Krikler

Krikler
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
	İngilizce, Krikçe
Din
	Diğer

Krikler veya diğer kullanımıyla Muskogiler (kendilerini Mvskokē diye adlandırırlar), Kuzey Amerika'nın orta güneyini (Güney Amerika Birleşik Devletleri) uzun süre kontrol etmiş olan bir Kızılderili halkı. Günümüzde Oklahoma, Alabama, Georgia ve Florida eyaletlerinde yaşarlar. En yakın akrabaları Seminolelerdir. Her iki (Krik ve Seminole) halk da Maskoke dillerine giren aynı dili (Krikçe ya da Maskokece) konuşur.

Tek harf farkla birbirinden ayrılan ve ABD'de yaşayan Krik (Creek) halkını, Kanada'da yaygın olan Kri (Cree) halkıyla karıştırmamak gerekir.

Mississippi kültürünün varisleridir. Tarihte coğrafi olarak iki ana gruba ayrılırlar. Coosa ile Tallapoosa nehirlerinin kıyılarında yaşayanlar Yukarı Krikler (Upper Creeks), Chattahoochee ile Flint nehirlerinin kıyılarında yaşayanlar ise Aşağı Krikler (Lower Creeks) adını alır.

1811 Kuyrukluyıldızı ve depremlerin oluşması beraberinde kehanet yorumlarını getirmiş ve bütün bunlardan etkilenen Yukarı Krikler, Şavnilerin şefi Tecumseh tarafından Avrupalı Amerikalılar'ın işgaline karşı direnişlerinde desteklendiler. 1812 Savaşında Amerika Birleşik Devletlerine karşı Britanya İmparatorluğu yanında yer aldılar. Krik halkının Aşağı ve Yukarı Krikler olarak ikiye bölünmesi Kızıl Sopa Savaşı ya da Krik Savaşı (1813–1814) denilen iç savaşı çıkardı. Fort Jackson Antlaşmasında 93,000 km² toprağı Beyazlara devretmek zorunda kaldılar.

George Washington'un uygarlaştırma planına göre 19. yüzyılda "uygarlaştırılan" Beş Uygar Kabile (Çerokiler, Çikasovlar, Çoktavlar, Krikler ve Seminoleler) arasında yer alırlar.

1830 yılındaki Kızılderili Tehciri (Indian Removal) sırasında ana yurtlarından çıkarılarak diğer kabilelerle birlikte Kızılderili Toprakları denilen verimsiz toplama alanına sürüldüler.

Krikler, Oklahoma eyaletinde federal olarak tanınan ve Muscogee (Creek) Nation adıyla bilinen ana idari birlikte toplanırlar. Ufak bir kabilesi de Poarch Band of Creek Indians adıyla Alabama eyaletinde idari birlik oluşturur ve federal olarak tanınır. Kriklerden çok ufak bir kısmı da aynı dil ailesinden akraba Kızılderililerle birlikte Louisiana eyaletinde Koasatilerin yanına ve Alabama eyaletinden çıkarılıp Teksas eyaletine sürülen Alabamaların yanına yerleştirilmişlerdir.

Tarihteki Krik liderleri arasında Tastanaki Hopayi, Tastanagi Rakke, Tomochichi sayılabilir.

Alt gruplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihte coğrafi olarak iki ana gruba ayrılırlar:^[1]

Yukarı Krikler (Upper Creeks): Coosa ile Tallapoosa nehirlerinin kıyılarında yaşayan kabileler:^[2]
- Abihka / Arbeka (A·peh·kv)
- Atasi
- Coosa
- Hilibi / Hillabee (He·lv·pe)
- Holiwahali
- Okchai
- Pakana
- Tukabahchee / Tukapahchee (To·ke·pah·ce)
Aşağı Krikler (Lower Creeks): Chattahoochee ile Flint nehirlerinin kıyılarında yaşayan kabileler:^[2]
- Coweta (Kv·we·tv)
- Eufaula (Yo·fa·lv)
- Kasihta / Cussetah (Kv·seh·tv)

Klanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Krikler 2 ana kanatta (Ak ve Kızıl Kanat) toplanan 15 klandan oluşur^[3]

Klan	İngilizce tercümesi	Türkçe anlamı	Totemi
Hathaga	White Side	Ak Kanat	< hvt·kē = beyaz (white)^[4]
Hota'lga'lgi	Wind Clan	Rüzgâr Klanı	ho'tvle = rüzgâr (wind)^[3]
Kona'lgi	Skunk Clan	Kokarca Klanı	ko·no = kokarca (skunk)^[4]
Itchaswa'lgi	Beaver Clan	Kunduz Klanı	ec·cas·wv = kunduz (beaver)^[4]
Nokosa'lgi	Bear Clan	Ayı Klanı	no·ko·se = ayı (bear)^[4]
Yaha'lgi	Wolf Clan	Kurt Klanı	yv·hv = kurt (wolf)^[4]
Fuswa'lgi	Bird Clan	Kuş Klanı	fuswv = kuş (bird)^[3]
Tchokota'lgi	Red Side	Kızıl Kanat	< ca·tē = kızıl (red)^[4]
Aktayatcha'lgi	?	?	?
Tcla'lgi	Fox Clan	Tilki Klanı	cu·lv = tilki (fox)^[4]
Katca'lgi	Panther Clan^[3]	Puma Klanı	kac·cv = kaplan (tiger);^[4] muhtemelen Florida puması (Puma concolor couguar/coryi)
Kowakatcu'lgi	Wildcat Clan	Yaban kedisi Klanı	kowa'kuce = yaban kedisi (wildcat)^[3]
Ahalagu'lgi	Potato Clan	Patates Klanı	aha' = patates (potato);^[3] tatlı patates (Ipomoea batatas)
Halpata'lgi	Alligator Clan	Aligator Klanı	hvlpv'tv = aligator (alligator)^[3]
Wotka'lgi	Raccoon Clan	Rakun Klanı	wot·ko = rakun (raccoon)^[4]
Sopakta'lgi	Toad Clan	Kurbağa Klanı	so·pak·tv = kurbağa (toad)^[4]
Itcoa'lgi	Deer Clan	Geyik Klanı	e·co = geyik (deer)^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kızılderili Tehciri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Muscogee (Creek) Nation Official Tribal Website". 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.
^ ^a ^b "Access Genealogy: Muskogee Indian Tribe, History". 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "Clans of the Creeks". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "Creek Language Project: English - Creek". 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[1] "Muscogee (Creek) Nation Official Tribal Website". 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2012.

[refAccess-2] "Access Genealogy: Muskogee Indian Tribe, History". 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[refClan-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "Clans of the Creeks". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[refLing-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "Creek Language Project: English - Creek". 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

Creek nedir?, Creek anlamı nedir?, Creek ne demektir?