Eşkıya (film)

*Eşkıya*
	Film afişi
Yönetmen	Yavuz Turgul
Yapımcı	Mine Vargı
Senarist	Yavuz Turgul
Oyuncular	Şener Şen; Uğur Yücel
Müzik	Erkan Oğur ; Aşkın Arsunan
Görüntü yönetmeni	Uğur İçbak
Kurgu	Onur Tan ; Hakan Akol
Stüdyo	Warner Bros. ; Filma-Cass
Dağıtıcı	Warner Bros.
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram
Renk	Renkli
Yapım yılı	Temmuz 1996
Çıkış tarih(ler)i	29 Kasım 1996
Süre	121 dk.
Ülke	Türkiye
Dil	Türkçe
Çekim yer(ler)i	Şanlıurfa, İstanbul
Hasılat	7.785.793,22 ₺

Eşkıya, başrollerini Şener Şen ve Uğur Yücel'in paylaştığı 1996 yapımı sinema filmi. Yavuz Turgul'un yönettiği ve senaryosunu yazdığı Eşkıya, 1996-1997 sezonunda 2 milyon 571 bin 474 kişi tarafından izlendi.^[3] Gişe istatistiklerinin tutulmaya başlandığı 1989'dan sonraki dönemde, gösterime girdiği 1996'dan 2001 yılına kadar Türk sinemasının en yüksek gişe hasılatı elde eden filmi oldu.^[4]^[5] Türk sinemasının modern zamanlarındaki ilk büyük gişe patlamasını gerçekleştiren Eşkıya'nın bu başarısı, 1980'li yıllardan itibaren üretim ve seyirci sayısı bakımından büyük bir çöküş yaşayan Türk sinemasının kaderini değiştiren bir dönüm noktası sayılmaktadır.^[6]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

35 yıl önce Cudi dağlarında bir grup eşkıya jandarma tarafından yakalanır. 35 yıl içinde eşkıyaların hepsi ya hastalıktan ya da hesaplaşmalardan ötürü can vermiştir. Biri dışında; Baran (Şener Şen). Baran'ın uzun mahkûmiyetinin ardından Viranşehir Cezaevi'nden çıkmasıyla başlayan film doğduğu toprakların artık baraj suları altında olduğunu öğrenmesiyle devam eder. Köyde karşılaştığı Ceren Ana (Zübeyde Erden) ona, 35 yıllık yokluğunda yaşananları anlatır. Geçmişindekilerin peşine düşmeye niyetli olan Baran Ceren Ana'nın tavsiyelerine rağmen yola düşer. Kendisini jandarmaya ihbar ederek yakalanmasına neden olan Mustafa'dan (Kemal İnci) yıllardır bilmediği bir gerçeği öğrenir. Hapse düşmesine en yakın arkadaşı Berfo'nun (Kamran Usluer) ihaneti neden olmuştur. Berfo Eşkıya'nın altınlarına el koyarak Eşkıya’nın çocukluk aşkı Keje'yi de (Sermin Hürmeriç) babasından satın alıp İstanbul'a kaçmıştır. Vicdan azabı çeken Mustafa kendini Baran'ın infazına hazırlamıştır, ama Eşkıya çoktan Keje'nin peşine düşmüştür.

Trenle İstanbul'a doğru yola çıkan Eşkıya yolda, Beyoğlu'nun arka sokaklarında büyümüş, pavyon, kumarhane, uyuşturucu muhabbetinin içinde yaşayan genç bir adamla, Cumali'yle (Uğur Yücel) karşılaşır. Cumali, babasının kendisini aldatan üvey annesini öldürüp hapse girmesiyle yanına yerleştirildiği halasının evindeki cinsel tacizle geçen çocukluğunun acısını sert adamlığa soyunarak kapatmaya çalışan bir kaybedendir. Yılmaz Güney hayranı olan babasının esinlenmesiyle İnce Cumali filminden adını alan ve bir uyuşturucu kuryesi olan Cumali, Haydarpaşa Garı'nda kendisini bekleyen sivil polisleri fark edince “emanetle” yakalanmamak için Eşkıya'nın çantasıyla kendisininkini değiştirir ve ondan çantasını patronu Demircan'ın (Melih Çardak), Tarlabaşı'ndaki oto tamirhanesine getirmesini ister. Polislerin aramasından kurtulan Cumali'yi bu sefer Demircan'ın sorgusu beklemektedir. Polisin elinden kurtulan Cumalinin muhbir olduğundan kuşkulanan Demircan onu konuşturmaya çalışır. Bu arada elinde çantayla tamirhanenin kapısında beliren Eşkıya Cumaliyi kurtarır.

Ne İstanbul'u ne de Keje'nin adresini bilen Eşkıya'nın çaresiz halini gören Cumali ona Tarlabaşı’nda kendi yaşadığı otelde bir oda bulur. Birbirlerinin hikâyelerini öğrenmeye başlayan, ömrünün yarısından fazlasını hapishanede geçirmiş Eşkıya ile ailesiz büyümüş Cumali arasında yavaş yavaş bir baba-oğul ilişkisi başlarken, Cumali Keje'yi ararken Eşkıya'ya yardım etmeye karar verir.

Hapishanede, sevgilisi Emel'in (Yeşim Salkım) abisi olarak tanıttığı Sedat'ı (Özkan Uğur) ziyaret eden Cumali onun hapishaneden kurtulabilmesi için ihtiyacı olan rüşveti bulmaya karar verir. Sedat için gereken parayı bulmak isteyen ve mesleğinde “kariyer” yapmak isteyen Cumali mahalledeki ekibiyle birlikte Demircan'dan daha zorlu işler isteyerek torbacılığa başlar.

Bu arada İstanbul'u dolaşmakta olan Eşkıya şehrin büyüklüğüne kapılır. Aynı gece otelin diğer devamlı konuklarından sinema emektarı Artist Kemal (Kayhan Yıldızoğlu) ve Beyaz Rus göçmeni Andrey Mişkin (Necdet Mahfi Ayral) ile televizyon seyrederken Mahmut Şahoğlu'nu (Berfo) tanır.

Eşkıya, ertesi gün Cumali'yle beraber artık ülkenin en zengin (ve şaibeli) işadamlarından biri olmuş olan Berfo'nun malikanesinin önüne gelir. Araç konvoyuyla malikanesinden çıkmakta olan Berfo bu esnada Baranı tanır, güçlü bağlantıları olan Berfo ikiliyi önce gözaltına aldırır ve bir süre sonra da serbest bıraktırır. Serbest kalmalarının ardından Eşkıya, Berfo’nun evine getirilir. Berfo, ihanetini ve 35 yıllık hikâyeyi anlattıktan sonra Eşkıya'dan 35 yıldır konuşmayan Keje'yi konuşturmasını ister. Karşısında Eşkıya'yı gören Keje de uzun sessizliğini bozar. Eşkıya onu alma sözü vererek Keje’nin yanından ayrılır.

Cumali, Emel'in abisi olarak tanıttığı Sedat'la kaçtığını öğrendiği gün ayrıca kendisinden mal çaldığından şüphelenen Demircan tarafından da uyarılır. Emel ile Sedat'ı kaldıkları otel odasında basan Cumali, Eşkıya'nın telkinine rağmen öfkesine kurban olup ikisini de öldürür. Eşkıya ile kaçmaya başlayan Cumali sakladığı parasını almak için gittiği otelin önünde bir polis tarafından vurulur ama kaçmayı başarırlar. Ertesi gün evine sığınmak için geldiği halası tarafından reddedilir.

Cumali'nin kendisinden mal çaldığını anlayan ve parasını isteyen Demircan onu ve arkadaşlarını tamirhanesinde rehin tutmaya başlar. Demircan'a olan borca kefil olan Eşkıya, Keje'ye karşılık olarak Cumali'yi kurtaracak olan parayı çek olarak Berfo'dan alır. Cumali, serbest kaldıktan sonra döndüğü mahallesinde aldığı çek karşılıksız çıkan Demircan'ın adamları tarafından vurulur. Ağır yaralı olarak sığındığı otelin terasında ölümü bekleyen Cumali, Eşkıya’nın yanında ölüme gider.

Oğlu gibi gördüğü Cumali'nin ölümünden sonra sırasıyla önce Berfo'yu ardından Demircan'ı ve son olarak aynı otelde çalışan emektar hayat kadını Sevim Abla'nın (Güven Hokna) satıcısını öldüren Eşkıya, Beyoğlu’nun çatılarında gizlenmeye başlar. Nihayet bir evin çatısında polis tarafından kuşatılır. Polisle girdiği çatışma sırasında, Ceren Ana'nın onu koruması için verdiği muskanın kaybolmasını bir ölüm işareti olarak algılayan Eşkıya patlayan silah seslerinin havai fişek seslerine karıştığı ortamda çatıdan atlayarak yaşamına son verir.

Filmdeki Kültürel Simgeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Eşkıya, toplumsal değerlerin ve kültürlerin yozlaşmaya başladığı durumda, bir sorumluluk alıcı bireye duyulan ihtiyacı simgeleyen bir filmdir. Kültürel ve geleneksel değerlerin yozlaşmaya uğraması durumunda aktarılan Doğu-Batı zıtlığı toplumun değişme konusuyla da ilişkilidir. Senaryo, Baran'ın Şanlıurfa'dan İstanbul'a gelişi üzerine kurulmuştur ve İstanbul, kültürden ve gelenekten uzak bir şehir olarak resmedilmektedir. Yavuz Turgul'un diğer filmlerinde de (Gönül Yarası) bu Doğu-Batı zıtlığı simgelerle izleyiciye aktarılır.^[7]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Film, 70. Akademi Ödülleri'nde Türkiye'nin yabancı dilde en iyi film dalında Oscar aday adayı olarak seçilmiş,^[8] fakat aday adayları listesinde ilk beşe girememiştir.
Filmde Eşkıya'nın (Şener Şen) köyünü gördükten sonra, İstanbul'a gitmeden önce uğradığı şehir merkezinde kendisini ihbar eden kişinin yanına gittiğinde, burada arka planda sıra gecesinde söylenen "Nice bu hasreti dildar ile giryan olayım, yanayım aşkınla büryan olayım" isimli uzun havayı Kazancı Bedih söylemiştir.
2001 yılına kadar Türk sinemasının en yüksek gişe hasılatı elde eden filmi olan Eşkıya, 2004 yılına kadar da Türkiye dışında en çok izlenen Türk filmi oldu.^[9]
2015 Şubat ayı itibarı ile IMDB (Internet Movie Data Base)'de en iyi 250 film arasında bulunan ilk ve tek Türk filmi oldu. 128. sıraya kadar yükseldikten sonra düşüş yaşayıp 2015 Mayıs ayının sonunda listeden çıktı. Fakat, 7 Kasım 2016'da listeye yeniden girmiştir.^[10] 25 Nisan 2020 itibarıyla 95. sıradadır.
Filmin müziklerinden biri olan "Karanlığın İçinden" adlı şarkı, Uğur Yücel tarafından seslendirmiştir. Şarkının sözleri, Yavuz Turgul'un oğlu olan Kurtcebe Turgul'a, müzik ve düzenleme ise Aşkın Arsunan'a aittir.

Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

Şener Şen · Baran (Eşkıya)
Uğur Yücel · Cumali
Sermin Hürmeriç · Keje
Yeşim Salkım · Emel
Kamran Usluer · Berfo/Mahmut Şahoğlu
Ülkü Duru · Emel'in annesi
Özkan Uğur · Sedat
Necdet Mahfi Ayral · Andrey Mişkin
Kayhan Yıldızoğlu · Artist Kemal
Güven Hokna · Sevim Abla
Kemal İnci · Mustafa
Melih Çardak · Demircan
Settar Tanrıöğen · (Kız) Naci
Celal Perk · Deli Selim
Ümit Çırak · Cimbom
Rıza Sönmez · Avarel
Romina · Sekine
Kezban Altuğ · Fatma
Kurtcebe Turgul · Jilet Cemal
Mithat Bereket · Kendisi
Can Yılmaz · Hakan
Yurdan Edgü · Cumali'nin halası
Cevat Çapan · Sokaktaki Adam
Zübeyde Erden · Ceren Ana

Film müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkan Oğur'un hazırladığı film müzikleri, 12 parçadan oluşan bir albümle piyasaya sürüldü.^[11]

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

1997 Bogey Ödülü, Almanya
1998 Festróia - Tróia Uluslararası Film Festivali, Altın Yunus, Portekiz
19. Sinema Yazarları Derneği Türk Sineması Ödülleri

En İyi Film (Yavuz Turgul)
En İyi Senaryo (Yavuz Turgul)
En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu (Melih Çardak)
En İyi Müzik (Erkan Oğur)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
^ "Eşkıya". boxofficeturkiye. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
^ "Türk sinemasının gişe canavarları". ntv. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
^ Eşkıya, 86 yılın gişe rekortmeni, Hürriyet 24 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.
^ Eşkıya, tahttan indi 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet 21 Mart 2001.
^ Türk sineması yükselişini sürdürüyor, NTVMSNBC 12 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.
^ Yüksel, Sinem Evren. "YAVUZ TURGUL SİNEMASINDA TOPLUMSAL DEĞİŞİM VE KRİZ ANLATISI". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Eşkıya New York'ta, Hürriyet 24 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.
^ Eşkıya'nın pabucu dama atıldı 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet, 20 Şubat 2004.
^ IMDb Top 250 listesi 1 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ Eşkıya - Soundtrack, Discogs 26 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 11 Ekim 2016.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Eşkıya
SinemaTürk'te Eşkıya

[1] "Arşivlenmiş kopya". 26 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.

[2] "Eşkıya". boxofficeturkiye. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.

[3] "Türk sinemasının gişe canavarları". ntv. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.

[4] Eşkıya, 86 yılın gişe rekortmeni, Hürriyet 24 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.

[5] Eşkıya, tahttan indi 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet 21 Mart 2001.

[6] Türk sineması yükselişini sürdürüyor, NTVMSNBC 12 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.

[7] Yüksel, Sinem Evren. "YAVUZ TURGUL SİNEMASINDA TOPLUMSAL DEĞİŞİM VE KRİZ ANLATISI". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] Eşkıya New York'ta, Hürriyet 24 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 13 Mart 2008.

[9] Eşkıya'nın pabucu dama atıldı 22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet, 20 Şubat 2004.

[10] IMDb Top 250 listesi 1 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[11] Eşkıya - Soundtrack, Discogs 26 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. URL son erişim tarihi: 11 Ekim 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

g t d En İyi Uluslararası Film Akademi Ödülü için Türkiye'yi temsil eden filmler
1964–2000	Susuz Yaz (1964) Uçurtmayı Vurmasınlar (1989) Piano Piano Bacaksız (1992) Mavi Sürgün (1993) Manisa Tarzanı (1994) Eşkıya (1997) Salkım Hanımın Taneleri (1999) Kaç Para Kaç (2000)
2001–2020	Büyük Adam Küçük Aşk (2001) 9 (2002) Uzak (2003) Gönül Yarası (2005) Dondurmam Gaymak (2006) Takva (2007) Üç Maymun (2008) Güneşi Gördüm (2009) Bal (2010) Bir Zamanlar Anadolu'da (2011) Ateşin Düştüğü Yer (2012) Kelebeğin Rüyası (2013) Kış Uykusu (2014) Sivas (2015) Kalandar Soğuğu (2016) Ayla (2017) Ahlat Ağacı (2018) Bağlılık Aslı (2019) 7. Koğuştaki Mucize (2020)
2021–günümüz	Bağlılık Hasan (2021) Kerr (2022) Kuru Otlar Üstüne (2023)

Eşkıya (film) nedir?, Eşkıya (film) anlamı nedir?, Eşkıya (film) ne demektir?