Celadet Ali Bedirhan

Celadet Ali Bedirhan
Celadet Ali Bedirhan
Doğumu	26 Nisan 1893; İstanbul
Ölümü	15 Temmuz 1951; Şam, Suriye;
Okulu	Kürt Edebiyatı
İlgi alanları	Dilbilim, Kürt edebiyatı
Önemli fikirleri	Hoybun

Celadet Ali Bedirhan (Kürtçe: Mîr Celadet Alî Bedirxan) (1893, İstanbul - 15 Temmuz 1951, Şam),^[1] Kürt milliyetçisi dilbilimci, yazar, diplomat ve siyasetçi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.^[2]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Celadet Ali Bedirhan 1893 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Bedirhan Bey'in torunu Kürt aydınlarından Emir Ali Bedirhan'ın oğludur.^[3]^[4] İlk ve ortaöğrenimini İstanbul'da tamamladı. I. Dünya Savaşı sırasında, subay olarak Osmanlı ordusuna alındı^[5] ve Kafkasya Cephesi'nde bulundu. Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Kürt aşiretlerinin birliğini sağlamak için çaba gösterdi, fakat başarılı olmadı. 1922 yılında kardeşi Kâmuran Bedirhan'la birlikte Almanya'ya gitti. Almanya'da öğrenimini sürdüren Celadet Ali, 1925'te önce Kahire'ye geçti, bir süre sonra da Fransız mandası altındaki Suriye'ye yerleşti. Suriye'de Haco Ağa ve önde gelen diğer Kürt aydınlarıyla birlikte Hoybun'un kuruluşunda aktif rol oynadı.^[1]

Kürtçe çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

1930'lu yıllarla birlikte, siyasi çalışmalardan uzaklaşarak Kürtçe ile ilgili çalışmalarını yoğunlaştırdı. 15 Mayıs 1932 yılında Hawar dergisini çıkardı. Hawar dergisi ile birlikte Arap karakterli Kürt alfabesinin yanında Latin karakterli Kürt alfabesi de kullanılmaya başlandı. İlk 23 sayısı hem Latin harfleri hem de Arap harfleriyle yayınlanan Hawar, 24. sayıdan itibaren bütünüyle Latin harfleriyle yayımlandı. Günümüzde kullanılan Latin karakterli Kürt alfabesi ilk defa Hawar dergisinde uygulanan alfabedir. Hawar dergisinde çoğunlukla Kurmanci olmak üzere düzenli bir biçimde Sorani ve az sayıda da Zazaki yazılar yayınlandı. Osmanlı dönemi Kürt basınından ayrı olarak Hawar 'da Türkçe yazılara yer verilmemekle birlikte, dergide Fransızca bölümü vardı ve bazı Kürtçe yazılar Fransızcaya da tercüme ediliyordu. Suriye'nin Fransızların mandası altında olmasının bunda etkili olduğu düşünülmektedir. Hawar dergisi hem Kürtçenin standartlaştırılması hem de Kürtçe yazan kadronun yetişmesi anlamında bir okul işlevi gördü. Hawar'ın yazar kadrosu içinde Celadat Bedirhan dışında, kardeşi Kâmuran Bedirhan, Osman Sabri, Nureddin Zaza, Cegerxwin, Kadri Can gibi birçok kişi de düzenli olarak yazdı. Toplam 57 sayı yayımlanan Hawar 1943'te yayınına son verdi.^[6]^[7]

1942'de Şam'da Hawar'ın yanı sıra Ronahi ismiyle resimli bir Kürtçe dergi çıkardı. Başta Hawar'ın bir eki olarak çıkan Ronahi, Hawar'ın yayınına son vermesinden sonra bir süre yayınına bağımsız olarak devam etti. Sadece Kürtçenin Kurmanci lehçesiyle yayın yapan Ronahi, Latin harfleriyle yayımlandı. Toplam 28 sayı yayınlanan Ronahi, 1945 yılında yayınını sona erdirdi. Ronahi'nin yazar kadrosu da çoğunlukla Hawar 'da yazan kişilerdi.^[8]

Celadet Bedirhan, 15 Temmuz 1951'de Şam'da öldü. Mezarı Şam'dadır. Ölümünden sonra hayattayken yaptığı Kürtçe dil araştırmaları bir araya toplandı.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Elifba Kurdî (Kürtçe Alfabe)
Rûpelên Elfabê
Rêzimana Elifbaya kurdî
Rêzimana Kurdî (Kürtçe Gramer) (Roger Lescot ile birlikte)
Ferhenga Kurdî (Kürtçe Sözlük)
Günlük Notlar
De La Question Kurde / Kürt Sorunu Üzerine (Fransızca ve Türkçe)
Were Dotmam (Hawar Dergisi'nde yer alan şiirler)
Edirne Sükutunun İç Yüzü (Kamuran Bedirhan ile birlikte)
Mustefa Kemal'e Mektup
Dîbaca nimêjên îzêdiyan
Hevind

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kader Kuyusu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Celadet Ali Bedirxan, Hevind, Avesta, İstanbul, 2009, ISBN 9944382779, s. 4.
^ Hakan Özoglu, Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries, SUNY Press, 2004, ISBN 0791485560, s. 101.
^ Uğur Mumcu, Kürt-İslam Ayaklanması, 1919-1925, Tekin Yayınevi, 1991, s. 190.
^ Kemal Öke, İngiltere'nin Güneydoğu Anadolu siyaseti ve Binbaşı E.W.C. Noel'in faaliyetleri (1919), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1988, ISBN 9754560064, s. 101.
^ Özoglu, a.g.e., s. 129.
^ Hawar, Cild 1, Hejmar 1-23, (1932-1933), Nûdem, Stockholm 1998
^ Hawar, Cild2, Hejmar 24 -57, (1934-1943), Nûdem, Stockholm 1998
^ Ronahî (1-28), Çapxana Jina Nû, Uppsala 1985, ISBN 91970747-05

[celadet1-1] Celadet Ali Bedirxan, Hevind, Avesta, İstanbul, 2009, ISBN 9944382779, s. 4.

[Özoglu101-2] Hakan Özoglu, Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries, SUNY Press, 2004, ISBN 0791485560, s. 101.

[3] Uğur Mumcu, Kürt-İslam Ayaklanması, 1919-1925, Tekin Yayınevi, 1991, s. 190.

[4] Kemal Öke, İngiltere'nin Güneydoğu Anadolu siyaseti ve Binbaşı E.W.C. Noel'in faaliyetleri (1919), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1988, ISBN 9754560064, s. 101.

[Özoğlu129-5] Özoglu, a.g.e., s. 129.

[hawar1-6] Hawar, Cild 1, Hejmar 1-23, (1932-1933), Nûdem, Stockholm 1998

[hawar2-7] Hawar, Cild2, Hejmar 24 -57, (1934-1943), Nûdem, Stockholm 1998

[ronahi-8] Ronahî (1-28), Çapxana Jina Nû, Uppsala 1985, ISBN 91970747-05

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Kürt edebiyatı
1000'ler	Abdussamed Babek Ali Hariri Baba Raxî Hanedanî Mele Perişan Melayê Bateyî
1500'ler-1600'ler	Melayê Cizîrî Ali Teremahi Feqiyê Teyran Mustafa Besarani Ahmed-i Hani Şeyh Şemseddin Ahlati İsmail Beyazidi Muradhan Beyazidi Mensûr Girgaşî
1700'ler	Hana Kubadi Serheng Elmas Han Molla Halil Siirdî Molla Yunus Helkatini Nûdehî Hâlid Bağdâdî
1800'ler	Mahmud Beyazidi Nalî Mesture Erdelan Abdurrahim Mevlevi Şeyda Hevrami Salim Haci Kadir Koyi Mahvi Rıza Talabani Vefayi Abdullah Mishabeddin Herik Veli Divane
Çağdaş dönem	Abdurrahman Aktepe Pîremêrd Celadet Ali Bedirhan Erebê Şemo Heciyê Cindî Ferik Polatbekov Cigerxwîn Abdullah Goran Osman Sebrî Emînê Evdal Kanate Kurdo Kadri Can İbrahim Ahmed Dildar Abdurrahman Şerefkendi Hemin Mukriyani Ahmed Hardi Cemal Nebez Suvare İlhanizade Şêrko Bêkes Latif Helmet Abdulla Paşev Refik Sabir Mehmed Uzun Bahtiyar Ali Fırat Cewerî Feryad Şiri Mahabad Karadaği Casimê Celîl Keremê Anqosî

Celadet Ali Bedirhan ne demektir