak 2006). "İşte, Atatürk'ün evlenmek istediği Osmanlı sultanı". Hürriyet. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ ^a ^b Murat Bardakçı (11 Ağustos 2010). "Gevherî Sultan'ın çalgıları ne oldu?". Haberturk.com. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ Gözde Çolakoğlu Sarı (2013). "OSMANLI'DAN CUMHURİYET'E KADIN MÜZİSYENLER: TAŞ PLAK GELENEĞİNDE LALE VE NERKİS HANIMLAR CD'Sİ" (PDF). İstanbul Teknik Üniversitesi. s. 210. 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
^ "Hanedan nerede öldü nereye gömüldü?". turkiyegazetesi.com.tr. Erişim tarihi: 9 Mart 2022. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[TDV-1] "Seyfeddin Efendi, Şehzade". TDV İslâm Ansiklopedisi. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[PeraMuseum-2] "Türk Müziği Konserleri: "Kadın Bestekârlar"" (PDF). Pera Müzesi. 21 Şubat 2016. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2022.

[3] "GEVHERİ OSMANOĞLU". www.turkishmusicportal.org. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[Hürriyet-4] Murat Bardakçı (18 Ocak 2006). "İşte, Atatürk'ün evlenmek istediği Osmanlı sultanı". Hürriyet. 27 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[Bardakçı-5] Murat Bardakçı (11 Ağustos 2010). "Gevherî Sultan'ın çalgıları ne oldu?". Haberturk.com. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[6] Gözde Çolakoğlu Sarı (2013). "OSMANLI'DAN CUMHURİYET'E KADIN MÜZİSYENLER: TAŞ PLAK GELENEĞİNDE LALE VE NERKİS HANIMLAR CD'Sİ" (PDF). İstanbul Teknik Üniversitesi. s. 210. 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.

[7] "Hanedan nerede öldü nereye gömüldü?". turkiyegazetesi.com.tr. Erişim tarihi: 9 Mart 2022. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Osmanlı padişah kızları
1. nesil	Fatma Hatun (I. Osman'ın kızı)
2. nesil	Şehzade Hatun Fatma Hatun (Orhan Bey'in kızı) Hatice Hatun
3. nesil	Nefise Melek Hatun
4. nesil	Hundi Fatma Hatun Paşa Melek Hatun
5. nesil	Selçuk Hatun Hafsa Hatun (I. Mehmed'in kızı) Ayşe Hatun (I. Mehmed'in kızı)
6. nesil	Fatma Hatun (II. Murad'ın kızı)
7. nesil	Gevherhan Hatun
8. nesil	Aynışah Hatun Kamerşah Hatun Fatma Hatun Ayşe Hatun Hümaşah Hatun Hundi Hatun Hatice Hatun Selçuk Hatun Şah Hatun İlaldı Hatun Gevherimüluk Hatun
9. nesil	Beyhan Sultan (I. Selim'in kızı) Hatice Sultan (I. Selim'in kızı) Fatma Sultan (I. Selim'in kızı) Şah Sultan (I. Selim'in kızı) Hafize Sultan (I. Selim'in kızı) Gevherhan Sultan (I. Selim'in kızı)
10. nesil	Mihrimah Sultan (I. Süleyman'ın kızı) Raziye Sultan
11. nesil	Gevherhan Sultan (II. Selim'in kızı) Esmehan Sultan Şah Sultan (II. Selim'in kızı) Fatma Sultan (II. Selim'in kızı)
12. nesil	Ayşe Sultan (III. Murad'ın kızı) Fahriye Sultan Fatma Sultan (III. Murad'ın kızı) Hümaşah Sultan (III. Murad'ın kızı) Mihrimah Sultan (III. Murad'ın kızı)
13. nesil	Hatice Sultan (III. Mehmed'in kızı)
14. nesil	Ayşe Sultan (I. Ahmed'in kızı) Fatma Sultan (I. Ahmed'in kızı) Gevherhan Sultan (I. Ahmed'in kızı) Hanzade Sultan (I. Ahmed'in kızı) Atike Sultan Abide Sultan
15. nesil	Zeynep Sultan (II. Osman'ın kızı) İsmihan Kaya Sultan Gevherhan Sultan (İbrahim'in kızı) Beyhan Sultan (İbrahim'in kızı) Ayşe Sultan (İbrahim'in kızı) Atike Sultan (İbrahim'in kızı)
16. nesil	Hatice Sultan (IV. Mehmed'in kızı) Ümmü Gülsüm Sultan Fatma Sultan (IV. Mehmed'in kızı)
17. nesil	Ayşe Sultan (II. Mustafa'nın kızı) Emine Sultan (II. Mustafa'nın kızı) Safiye Sultan (II. Mustafa'nın kızı) Emetullah Sultan Fatma Sultan (III. Ahmed'in kızı) Esma Sultan (III. Ahmed'in kızı) Ümmü Gülsüm Sultan (III. Ahmed'in kızı) Atike Sultan (III. Ahmed'in kızı) Ayşe Sultan (III. Ahmed'in kızı) Zeynep Sultan Zübeyde Sultan
18. nesil	Şah Sultan (III. Mustafa'nın kızı) Beyhan Sultan (III. Mustafa'nın kızı) Hatice Sultan (III. Mustafa'nın kızı) Esma Sultan (I. Abdülhamid'in kızı) Hibetullah Sultan Ayşe Dürrüşehvar Hanım Hatice Sultan (I. Abdülhamid'in kızı)
19. nesil	Saliha Sultan (II. Mahmud'un kızı) Mihrimah Sultan (II. Mahmud'un kızı) Atiye Sultan dile Sultan
20. nesil	Fatma Sultan (Abdülmecid'in kızı) Refia Sultan (Abdülmecid'in kızı) Cemile Sultan Münire Sultan Behice Sultan Seniha Sultan Mediha Sultan Naile Sultan (Abdülmecid'in kızı) Emine Sultan (Abdülaziz'in kızı) Esma Sultan (Abdülaziz'in kızı) Saliha Sultan (Abdülaziz'in kızı)
21. nesil	Ulviye Sultan Hatice Sultan (V. Murad'ın kızı) Zekiye Sultan Fehime Sultan Naime Sultan Naile Sultan (II. Abdülhamid'in kızı) Şadiye Sultan Ayşe Sultan (II. Abdülhamid'in kızı) Refia Sultan (II. Abdülhamid'in kızı) Fatma Ulviye Sultan Sabiha Sultan
22. nesil	Behiye Sultan Nemika Sultan Fatma Gevheri Sultan Dürriye Sultan Rukiye Sultan Lütfiye Sultan Mukbile Sultan Neslişah Sultan Mihrimah Sultan Hanzade Sultan Neslişah Sultan Necla Sultan

Fatma Gevheri Sultan nedir?, Fatma Gevheri Sultan anlamı nedir?, Fatma Gevheri Sultan ne demektir?