Carl Friedrich Philipp von Martius

Carl Friedrich Philipp von Martius
Carl Friedrich Philipp von Martius
	Martius 1850 yılında
Doğum	17 Nisan 1794; Erlangen, Almanya
Ölüm	13 Aralık 1868 (74 yaşında); Münih, Almanya
Evlilik	Franziska von Stengel (e.1823)
Çocuk(lar)	Carl Alexander von Martius (1838-1920)
Kariyeri
Dalı	Botanik, kâşif
Yazar alıntısı (botanik)	Mart.

Carl Friedrich Philipp (Karl Friedrich Philipp) von Martius (17 Nisan 1794 - 13 Aralık 1868), Alman botanikçi ve kaşiftir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Martius, bir saray eczacısı olan Prof. Ernst Wilhelm Martius'un oğlu olarak Almanya'nın Bavyera eyaletinde bulunan bir şehir olan Erlangen'de doğdu.^[2]

1814'te Erlangen Üniversitesi'nden doktora derecesi aldı ve üniversitenin botanik bahçesindeki kritik bir bitki kataloğunu tezi olarak yayımladı. Bundan sonra kendini botanik çalışmaya adamaya devam etti ve 1817'de Johann Baptist von Spix ile Bavyera kralı Maximilian I Joseph tarafından Brezilya'ya gönderildi. Rio de Janeiro'dan çıkarak, Brezilya'nın birkaç güney ve doğu vilayetinden geçtiler ve Amazon Nehri'nden Tabatinga'ya kadar seyahat ederken nehrin büyük kollarından bazılarını da keşfettiler.^[3]

Martius 1820'de Avrupa'ya döndüğünde, Münih Devlet Botanik Koleksiyonu bünyesinde yer alan herbaryum da dahil olmak üzere Münih'teki botanik bahçesinin bekçisi olarak atandı. 1826'da oradaki üniversitede botanik profesörü olarak da görev aldı ve 1864'e kadar her iki görevi de sürdürdü. Uzmanlık alanı Brezilya florası oldu ve çok sayıda kısa makaleye ek olarak Nova Genera et Species Plantarum Brasiliensium^[4] (1823-1832, 3 cilt) ve Icones selectae Plantarum Cryptogamicarum Brasiliensium^[5] (1827) adlı her ikisi de ince bir şekilde resmedilmiş eserlerini yayımladı. Kapsamlı mikroskobik çalışmalarla liken gövdesinde belirli bir doku tabakasını ortaya çıkardı. Hypothecium kelimesini tanıttığı bu çalışması ile itibar kazandı.^[6]

Brezilya'daki seyahatlerini anlattığı kapsamlı bir çalışması, 1823 ile 1831 yılları arasında, bir atlas ile birlikte üç cilt olarak yayımlandı, ancak muhtemelen en iyi bilinen eseri, hurma ailesinin bilinen tüm cinslerinin tarif edildiği ve resmedildiği üç büyük boy ciltli Historia naturalis palmarum'dur. (1823-1850).^[3] Çalışma, habitat eskizleri ve botanik incelemelerle birlikte 240'tan fazla kromolitograf içeriyor.^[7] 1840'ta, çeşitli düzenlerden monografiler yapan en seçkin Avrupalı botanikçilerin yardımıyla Flora Brasiliensis'e başladı. Yayını, ölümünden sonra 1887'ye kadar A. W. Eichler'in (1839-1887) ve ardından Ignatz Urban'ın editörlüğünde devam etti . Ayrıca Spix'in 1826'da ölümünden sonra Brezilya'da yaptığı zoolojik koleksiyonlarla ilgili birkaç çalışmanın editörlüğünü yaptı.^[3] 1837'de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'ne yabancı üye seçildi .

1842'de Avrupa'da patlak veren patates hastalığı üzerine yoğunlaştı ve bu hastalık ile ilgili gözlemlerini yayımladı. Ayrıca Brezilya yerlileri, medeni ve sosyal durumları, geçmişleri ve olası gelecekleri, hastalıkları ve ilaçları ve başta Tupi kabilesi olmak üzere çeşitli kabilelerin dilleri hakkında eserler ve kısa makaleler yayımladı.

13 Aralık 1868'de Münih'te öldü.^[3] Mezar taşı iki palmiye yaprağı ve üzerinde In palmis semper virens resurgo yazan Latince yazıt ile dekore edilmiştir.

1823'te Martius, bakanlık yetkilisi Georg von Stengel'in kızı Franziska von Stengel (1801-1843) ile evlendi. Oğlu kimyager ve Agfa'nın kurucusu Carl Alexander von Martius'dur (1838-1920).

Hatırası[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Güney Amerika yılanı türü olan Hydrops martii, onun onuruna adlandırılmıştır.^[8]
Münih'teki Martiusstraße, ismini onun adından almıştır.
2012 yılında botanikçiler Harley & J. F. B. Pastore, Lamiaceae familyasına ait Brezilya ve Peru'dan bir çiçekli bitki cinsini onun onuruna Martianthus olarak adlandırmıştır.^[9]

Herbarium Martii[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Amerika'ya gitmeden önce Martius'a ait olan büyük bir flora örnekleri koleksiyonunun yanı sıra, birlikte Herbarium Martii'yi oluşturan 12.000 örnekle birlikte geri döndü. Ölümü sırasında koleksiyon daha da genişletilmişti ve dünyanın dört bir yanından 65.000 türü temsil eden 300.000 örnek içeriyordu ve toplanan en büyük özel bitki koleksiyonlarından biriydi. 1837 ile 1841 arasında Martius, Herbarium florae Brasiliensis adıyla korunmuş örnek setlerine sahip bir çalışma yayımladı.^[10]

Belçika hükûmeti, o zamanlar yeni kurulan Jardin botanique de l'Etat'ın temelini oluşturan bu koleksiyonu 1870 yılında satın aldı. Günümüzde koleksiyon artık Belçika Ulusal Botanik Bahçesi'nin bir parçası olarak düzenlenmektedir.

Botanik Bahçesi'nin tüm koleksiyonunun dijitalleştirme çabasına Martius Projesi adı verilmiştir.^[11]

1817-1820 seferi sırasında Brezilya'da izlenen rota[değiştir | kaynağı değiştir]

Martius ve Spix, Johann Christian Mikan, eşi ve sanatçı Thomas Ender eşliğinde, Avusturya Arşidüşesi Leopoldina ile geleceğin Brezilya İmparatoru Dom Pedro de Alcantara'nın düğün törenine katılan Avusturya Komisyonu ile birlikte Brezilya'ya yola çıktı. Heyet, 10 Nisan 1817 tarihinde Trieste limanından ayrıldı.

İlk doğa tarihi koleksiyonlarına, düğünün hemen ardından Rio de Janeiro şehrinin Laranjeiras, Corcovado, Aqueduto, Fonte da Carioca, Tijuca, Botafogo ve Jardim Botanico gibi bölgelerinde başlandı.

Spix ve Martius daha sonra Grigori Ivanovitch Langsdorff ile "Fazenda Mandioca" da birkaç gün geçirdiler ve ardından Rio'ya dönmeden önce Rio Paraiba yakınlarındaki bir fazendaya gittiler. Atlı bir keşif gezisi onları at sırtında Itaguaí'ye (13 Aralık 1817) São Paulo eyaleti üzerinden 31 Aralık 1817'de geldikleri São Paulo şehrine götürdü. 9 Ocak 1818'de Sorocaba ve Itu için Minas Gerais'eve ardından da Camanducaia üzerinden São Gonçalo ve Ouro Prêto için Rio Sapucaí'yi geçmek üzere yola çıktılar. 1 Mayıs 1818'de Diamantina, Minas Novas ve ardından Montes Claros'a gittiler.

12 Ağustos 1818'de, Serra Geral'a kadar Kuzey-Kuzey Doğu'ya Rio Carinhanha'ya yöneldiler, ardından Codó tarafından Carinhanha'ya döndüler ve 17 Ekim 1818'de Rio de Contas'a vardılar, ardından doğuya giderek Rio Paraguaçu'yu geçerek 10 Kasım 1818'de Salvador'a vardılar. 18 Şubat 1819'da Coit ve Jacobina üzerinden tekrar yola çıktılar. Heyet daha sonra 3 Mayıs'ta Oeiras, Piauí'ye ulaştı. 11 Mayıs'ta tekrar yola çıktılar ve 15 Mayıs'ta Martius'un ciddi şekilde hastalandığı São Gonçalo do Amarante'ye vardılar. Spix bu sırada, sonunda öldüğü şistozomiyaz hastalığına yakalanmıştı.

3 Haziran 1819'da, fon ve malzemeleri ikmal etmek için Maranhão'ya vardılar. Daha sonra Rio Itapicuru'dan 20 Temmuz'da Belém'e gitmek üzere ayrıldıkları yerden São Luís'e yelken açtılar ve 25 Temmuz'da oraya vararak aradaki birkaç yerden örnekler topladılar. Tocantins üzerinden Breves'e giden bir Amazon yolculuğu için 21 Ağustos'ta Belém'den ayrıldılar, 9 Eylül'de Gurupá'ya ve 10 Eylül'de Rio Xingu'da Porto de Moz'a vardılar. 19 Eylül'den 30 Eylül'e kadar Santarém'de kaldılar. 22 Ekim'de Barra do Rio Negro'ya vardılar ve 2 Kasım'da buradan ayrıldılar. 26 Kasım'da Tefé'ye ulaştılar ve sonra ayrıldılar.

Spix, 3 Şubat 1820'de Manaus'a dönmeden önce Solimões'e gitmek üzere 7 Aralık 1819'da Tefé'den ayrıldı ve Tabatinga'yı ziyaret etti. Daha sonra Amazon nehrinin büyük kollarından biri olan Rio Negro üzerinden Moura, Barcelos'a gitti ve 26 Şubat'ta Manaus'a döndü. Martius, 12 Aralık'ta Tefé'den ayrıldı, Rio Japurá nehrinden kuzeye doğru çıkarak, 11 Mart'ta tekrar bir araya geldikleri Manaus'a döndü. 16 Nisan 1820'de Belém'e doğru birlikte yola çıktılar ve 13 Haziran 1820'de Avrupa'ya doğru yelken açtılar.

Bu yolculuktan sonra Martius ve Spix, Brezilya'daki seyahatlerini ve çalışmalarını yayımladılar.^[12]^[13] Yayının ekinde, bir dans müziği parçası koydular. Bir Afro-Brezilya müziği ve dansı tarzı olan lundu'yu. Bu müzik biçiminin kaydedilen en eski örneği olan bu ek günümüzde Lundu: Recolhido por C.P.F. von Martius olarak adlandırılır.^[14]^[15] Orquestra e Coro Vox Brasiliensis ve Ricardo Kanji'nin bu eser üzerine olan bir performansı, História da Música Brasileira – Período Colonial II kayıtlarında yer alıyor.^[16]

Seçilmiş yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Versuch einer Monographie der Sennesblätter. Junge, Erlangen 1857 Düsseldorf Üniversite ve Eyalet Kütüphanesi tarafından dijital baskı
Goethe ve Martius. Nemayer, Mittenwald 1932 Dijital baskı Düsseldorf Üniversite ve Eyalet Kütüphanesi tarafından
Martius, Karl Friedrich Philipp von (1835). Conspectus regni vegetabilis: secundum characteres morphologicos praesertim carpicos in classes ordines et familias digesti... (Latince ve Almanca). Nürnberg: Schrag. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2016.
Martius, Karl Friedrich Philipp von (1824). Nova genera et species plantarum :quas in itinere per Brasiliam MDCCCXVII-MDCCCXX jussu et auspiciis Maximiliani Josephi I., Bavariae regis augustissimi instituto. 3 vols (Latince). Münih: Lindaueri. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

Standart yazar kısaltması Mart., bir botanik isimden alıntı yaparken bu kişiyi yazar olarak belirtmek için kullanılır.^[17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ Brummitt, R. K.; C. E. Powell (1992). Authors of Plant Names. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 1-84246-085-4.
^ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2017.
^ ^a ^b ^c ^d Chisholm 1911.
^ Martius, Carl Friedrich Philipp von Auteur du texte (1823-1832). Nova genera et species plantarum brasiliensium. Vol. 1 / [2] / collegit et descripsit Carol. Frideric. Philip. de Martius,... (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
^ Icones selectae plantarum cryptogamicarum : quas in itinere per Brasiliam annis MDCCCXVII-MDCCCXX... ([Reprod.]) / collegit et descripsit Dr. C. F. P. de Martius,... (İngilizce). 1827. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
^ Mitchell, M.E. (2014). "De Bary's legacy: the emergence of differing perspectives on lichen symbiosis" (PDF). Huntia. 15 (1): 5-22 [14]. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
^ "Plants and Gardens Portrayed: Rare and Illustrated Books from The LuEsther T". 31 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
^ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. 978-1-4214-0135-5. ("Martius", p. 170).
^ "Martianthus Harley & J.F.B.Pastore | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (İngilizce). 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
^ "Herbarium florae Brasiliensis. Plantae Brasilienses exsiccatae, quas denominatas, partim diagnosi aut observationibus instructas botanophilis offert Dr. C. Fr. Ph. de Martius: IndExs ExsiccataID=1546299903". IndExs – Index of Exsiccatae. Botanische Staatssammlung München. 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.
^ "Martius Project". 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.
^ Travel through Brazil: 1817-1821. Belo Horizonte/Sao Paulo: Itatiaia/Edusp. 1981 [1821].
^ Lima (2010). "O enigma do lundu [in Portuguese=The riddle of the lundu]" (PDF). Revista Brasileira de Mùsica, Escola de Música, Universidade Federal do Rio de Janeiro. 2/23: 207-48. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Camargo (2011). "A Viagem musical de Spix e Von Martius (1817-1821) [in Portuguese]". Musica Brasilis. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.
^ "Museu Von Martius celebra bicentenário com programação cultural". Prefeitura Guapimirim. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.
^ História da Música Brasileira – Período Colonial II. Tratore. 2019.
^ International Plant Names Index. Mart.

Genel

"Flora Brasiliensis On-Line". The Centro de Referência em Informação Ambiental, CRIA (Reference Center on Environmental Information) (Portekizce ve İngilizce). 22 Mart 2006. 22 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2008.
"Introdução à Herpetologia do Brasil O contexto científico e político da expedição bávara ao Brasil de Johann Baptist von Spix & Johann Georg Wagler". Imaginario (İspanyolca). 14 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2008.
"Online database of digitized works". Gallica (Fransızca). 13 Şubat 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2008. – 'Recherche' bağlantısını tıklayın ve 'Auteur' olarak "Martius" yazın
Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Martius, Carl Friedrich Philipp von". Encyclopædia Britannica. 17 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 803.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Carl Friedrich Philipp von Martius ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] Brummitt, R. K.; C. E. Powell (1992). Authors of Plant Names. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 1-84246-085-4.

[2] Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 0-902-198-84-X. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2017.

[FOOTNOTEChisholm1911-3] Chisholm 1911.

[4] Martius, Carl Friedrich Philipp von Auteur du texte (1823-1832). Nova genera et species plantarum brasiliensium. Vol. 1 / [2] / collegit et descripsit Carol. Frideric. Philip. de Martius,... (İngilizce). 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

[5] Icones selectae plantarum cryptogamicarum : quas in itinere per Brasiliam annis MDCCCXVII-MDCCCXX... ([Reprod.]) / collegit et descripsit Dr. C. F. P. de Martius,... (İngilizce). 1827. 20 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

[6] Mitchell, M.E. (2014). "De Bary's legacy: the emergence of differing perspectives on lichen symbiosis" (PDF). Huntia. 15 (1): 5-22 [14]. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

[7] "Plants and Gardens Portrayed: Rare and Illustrated Books from The LuEsther T". 31 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

[8] Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael (2011). The Eponym Dictionary of Reptiles. Baltimore: Johns Hopkins University Press. xiii + 296 pp. 978-1-4214-0135-5. ("Martius", p. 170).

[9] "Martianthus Harley & J.F.B.Pastore | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (İngilizce). 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[10] "Herbarium florae Brasiliensis. Plantae Brasilienses exsiccatae, quas denominatas, partim diagnosi aut observationibus instructas botanophilis offert Dr. C. Fr. Ph. de Martius: IndExs ExsiccataID=1546299903". IndExs – Index of Exsiccatae. Botanische Staatssammlung München. 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.

[11] "Martius Project". 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023.

[12] Travel through Brazil: 1817-1821. Belo Horizonte/Sao Paulo: Itatiaia/Edusp. 1981 [1821].

[13] Lima (2010). "O enigma do lundu [in Portuguese=The riddle of the lundu]" (PDF). Revista Brasileira de Mùsica, Escola de Música, Universidade Federal do Rio de Janeiro. 2/23: 207-48. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[14] Camargo (2011). "A Viagem musical de Spix e Von Martius (1817-1821) [in Portuguese]". Musica Brasilis. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.

[15] "Museu Von Martius celebra bicentenário com programação cultural". Prefeitura Guapimirim. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020.

[16] História da Música Brasileira – Período Colonial II. Tratore. 2019.

[17] International Plant Names Index. Mart.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Carl Friedrich Philipp von Martius nedir?, Carl Friedrich Philipp von Martius anlamı nedir?, Carl Friedrich Philipp von Martius ne demektir?