Caretta caretta Yaşadığı dönem aralığı: 40-0 myö Bartoniyen-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Korunma durumu
Hassas (IUCN 3.1)[2]
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Reptilia Takım: Testudines Alt takım: Cryptodira Üst familya: Chelonioidea Familya: Cheloniidae Alt familya: Carettinae Cins: Caretta (Linnaeus, 1758) Tür: C. caretta
İkili adlandırma
Caretta caretta Rafinesque, 1814

İribaş deniz kaplumbağası^[3] ya da Caretta caretta, Caretta cinsine bağlı bir deniz kaplumbağası türüdür.^[4]

Caretta carettalar, yumurtlamak haricinde karaya hiç çıkmaz. Sırt tarafı kırmızımsı kahverengi, alt tarafı ise beyazımsı açık sarı renklidir. Bacakları yüzmeye yarayacak biçimde kürek biçimi almıştır ve dış kenarlarında en fazla 2 tırnak bulunur. Erkekleri hem daha uzun hem de geriye doğru kıvrılmış tırnakları ve uzun kuyrukları ile dişilerinden ayrılır.^[5] Oksijeni havadan almasına rağmen uzun süre su altında kalabilir. Yumurtalarını gece kumsallarda açtıkları çukurlara gömerler. Tek seferde 100 yumurta bırakabilir (162'ye kadar tespit edilmiştir). Yavrular 2 aylık kuluçka döneminden sonra gece vakti yumurtadan çıkarak denize giderler.

Yumurtlama bölgeleri Akdeniz sahillerine yayılmıştır. En önemli yumurtlama bölgesi Adana'nın Yumurtalık ilçesi ve Belek, Anamur, Köyceğiz, Dalyan sahilidir. Belek kıyıları, Caretta caretta'ların Akdeniz'deki ikinci (Yunanistan'ın Zakintos adasının ardından) ve Türkiye'nin en büyük yumurtlama alanıdır. 2006 yılı içinde Belek'te 1000 civarında, Anamur'da 2007 yılında 1040 adet yuva tespit edilmiş ve koruma altına alınmıştır. Kabuk boyları 1 metre kadar büyüyebilir. Balıklar, kabuklular ve su canlıları (özellikle deniz anaları) ile beslenir.

Yaklaşık Eosen'den beri yeryüzünde oldukları bilinmektedir. İnsanoğlunun yerleşme ve çoğalma kapasitesi yüzünden ve ışık kirliliği nedeniyle bugün sayıları giderek azalmaktadır. Nesli tükenme tehlikesi altında olduğu için koruma altında tutulmaktadır.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bowen, B.W.; Abreu-Grobois, F.A.; Balazs, G.H.; Kamezaki, N; Limpus, C.J.; Ferl, R.J. (1995). "Trans-Pacific migrations of the loggerhead turtle (Caretta caretta) demonstrated with mitochondrial DNA markers". Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 92 (9): 3731-4. Bibcode:1995PNAS...92.3731B. doi:10.1073/pnas.92.9.3731 . PMC 42035 $2. PMID 7731974. 
• Committee on Sea Turtle Conservation, National Research Council (1990). Decline of the Sea Turtles: Causes and Prevention. The National Academies Press. doi:10.17226/1536. ISBN 0-309-04247-X. 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2010. 
• Conant, Therese A.; Dutton, Peter H.; Eguchi, Tomoharu; Epperly, Sheryan P.; Fahy, Christina C.; Godfrey, Matthew H.; MacPherson, Sandra L.; Possardt, Earl E.; Schroeder, Barbara A.; Seminoff, Jeffrey A.; Snover, Melissa L.; Upite, Carrie M.; Witherington, Blair E. (August 2009). Loggerhead Sea Turtle (Caretta caretta) 2009 Status Review Under the U.S. Endangered Species Act (PDF). Loggerhead Biological Review Team. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
• Dodd, C. Kenneth Jr. (May 1988). "Synopsis of the Biological Data on the Loggerhead Sea Turtle Caretta caretta (Linnaeus 1758)" (PDF). Biological Report. United States Fish and Wildlife Service. 88 (14): 1-83. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
• Ernst, C.H.; Lovich, J.E. (2009). Turtles of the United States and Canada (2. bas.). JHU Press. ISBN 978-0-8018-9121-2. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
• James, Michael C.; Martin, Kathleen; Dutton, Peter H. (2004). "Hybridization Between a Green Turtle, Chelonia mydas, and Loggerhead Turtle, Caretta caretta, and the First Record of a Green Turtle in Atlantic Canada" (PDF). Canadian Field- Naturalist. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2010. 
• Janzen, Fredric J (August 1994). "Climate change and temperature-dependent sex determination inreptiles". Proceedings of the National Academy of Sciences. 91 (16): 7487-7490. Bibcode:1994PNAS...91.7487J. doi:10.1073/pnas.91.16.7487 . PMC 44426 $2. PMID 8052608. 
• Lorne, Jacquelyn; Salmon, Michael (11 Nisan 2007). "Effects of exposure to artificial lighting on orientation of hatchling sea turtles on the beach and in the ocean". Endangered Species Research. 3: 23-30. doi:10.3354/esr003023 . 
• Marn, N.; Jusup, M.; legovic, T.; Kooijman, S.A.L.M.; klanjscek, T. (24 Eylül 2017). "Environmental effects on growth, reporduction, and life-history traits of loggerhead turtles ("Caretta caretta")". Ecological Modelling. 360 (360): 163-178. doi:10.1016/j.ecolmodel.2017.07.001. 
• Márquez, R. (1990). "Sea Turtles of the World: an Annotated and Illustrated Catalogue of Sea Turtle Species Known to Date". FAO Fisheries Synopsis. 11 (125). 15 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010. 
• Miller, Jeffrey D.; Limpus, Collin J.; Godfrey, Matthew H. (2003). "Nest site selection, oviposition, eggs, development, hatching and emergence of loggerhead turtles" (PDF). Bolten, Alan; Witherington, Blair (Ed.). Loggerhead Turtles. Smithsonian Books. ss. 125-143. ISBN 1588341364. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013. 
• Peaker, Malcolm; Linzell, J. (1975). Salt Glands in Birds and Reptiles. Monographs of the Physiological Society. ss. 1-297. ISBN 0-521-20629-4. PMID 177858. 
• Shearer, Benjamin F.; Shearer, Barbara S. (1994). State names, seals, flags, and symbols (2. bas.). Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-28862-3. 
• Spotila, James R. (2004). Sea Turtles: A Complete Guide to their Biology, Behavior, and Conservation. Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University Press and Oakwood Arts. ISBN 0-8018-8007-6. 
• Valente, A. L. S. (2007). Diagnostic Imaging of the Loggerhead Sea Turtle, Caretta Caretta (PDF). ISBN 978-8469166239. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2010. 
• Witherington, Blair (2006). "Ancient Origins". Sea Turtles – An Extraordinary Natural History of Some Uncommon Turtles. St Paul, Minnesota: MBI Publishing Company. ISBN 0-7603-2644-4. Erişim tarihi: 4 Haziran 2010. 
• Wynne, Kate; Schwartz, Malia (1999). Guide to Marine Mammals and Turtles of the U.S. Atlantic and Gulf of Mexico. illustrated by Garth Mix (2. bas.). Rhode Island Sea Grant. ISBN 0-938412-43-4. 
• Yntema, C.; Mrosovsky, N. (1982). "Critical periods and pivotal temperatures for sexual differentiation in loggerhead sea turtles" (PDF). Canadian Journal of Zoology. 60 (5): 1012-1016. doi:10.1139/z82-141. ISSN 1480-3283. 30 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2010. 
• Arnold EN, Burton JA (1978). A Field Guide to Reptiles and Amphibians of Britain and Europe. London: Collins. 272 pp. 0-00-219318-3. (Caretta caretta, p. 95 + Figure 2 on p. 99).
• Behler JL, King FW (1979). The Audubon Society Field Guide to North American Reptiles and Amphibians. New York: Alfred A. Knopf. 743 pp., 657 color plates. 0-394-50824-6. (Caretta caretta, pp. 475–476 + Plate 265).
• Bolten, Alan B.; Witherington, Blair E. (2003). Loggerhead Sea Turtles. Washington, District of Columbia: Smithsonian Books. ISBN 1-58834-136-4. 
• Boulenger GA (1889). Catalogue of the Chelonians, Rhynchocephalians, and Crocodiles in the British Museum (Natural History). New Edition. London: Trustees of the British Museum (Natural History). (Taylor and Francis, Printers). x + 311 pp. + Plates I-III. (Thalassochelys caretta, pp. 184–186).
• Goin CJ, Goin OB, Zug GR (1978). Introduction to Herpetology, Third Edition. San Francisco, California: W.H. Freeman and Company. xi + 378 pp. 0-7167-0020-4. (Caretta caretta, pp. 122, 124, 267).
• Gulko D, Eckert KL (2004). Sea Turtles: An Ecological Guide. Honolulu, Hawai'i: Mutual Publishing. 1-56647-651-8.
• Linnaeus C (1758). Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, diferentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio Decima, Reformata. Stockholm: L. Salvius. 824 pp. (Testudo caretta, new species, pp. 197–198). (in Latin).
• Lutz, Peter L.; Musick, John A.; Wyneken, Jeanette (1997). The Biology of Sea Turtles, Volume I. Boca Raton, Florida: CRC Press. ISBN 0-8493-8422-2. 
• Lutz, Peter L.; Musick, John A.; Wyneken, Jeanette (2003). The Biology of Sea Turtles, Volume II. Boca Raton, Florida: CRC Press. ISBN 0-8493-1123-3. 
• Powell R, Conant R, Collins JT (2016). Peterson Field Guide to Reptiles and Amphibians of Eastern and Central North America, Fourth Edition. Boston and New York: Houghton Mifflin Harcourt. xiv + 494 pp., 47 plates, 207 figures. 978-0-544-12997-9. (Caretta caretta, p. 192 + Plate 14 + Figure 81 on p. 174).
• Smith HM, Brodie ED Jr (1982). Reptiles of North America: A Guide to Field Identification. New York: Golden Press. 240 pp. 0-307-13666-3. (Caretta caretta, pp. 36–37).
• Stejneger L, Barbour T (1917). A Check List of North American Amphibians and Reptiles. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 125 pp. (Caretta caretta, p. 123).

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• A 3D animation of a sea turtle. 10 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Wikimedia Commons'ta Caretta caretta ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
• Vikitür'de Caretta caretta ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]