Ermeni Kırımı terminolojisi

Raphael Lemkin: Soykırım önce Ermenilerin başına geldi, ardından da Hitler harekete geçti.

Ermeni Kırımı terminolojisi İngilizce, Türkçe ve Ermenicede farklıdır ve Ermeni Soykırımı'nın reddi ve Ermeni Soykırımı'nın tanınması sorunları çerçevesinde siyasi tartışmalara yol açmıştır. Çalışmalarını İngilizce dilinde yapan tarihçilerin çoğu olayları tanımlamak için "soykırım" sözcüğünü kullansa da başka terimler de vardır.

Almanca[değiştir | kaynağı değiştir]

Almanca Völkermord kelimesi dönemin Alman basını tarafından Ermeni Kırımı'ndan bahsederken kullanılıyordu.^[1]

Ermenice[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeğern ve Medz Yeğern[değiştir | kaynağı değiştir]

Medz Yeğern (Ermenice: Մեծ եղեռն) genel olarak soykırımlar, özellikle de Ermeni Kırımı için kullanılan Ermenice bir terimdir. Terimin kullanımı, soykırım kelimesinden daha belirsiz anlamlı olduğu için tartışmalıdır.^[2]^[3]^[4] Ayrıca ABD Başkanları da genellikle Türkiye devleti ile ittifak ilişkilerini gözeterek, soykırım sözcüğünü kullanmaktan kaçınmak için katliamları ifade ederken Medz Yeğern terimini kullanırlar.^[5]

İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönemin gözlemcileri Ermeni Kırımı'nı tanımlamak için "bir ulusun katli" ve "ırk imhası" gibi birçok kesin terim kullandılar.^[1]^[6]

İnsanlığa karşı suç[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayıs 1915'te İtilaf Devletleri Ermenilerin devam eden tehcilerini ve katliamlarını bir "insanlığa karşı suç" olarak tanımladılar. İnsanlığa karşı suçlar terimi daha sonra Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'nde uluslararası kanunda bir suç kategorisi oldu.^[7]^[8]

Soykırım[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha sonradan olayları tanımlamak için sıkça kullanılacak olan soykırım (veya jenosit) teriminin üretilmesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan toplu Ermeni katliamları sonrasında gerçekleşti. Raphael Lemkin, "soykırım" terimini 1943 yılında üretti ve Ermeni katliamlarının da bir “soykırım“ olduğunu şu sözlerle gündeme getirdi: "Soykırım [kavramı] ile ilgilenmeye başladım, çünkü birçok kez gerçekleşti. Önce Ermenilerin başına geldi, ardından da Hitler harekete geçti."^[9] 1921'de Soğomon Tehliryan'ın Talat Paşa suikastı davası sırasında Lemkin, Ermenilerin başına gelenleri 20. yüzyıldaki ana soykırım olaylarından biri olarak tanımladı.^[1]^[10]

Etnik temizlik[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'larda Yugoslav Savaşları sırasında ortaya atılmış olan etnik temizlik terimi akademik çalışmalarda sıklıkla soykırım terimiyle beraber veya soykırım terimi yerine kullanılır. Çoğu Türk tarihçi Ermeni Kırımı'nı soykırım yerine etnik temizlik veya insanlığa karşı suç olarak adlandırmaya daha isteklidir.^[11]

Türkçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye hükûmeti olayları tanımlamak için çoğunlukla olayları "Ermeni tezleri", "Ermeni iddiaları"^[12]^[13] veya "Ermeni yalanları"^[14]^[15] olarak nitelendiren "sözde Ermeni soykırımı" ve "Ermeni sorunu" gibi terimler kullanır. Tarihçi Doğan Gürpınar'ın yazdığına göre "sözde soykırım" terimi 1980'li yıllarda otaya atılmış, "olayları inkar ederek isteksizce 1915'e atıfta bulunacağında kullanılan tuhaf terimdir."^[16] Bununla birlikte 2006'da Recep Tayyip Erdoğan hükûmet yetkililerine "sözde Ermeni soykırımı" terimi yerine "1915 olayları" terimini kullanmalarını söyledi.^[10]

Birçok Türk tarihçi soykırım terimini kullanmakta isteksiz davranır, Taner Akçam bunun sebebini "olayları bir soykırım olarak nitelendirerek, bu suçla ilişkili bir kolektifin üyesi olursunuz, herhangi bir tekil suçla değil, nihai suçla ilişkilendirilirsiniz" diyerek açıklar.^[17] Halil Karaveli'ye göre "soykırım kelimesi, toplumun her kesiminden ve her ideolojik eğilimden Türkler arasında güçlü, duygusal tepkilere neden olur."^[18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Ermeni Kırımı'nın tarihyazımı

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Ihrig, Stefan,. Justifying genocide : Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler. Cambridge, Massachusetts. ISBN 978-0-674-91515-2. OCLC 933835718.
^ Mouradian, Khatchig (23 Eylül 2006). "Explaining the Unexplainable: Terminology Employed by Armenian Media". The Armenian Weekly. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Matiossian, Vartan (15 Mayıs 2013). "The 'Exact Translation': How 'Medz Yeghern' Means Genocide". The Armenian Weekly (İngilizce). 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
^ Boghos Zekiyan, Levon (2014). "Expulsion (tehcir) and genocide (soykırım): from ostensible irreconcilability to complementarity : thoughts on Metz Yeghern, the Great Armenian Catastrophe" (İngilizce). ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Ayda Erbal, "Mea Culpas, Negotiations, Apologias: Revisiting the 'Apology' of Turkish Intellectuals," in Birgit Schwelling (ed.), Reconciliation, Civil Society, and the Politics of Memory: Transnational Initiatives in the 20th Century, Bielefeld: Transcript, 2012, p. 88: "Seemingly unaware that any term used to refer to a historical crime of this nature is necessarily always already 'politicized,' when used in this context, just as when President Obama used the same term as a means of avoiding the word "genocide", Medz Yeghern ceases to be a private term of communal mourning for Armenians, it becomes something else: a political instrument in the hands of others."
^ Maksudyan, Nazan (1 Kasım 2009). "Walls of Silence: Translating the Armenian Genocide into Turkish and Self-Censorship". Critique. 37 (4): 635-649. doi:10.1080/03017600903205781. ISSN 0301-7605.
^ Segesser, Daniel Marc (1 Mart 2008). "Dissolve or punish? The international debate amongst jurists and publicists on the consequences of the Armenian genocide for the Ottoman Empire, 1915–23". Journal of Genocide Research. 10 (1): 95-110. doi:10.1080/14623520701850369. ISSN 1462-3528.
^ The Armenian Genocide legacy. Demirdjian, Alexis, 1976-. Houndmills, Basingstoke, Hampshire. ISBN 978-1-137-56162-6. OCLC 911255241.
^ Stanley, Alessandra (17 Nisan 2006). "A PBS Documentary Makes Its Case for the Armenian Genocide, With or Without a Debate". The New York Times. 13 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2018.
^ ^a ^b De Waal, Thomas,. Great catastrophe : Armenians and Turks in the shadow of genocide. Oxford. ISBN 978-0-19-935070-4. OCLC 897378977. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
^ Suny, Ronald Grigor (2009). "Truth in Telling: Reconciling Realities in the Genocide of the Ottoman Armenians". The American Historical Review. 114 (4). ss. 930-946. doi:10.1086/ahr.114.4.930. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
^ The Armenian massacres of 1915-1916 a hundred years later : open questions and tentative answers in international law. Lattanzi, Flavia,, Pistoia, Emanuela,. Cham, Switzerland. ISBN 978-3-319-78169-3. OCLC 1038495004.
^ Erdoğan tells Germany to look at own 'genocide' history, Yeni Şafak, 6 Haziran 2016. "...Armenian claims of "genocide" during the 1915 events", "Turkey denies the alleged Armenian "genocide", [1] 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Prof. Taner Akçam receives 'Heroes of Justice and Truth' award during Armenian Genocide Centennial commemoration". Clark Now | Clark University (İngilizce). 28 Mayıs 2015. 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
^ "History group head slams 'outlandish' German resolution". aa.com.tr. 7 Haziran 2016. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.
^ Gürpınar, Doğan (3 Mayıs 2016). "The manufacturing of denial: the making of the Turkish 'official thesis' on the Armenian Genocide between 1974 and 1990". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 18 (3): 217-240. doi:10.1080/19448953.2016.1176397. ISSN 1944-8953.
^ Cheterian, Vicken,. Open wounds : Armenians, Turks and a century of genocide. Oxford. ISBN 978-0-19-026351-5. OCLC 918841514.
^ Karaveli, Halil Magnus,. Why Turkey is authoritarian : from Atatürk to Erdoğan. [London]. ISBN 978-0-7453-3756-2. OCLC 1038433659.

[:0-1] Ihrig, Stefan,. Justifying genocide : Germany and the Armenians from Bismarck to Hitler. Cambridge, Massachusetts. ISBN 978-0-674-91515-2. OCLC 933835718.

[2] Mouradian, Khatchig (23 Eylül 2006). "Explaining the Unexplainable: Terminology Employed by Armenian Media". The Armenian Weekly. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[3] Matiossian, Vartan (15 Mayıs 2013). "The 'Exact Translation': How 'Medz Yeghern' Means Genocide". The Armenian Weekly (İngilizce). 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[4] Boghos Zekiyan, Levon (2014). "Expulsion (tehcir) and genocide (soykırım): from ostensible irreconcilability to complementarity : thoughts on Metz Yeghern, the Great Armenian Catastrophe" (İngilizce). ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[5] Ayda Erbal, "Mea Culpas, Negotiations, Apologias: Revisiting the 'Apology' of Turkish Intellectuals," in Birgit Schwelling (ed.), Reconciliation, Civil Society, and the Politics of Memory: Transnational Initiatives in the 20th Century, Bielefeld: Transcript, 2012, p. 88: "Seemingly unaware that any term used to refer to a historical crime of this nature is necessarily always already 'politicized,' when used in this context, just as when President Obama used the same term as a means of avoiding the word "genocide", Medz Yeghern ceases to be a private term of communal mourning for Armenians, it becomes something else: a political instrument in the hands of others."

[6] Maksudyan, Nazan (1 Kasım 2009). "Walls of Silence: Translating the Armenian Genocide into Turkish and Self-Censorship". Critique. 37 (4): 635-649. doi:10.1080/03017600903205781. ISSN 0301-7605.

[7] Segesser, Daniel Marc (1 Mart 2008). "Dissolve or punish? The international debate amongst jurists and publicists on the consequences of the Armenian genocide for the Ottoman Empire, 1915–23". Journal of Genocide Research. 10 (1): 95-110. doi:10.1080/14623520701850369. ISSN 1462-3528.

[8] The Armenian Genocide legacy. Demirdjian, Alexis, 1976-. Houndmills, Basingstoke, Hampshire. ISBN 978-1-137-56162-6. OCLC 911255241.

[9] Stanley, Alessandra (17 Nisan 2006). "A PBS Documentary Makes Its Case for the Armenian Genocide, With or Without a Debate". The New York Times. 13 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2018.

[worldcat.org-10] De Waal, Thomas,. Great catastrophe : Armenians and Turks in the shadow of genocide. Oxford. ISBN 978-0-19-935070-4. OCLC 897378977. 11 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[11] Suny, Ronald Grigor (2009). "Truth in Telling: Reconciling Realities in the Genocide of the Ottoman Armenians". The American Historical Review. 114 (4). ss. 930-946. doi:10.1086/ahr.114.4.930. 16 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[12] The Armenian massacres of 1915-1916 a hundred years later : open questions and tentative answers in international law. Lattanzi, Flavia,, Pistoia, Emanuela,. Cham, Switzerland. ISBN 978-3-319-78169-3. OCLC 1038495004.

[13] Erdoğan tells Germany to look at own 'genocide' history, Yeni Şafak, 6 Haziran 2016. "...Armenian claims of "genocide" during the 1915 events", "Turkey denies the alleged Armenian "genocide", [1] 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[14] "Prof. Taner Akçam receives 'Heroes of Justice and Truth' award during Armenian Genocide Centennial commemoration". Clark Now | Clark University (İngilizce). 28 Mayıs 2015. 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.

[15] "History group head slams 'outlandish' German resolution". aa.com.tr. 7 Haziran 2016. 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.

[16] Gürpınar, Doğan (3 Mayıs 2016). "The manufacturing of denial: the making of the Turkish 'official thesis' on the Armenian Genocide between 1974 and 1990". Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 18 (3): 217-240. doi:10.1080/19448953.2016.1176397. ISSN 1944-8953.

[17] Cheterian, Vicken,. Open wounds : Armenians, Turks and a century of genocide. Oxford. ISBN 978-0-19-026351-5. OCLC 918841514.

[18] Karaveli, Halil Magnus,. Why Turkey is authoritarian : from Atatürk to Erdoğan. [London]. ISBN 978-0-7453-3756-2. OCLC 1038433659.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Ermeni Kırımı terminolojisi nedir?, Ermeni Kırımı terminolojisi anlamı nedir?, Ermeni Kırımı terminolojisi ne demektir?