Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. Lütfen kaynakları uygun biçimde metin içine yerleştirerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. (Temmuz 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Domuzgiller
Yaban domuzu (Sus scrofa)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia (Hayvanlar) Şube: Chordata (Kordalılar) Sınıf: Mammalia (Memeliler) Takım: Artiodactyla (Çift toynaklılar) Alt takım: Suina (Domuzumsular) Familya: Suidae (Domuzgiller) Gray, 1821
Cinsler
Sus Babyrousa Phacochoerus Hylochoerus Potamochoerus

Domuzgiller (Suidae), geviş getirmeyen bir çift toynaklı familyası. Familyanın 5 cinse ayrılan 20 türünden Avrupa'da ve Türkiye'de bulunan tek temsilcisi, evcil domuzun atası olan yaban domuzudur.

Pekariler domuzgillerin yakın akrabası sayılırlar. Bazen pekarigillerin Yeni Dünya domuzları ve domuzgillerin Eski Dünya domuzları olarak adlandırıldıklarına da rastlayabiliriz.

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Domuzgiller orta büyüklükte, fıçı şeklinde çevik bir vücut yapısına sahip memelilerdir. Vücutları çok seyrek, fırça gibi sert ve kısa olan kıllarla kaplıdır. Renkleri kırmızımsı kahverengi ile gri veya siyah arası değişir. Uzunlukları 50–190 cm (artı 3–45 cm kuyruk) ve ağırlıkları 6–350 kg arası değişir.

Kafaları uzun ve gözleri küçük olur. Kuyrukları ince ve uzundur. Burunları önden bakıldığında yuvarlak ve düzdür ve bir fil hortumunun ucunu andırır. Kulakları ince ve sivri olur. Erkeklerin köpek dişleri çoğu zaman dışarı doğru çokça uzamıştır. En ilginç dişlere sahip olan domuz türü geyik domuzudur. Geyik domuzunun dişleri burnunu deşerek yukarıya doğru büyür.

Domuzgillerin her ayaklarında daima 4 parmakları vardır. Toynaklaşmış olan 2. ve 3. parmaklar diğerlerinden daha büyük olur ve bütün ağırlığı taşırlar. Daha küçük olan 1. ve 4. parmaklar daha yüksekte durur ve yere değmezler.

Yayılım ve yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Domuzgillerin doğal yayılımı Avrasya'nın 40. enleminden güneyini ve tüm Afrikayı kapsar. En fazla çeşitleri Güneydoğu Asya'da, Endonezya ve Filipinler'de bulunur. Bu coğrafyada hatta henüz bilimsel olarak tarif edilmemiş daha fazla türleri de bulunduğu tahmin edilir.

Islak ormanları, bataklıkları yer tutar, fazla kuru bölgelerden kaçınırlar.

Evcil domuz insanlar tarafından ev hayvanı olarak dünyanın her yerine taşınılmıştır. Artık bu yüzden dünyanın her yerinde, Kuzey ve Güney Amerika'da, Avustralya'da ve birçok adada insanların elinden kaçıp tekrar yabanileşmiş domuz popülasyonlarına rastlanılabilir.

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Özellikle insanlar tarafından rahatsız edildikleri bölgelerde gündüzleri saklanıp gece aktif olurlar. Saklanmak ve dinlenmek için sık çalılıkları, kendi kazdıkları kuyuları (bazen bitkilerle örterler), doğal mağaraları veya diğer hayvanların inşa edip terk ettikleri inleri seçerler. Çoğunlukla suyun yakınında bulunurlar, çoğu türler çamur banyosu yapıp böylece kendilerini parazitlere karşı korurlar. Domuzlar çok hızlı koşabilir ve çok iyi yüzebilirler. Tehdit edildikleri takdirde saldırgan savaşçılara dönüşür, düşmanlarına uzun dişleri ile saldırırlar.

Domuzgiller çoğunlukla bir sürü içinde yaşar. Bu gruplar bir ya da birkaç dişi domuz ile bunların yavrularından oluşur. Yetişkin erkekler yalnız yaşarlar.

Üreme[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu domuzgillerde erkekler çiftleşme öncülüğü elde etmek için kendi aralarında dövüşürler. Bu dövüşlerde birbirlerine kafaları ve uzun dişleri ile çarparak saldırırlar. Gebelik 3-5 ay sürer ve sonunda 1-8 yavru dünyaya gelir. Geyik domuzu ile evcil domuzun haricinde tüm domuzların yavruları çizgili olarak dünyaya gelir, yavrular büyüdüklerinde çizgiler yok olur. Bu çizgiler yavruların çalıların arasında daha iyi saklanmaları için faydalıdır.

Domuzlar ve insanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Domuzlar daima etleri yüzünden avlanılmış ve bu nedenden dolayı daha çok eski zamanlarda evcilleştirilmiş ve yetiştirilmeye başlanmıştır. Domuzların 8500 yıl önce evcilleştirildikleri kabul edilir.

Fazla avlanılmaktan dolayı, visaya domuzu ve cüce yaban domuzu gibi bazı türler tehlike altına girmiştir. Bu türlerin ikisi de IUCN tarafından „yok olma tehlikesinde“ (critically endangered) olarak kategorize edilmiştir.

En yaygın domuz türü olan yaban domuzu, kurtların ve ayıların yok oldukları bölgelerde çok fazlalaşmıştır. Geceleri tarlalara ve bahçelere girerek tarıma zarar verdikleri bölgelerde avlanılarak sayıları kontrol edilir.

Bazı dinlerde domuz eti ve domuzdan elde edilen ürünleri yemek yasaktır.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel sınıflandırma'da domuzgiller, pekarigiller ve su aygırıgiller ile birlikte domuzumsular ya da geviş getirmeyenler (Suina) alt takımını oluştururlar.

Ancak altdaki kladogramda görebildiğimiz gibi filogenetik sınıflandırmada Balinalarda hesaba katılması gerekir:

Cetartiodactyla (Çift toynaklılar ve balinalar)
 |--Topuktabanlılar (Tylopoda)
 |--N.N.
 |--Suoidea (Domuzgiller ve Pekarigiller)
 |--N.N.
   |--Geviş getirenler (Ruminantia)
   |--Cetancodonta
    |--Su aygırıgiller (Hippopotamidae)
    |--Balinalar (Cetacea)

İç sistematik[değiştir | kaynağı değiştir]

Domuzgiller familyası 5 cinse ayrılan 20 türden oluşur:

• Babyrousa
  • Geyik domuzu (Babyrousa babyrussa)
• Hylochoerus
  • Dev orman domuzu (Hylochoerus meinertzhageni)
• Phacochoerus
  • Düğmeli Afrika domuzu (Phacochoerus aethiopicus)
  • Düğmeli domuz (Phacochoerus africanus)
• Potamochoerus
  • Çalı domuzu (Potamochoerus larvatus)
  • Irmak domuzu (Potamochoerus porcus)
• Sus
  • Sakallı yaban domuzu (Sus barbatus)
  • Vietnam yaban domuzu (Sus bucculentus)
  • Visaya yaban domuzu (Sus cebifrons)
  • Selebes yaban domuzu (Sus celebensis)
  • Evcil domuz (Sus domestica)
  • Flores yaban domuzu (Sus heureni)
  • Filipin yaban domuzu (Sus philippensis)
  • Cüce yaban domuzu (Sus salvanius)
  • Bayağı yaban domuzu (Sus scrofa) Türkiye.
  • Timor yaban domuzu (Sus timoriensis)
  • Cava yaban domuzu (Sus verrucosus)

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, ISBN 0-8018-5789-9
• D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005, ISBN 0-8018-8221-4