Buzullaşma zaman çizelgesi

Buzullaşmanın zaman çizelgesi son 3 milyar yılda Dünya tarihinde beş veya altı büyük buz çağını içermektedir. Geç Senozoyik Buz Devri en son aşama olan 34 milyon yıl önce başladı Kuvaterner buzullaşma 2580000 yıldan beri sürüyor.

Buz çağları içinde, sırasıyla buzul dönemleri ve buzullararası dönemler olarak adlandırılan daha şiddetli buzul koşulları ve daha ılıman koşulların dönemleri vardır. Dünya şu anda Kuaterner buzullaşmasının buzullararası bir dönemindedir ve Kuaterner'ın son buzul dönemi yaklaşık 11.700 yıl önce sona ermiştir. Şu anki buzullararası dönem, Holosen çağı olarak bilinir.^[1] İklim vekillerine dayanarak, paleoklimatologlar buzullaşmadan kaynaklanan farklı iklim durumlarını inceler.

Bilinen Buz Çağları[değiştir | kaynağı değiştir]

Buz Devri Adı	Yıllar BP (Ma)	Jeolojik dönem	çağ
Pongola	2900–2780^[2]		Mezoarktik
Huron	2400–2100	Siderian Rhyacian	Paleoproterozoik
Sturt Marino Gaskiers Baykonur	715–680 650–635 580 547	Cryogenian Ediacaran	Neoproterozoik
And-Sahra (Hirnant ve Geç Ordoviyosen)	450–420	Late Ordovician Silurian	Paleozoik
Karoo	360–260	Carboniferous Permian	Paleozoik
Geç Senozoik Buz Çağı (Kuvaterner buzullaşması dahil)	34–present	Late Paleogene Neogene Quaternary	Senozoik

Açıklamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşamın zaman çizelgesi

−4500 —

–

—

–

−4000 —

–

—

–

−3500 —

–

—

–

−3000 —

–

—

–

−2500 —

–

—

–

−2000 —

–

—

–

−1500 —

–

—

–

−1000 —

–

—

–

−500 —

–

—

–

0 —

B
i
t
k
i
l
e
r

Eklem bacaklılar Yumuşakçalar

H
a
d
e
e
n

A
r
k
e
e
n

P
r
o
t
e
r
o
z
o
y
i
k

F
a
n
e
r
o
z
o
y
i
k

←

←

←

←

←

←

←

Pongola buzullaşması*

←

Atmosferik oksijen

←

Huronian buzullaşması*

←

Eşeyli üreme

←

İlk çok hücreli yaşam

←

İlk mantarlar

←

İlk bitkiler

←

İlk hayvanlar

←

Kriyojeniyen buz çağı*

←

←

←

←

←

←

İlk insansılar / insanlar

←

Kuvaterner buzul çağı*

(milyon yıl önce)

*Buzul çağları

Muhtemelen en ağır üçüncü buz devri ve, 720 ila 635 kadar gerçekleşmiş olduğu tahmin edilmektedir Ma önce, (milyon yıl)^[3] de Neoproterozoyik Era ve buna bir saniye üretilmiş öne sürülmüştür^[4] " Kartopunun "yani Dünya'nın tamamen buzla kaplı olduğu bir dönemdir. Ayrıca, bu ikinci soğuk dönemin sonu,^[4] Kambriyen Dönemi boyunca çok hücreli yaşamın hızlı bir şekilde çeşitlendiği bir zaman olan sonraki Kambriyen Patlamasından sorumlu olduğu öne sürülmüştür. Ancak bu hipotez hala tartışmalıdır,^[5]^[6] ancak lehine kanıtlar arttıkça, araştırmacılar arasında popülerlik artıyor.

460 milyon ila 430 milyon yıl önce küçük bir dizi buzullaşma meydana geldi. 350 ila 250 milyon yıl arasında geniş buzullaşma vardı.

Geç Senozoyik Buz Devri son 34 Ma için Antarktika'da geniş buz tabakaları gördü. Son 3 milyon yıl boyunca kuzey yarımkürede de buz tabakaları gelişmiştir. Bu aşama, Kuvaterner buzullaşması olarak bilinir ve az ya da çok kapsamlı buzullaşma gördü. Bunlar ilk olarak 41.000 yıllık baskın bir dönemsellikle ortaya çıktı, ancak Orta Pleistosen Geçişinden sonra bu, ortalama 100.000 yıllık bir dönemle yüksek genlikli döngülere dönüştü.^[7]

Kuvaterner Buzul Döngülerinin İsimlendirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Geç Senozoik Buz Devri'nin ilk 30 milyon yılı çoğunlukla Antarktika'yı kapsarken, Kuvaterner, şu anda nüfusun yoğun olduğu ve kolayca erişilebilen Avrupa ve Kuzey Amerika'nın bazı kısımlarına yayılan çok sayıda buz tabakası gördü. Bu nedenle ilk jeologlar, karakteristik jeolojik özelliklerden sonra Kuvaterner Buz Devri'nin buzul ve buzullararası dönemlerinin görünen dizilerini adlandırdılar ve bu isimler bölgeden bölgeye değişiyordu. Deniz kayıtları tüm geçmiş buzulları korur; Karaya dayalı kanıtlar daha az eksiksizdir çünkü birbirini izleyen buzullar seleflerinin kanıtlarını ortadan kaldırabilir. Kıtasal buz birikimlerinden elde edilen buz çekirdekleri de tam bir kayıt sağlar, ancak deniz verileri kadar zamanda geriye gitmez. Polen göller ve bataklıklardan elde edilen veriler ile lös profilleri, kara temelli önemli korelasyon verileri sağlamıştır.^[8] adları sistemi çoğunlukla uzmanları tarafından aşamalı olmuştur. Araştırmacıların dönemlere deniz izotopik aşama numaralarına göre atıfta bulunmaları artık daha yaygındır.^[9] Örneğin, son yarım milyon yıl boyunca deniz çökeltilerinde kaydedilen beş Pleistosen buzul/buzullararası döngü vardır, ancak bu dönemde karada ilk olarak yalnızca üç klasik buzullararası dönem tanınmıştır ( Mindel, Riss ve Würm).^[10]

Karaya dayalı kanıtlar, MIS 6'ya kadar kabul edilebilir derecede iyi işliyor, ancak bundan önce sadece karaya dayalı kanıtları kullanarak aşamaları koordine etmek zordu. Bu nedenle, "adlar" sistemi eksiktir ve buzul çağlarının daha önceki kara temelli tanımlamaları bir şekilde varsayımsaldır. Bununla birlikte, karaya dayalı veriler, yer şekillerinin tartışılmasında ve bilinen deniz izotopik aşamasının bunlarla ilişkilendirilmesinde esasen faydalıdır.^[8]

Alplerde Tarih Kronolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Biber (2.6-1.8 Ma, Gelasian)
Biber-Tuna buzullararası (kullanımda değil)
Tuna (1.8-1.0 Ma, Calabria)
Tuna-Gunz buzullararası (kullanımda değil)
Günz (1.0–0.4 Ma, MIS 21 - MIS 11?)
Günz-Haslach buzullararası (kullanımda değil)
Haslach (nadiren kullanılır)
Haslach-Mindel buzullararası (kullanımda değil)
Mindel (MIS 12 ?, MIS 10)
Mindel-Riss buzullararası (MIS 9)
Riss (MIS 8-6)
Riss-Würm buzullararası (MIS 5e)
Würm (MIS 5d-2)

Büyük Britanya ve İrlanda'da Tarihsel Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bramertonian Sahnesi
Baventiyen Evresi/Ön Pastoniyen
Paston Sahnesi
Beestonian sahne
Cromerian Aşaması (MIS 21-13?)
Anglian Stage (MIS 12, belki de MIS 10?)
Hoxnian Aşaması (MIS 11, belki de MIS 9?)
Wolstonian Aşaması (MIS 8-6, belki de MIS 10-9?)
Ipswichian buzullararası (MIS 5e)
Devensiyen buzullaşma (MIS 5d-2)
Flandrian buzullararası (MIS 1)

Kuzey Avrupa'da Tarihsel Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Tiglian öncesi
Tiglian buzullararası
Eburoniyen
Waal buzullararası
Menapian buzul evresi^[11]
Kromeriyen kompleksi (MIS 21-13?)
Elster buzullaşması (MIS 10, belki de MIS 12?)
Holstein buzullararası (MIS 9?)
Saale buzullaşması (MIS 6 ile sona erdi)
Eem buzullararası (MIS 5e)
Weichsel buzullaşması (MIS 5d-2)

Kuzey Amerika'da Tarihsel Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Afton buzullararası (modern bilimsel literatürde Pre-Illinoian ile değiştirildi)
Kansan buzullaşmas ı (modern bilimsel literatürde Pre-Illinoian ile değiştirildi)
Yarmouthian sahnesi (modern bilimsel literatürde Pre-Illinoian ile değiştirildi)
Illinoian aşaması (MIS 10, bazen de MIS 8?)
Sangamonian (MIS 5e, bazen ayrıca 5d-5a)
Wisconsin buzullaşması (MIS 4-2, bazen ayrıca 5d-5a)

Güney Amerika'da tarihsel Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Caracoles (Río Frío) buzullaşma^[12]
Río Llico (Colegual) buzullaşma^[12]
Santa María (Casma) buzullaşma^[12]
Valdivia buzullararası (MIS 5e)
Llanquihue buzullaşması (en az MIS 4-2)

Belirsiz korelasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel bölgesel isimleri küresel deniz ve buz çekirdeği dizileriyle ilişkilendirmenin zor olduğu kanıtlandı. MIS endeksleri genellikle tek bir geleneksel bölgesel buzullaşma ile zaman içinde örtüşen birkaç farklı buzullaşmayı tanımlar. Bazı modern yazarlar, bu tür bir buzullaşma dizisini tanımlamak için geleneksel bölgesel buzul isimlerini kullanırken diğerleri, daha sıcak aşamaları da içeren sürekli bir zaman dilimini ifade etmek için "buzullaşma" kelimesini "karmaşık" ile değiştirirler. Aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi, sadece son 200-300 bin yıl boyunca, geleneksel terminolojinin zaman çözünürlüğü MIS indeksleri ile net bir yazışmaya izin vermektedir. Özellikle Mindel buzulları MIS 10 ve MIS 12 ile ilgili Avrpa'da çok sayıda tartışma olmuştur.^[13]

Deniz izotop sahne	Zaman önce	Bölgesel isimler						Küresel yaş/çağ
Deniz izotop sahne	Zaman önce	Alp bölgesi	Büyük Britanya	K. Avrupa	E. Avrupa	K. Amerika	G.Amerika	Küresel yaş/çağ
MIS 103-64	2600–1800	Biber^[15]	Pre-Ludham^[16] Ludham^[16] Thurnian^[16] Bramerton^[16] Bavents^[16] Paston^[16]	Pre-Tiglian^[17] Tiglian A^[17] Tiglian B^[17] Tiglian C3^[17] Tiglian C4^[17] Tiglian C5^[17]	Verkhodon^[16] Khapry^[16]	Pre-illinois K^[16] Pre-illinois J^[16]		Gelasiyen
MIS 63-23	1800–900	Tuna^[15]	Bestoon^[16]	Eburon Waal Menap Bavel	Tolucheevka^[16] Krinitsa^[16]	Pre-illinois I^[16] Pre-illinois H^[16] Pre-illinois G^[16]		Kalabaryan [en]
MIS 22	900–866	Günz	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois F^[16]
MIS 21	866–814	Günz	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois
MIS 20	814–790	Günz	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois E ?
MIS 19	790–761	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois		Chibanian
MIS 18	761-712	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois E ?
MIS 17	712-676	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer		Pre-illinois
MIS 16	676–621	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer/Don^[19]	Don^[20]	Pre-illinois D^[16]
MIS 15	621–563	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer	Muchkap^[21]	Pre-illinois
MIS 14	563–533	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer	Oka ?^[20]	Pre-illinois C^[16]
MIS 13	533–478	Günz^[15]	Cromer^[18]	Cromer	Oka ?^[20]	Pre-illinois
MIS 12	478–424	Günz^[15]/ Mindel ?^[22]	Anglia^[18]	Elster Cromer ?	Oka^[20]	Pre-illinois B^[16]	Caracoles Río Frío ?
MIS 11	424–374	Günz ?^[15]	Hoxne^[16]	Holstein^[16]/ Cromer^[15]/Rhume ?	Likhvin^[23]	Pre-illinois
MIS 10	374–337	Mindel ?^[15]	Wolston^[16]	Elster ?	Likhvin ?^[23]	Pre-illinois A ?	Río Llico Colegual ?
MIS 9	337–300	Mindel -Riss?^[15]	Wolston^[16]/Purfleet^[24]	Holstein ?	Likhvin^[23]	Pre-illinois
MIS 8	300–243	Riss^[15]	Wolston^[16]	Saale/Fuhne	AC	Pre-illinois A ?
MIS 7	243–191	Riss^[15]	Wolston^[16]/Aveley	Saale/Dömnitz/^[15] Belvedere^[25]	AC	Pre-illinois
MIS 6	191–130	Riss^[15]	Wolston^[16]	Saale/Drenthe,Warthe	Dnieper/Moscow^[21]	Illinois	Santa María Casma ?
MIS 5e	123 (peak)	Riss-Würm^[15]	Ipswich^[16]	Eem	Mikulino^[21]	Sangamonian	Valdivia	Geç Pleyistosen ('Tarantiyen')
MIS 5d	109 (peak)	Würm^[15]	Devens/Erken D.^[26]	Weichsel/Herning^[27]	Valdai^[21]	AC	AC
MIS 5c	96 (peak)	Würm^[15]	Devens/Erken D.^[26]	Weichsel/Brørup^[27]	Valdai^[21]	AC	AC
MIS 5b	87 (peak)	Würm^[15]	Devens/Erken D.^[26]	Weichsel/Rederstall^[27]	Valdai^[21]	AC	AC
MIS 5a	82 (peak)	Würm^[15]	Devens/Erken D.^[26]	Weichsel/Odderade^[27]	Valdai^[21]	AC	AC
MIS 4	71–57	Würm^[15]	Devens/Orta D.^[26]	Weichsel/Middle W.^[27]	Valdai^[21]	Wisconsin	Llanquihue
MIS 3	57–29	Würm^[15]	Devens/Orta D.^[26]	Weichsel/Middle W.^[27]	Valdai^[21]	Wisconsin	Llanquihue
MIS 2	29–14	Würm/LGM^[15]	Devens/Dimlington	Weichsel/LGM	Valdai^[21]	Wisconsin/Vashon	Llanquihue/LGM
MIS 1	14–present	Holocene	Flandria	Flandria (Holosen)		(Holocene)	(Holocene)	Holocene

Tablo açıklaması
Kapsamlı buzullararası (Holosen'e benzer)
Orta buzullararası
Ara iklim
Orta derecede buzlanma
Kapsamlı buzlanma (LGM'ye benzer)
AC = Belirsiz korelasyon

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Brunhes-Matuyama tersyüzümü - En son jeomanyetik ters dönme olayı (yaklaşık 780.000 yıl önce)
Jeolojik zaman ölçeği - jeolojik tabakaları zamanla ilişkilendiren sistem
Minnesota'nın buzul tarihi
Buzul dönemi - Daha soğuk sıcaklıklar ve buzul ilerlemeleri ile işaretlenen bir buzul çağı içindeki zaman aralığı
Buz devri - Dünya yüzeyi ve atmosfer sıcaklığında uzun vadeli düşüş dönemi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ". Formal definition and dating of the GSSP (Global Stratotype Section and Point) for the base of the Holocene using the Greenland NGRIP ice core, and selected auxiliary records. J. Quaternary Sci., Vol. 24 pp. 3–17." (PDF). Walker, M., Johnsen, S., Rasmussen, S. O., Popp, T., Steffensen, J.-P., Gibbard, P., Hoek, W., Lowe, J., Andrews, J., Bjo¨ rck, S., Cwynar, L. C., Hughen, K., Kershaw, P., Kromer, B., Litt, T., Lowe, D. J., Nakagawa, T., Newnham, R., and Schwander, J. 2009. 2009. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ""The Paleoproterozoic snowball Earth: A climate disaster triggered by the evolution of oxygenic photosynthesis"". Robert E. Kopp; Joseph L. Kirschvink; Isaac A. Hilburn & Cody Z. Nash. 2005. 8 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ "International Commission on Stratigraphy". 2017. 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b Miracle Planet: Snowball Earth, (2005) documentary, Canadian Film Board, rebroadcast 25 April 2009 on the Science Channel (HD)
^ Van Andel, Tjeerd H. 1994. New Wiews On An Old Planet: A History Of Global Change (2nd end) Cambridge University Press
^ Rieu, Ruben; et al. (2007). "Climatic cycles during a Neoproterozoic "snowball" glacial epoch". Geology. 35 (4): 299–302. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2007Geo....35..299R 4 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.https://doi.org/10.1130%2FG23400A.1
^ ""Mid-Pleistocene transition in glacial cycles explained by declining CO2 and regolith removal | Science Advances"". Brovkin, V.; Calov, R.; Ganopolski, A.; Willeit, M. 2019. 9 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ ^a ^b ""Non-Marine Records: Correlations with the Marine Sequence". Introduction to Quaternary Ecology. University of Arizona. Archived from the original". Davis, Owen K. 2017. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ ""Chapter 22: The Pleistocene and Holocene Epochs" (PDF). In Gradstein, F. M.; Ogg, James G.; Smith, A. Gilbert (eds.). A Geologic Time Scale Cambridge: Cambridge University Press." (PDF). Gibbard, P.; van Kolfschoten, T. 2004. 11 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ Kukla, George (August 2005). "Saalian supercycle, Mindel/Riss interglacial and Milankovitch's dating". Quaternary Science Reviews. 24 (14–15): 1573–83. bipcode: https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2005QSRv...24.1573K 4 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. doi:https://doi.org/10.1016%2Fj.quascirev.2004.08.023
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c "Quaternary Resarch". "Pleistocene glaciation in the southern Lake District of Chile". Porter, S.C. 1981. 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ""A Pliocene-Pleistocene stack of 57 globally distributed benthic δ18O records"". Paleoceanography. Lisiecki, Lorraine E.; Raymo, Maureen E. 2005. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kasse (1993), Periglacial environments and climate development during Early Pleistocene Tiglian stage (Beerse Glacial) in northern Belgium, Geologie en Mijnbouw 72, 107-123, Kluwer
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "The Glacial History of the British Isles during the early and Middle Pleistocene: Implications for the long-term development of the British Ice Sheet, Quaternary Glaciations-Extent and Chronology, pages 59-74, Elsevier" (PDF). lee et al. 2011. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ https://www.qpg.geog.cam.ac.uk/research/projects/nweurorivers/donglaciation.html 23 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cambridge Quaternary Palaeoenvironments Group: Don Glaciation
^ ^a ^b ^c ^d "Quaternary Glaciations of Northern Europe, Quaternary Science Reviews 44, 1-25". Böse et al. 2012. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j "Glaciations of the East European Plain – distribution and chronology, Quaternary Glaciations – Extent and Chronology, Elsevier, pages 337-354". Velichko et al. 2004. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ "Stratigraphische Tabellen des Bayerischen Geologischen Landesamtes". Ad hoc AG Geologie der Staatlichen Geologischen Dienste (SGD) and the BGR. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ ^a ^b ^c "Cenozoic Climatic and Environmental Changes in Russia, page 53". Velichko. 2005. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
^ "GeoEssex: Timescale of the Ice Age in Essex" (PDF). 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ "The middle and late Pleistocene and climate sequence at Maastricht-Belvedere - the type locality of the Belvedere interglacial". Kolfschoten. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ""The Last Glacial Stage (the Devensian) in Northwest England"" (PDF). North West Geography. 3 (2): 27–37. Delaney, Catherine. 2003. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Ice marginal fluctuations during the Weichselian glaciation in Fennoscandia, a literature review (Technical Report TR-06-36)" (PDF). Stockholm: Svensk Kärnbränslehantering AB (Swedish Nuclear Fuel and Waste Management Co). Lokrantz, Hanna; Sohlenius, Gustav. 2006. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[1] ". Formal definition and dating of the GSSP (Global Stratotype Section and Point) for the base of the Holocene using the Greenland NGRIP ice core, and selected auxiliary records. J. Quaternary Sci., Vol. 24 pp. 3–17." (PDF). Walker, M., Johnsen, S., Rasmussen, S. O., Popp, T., Steffensen, J.-P., Gibbard, P., Hoek, W., Lowe, J., Andrews, J., Bjo¨ rck, S., Cwynar, L. C., Hughen, K., Kershaw, P., Kromer, B., Litt, T., Lowe, D. J., Nakagawa, T., Newnham, R., and Schwander, J. 2009. 2009. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[2] ""The Paleoproterozoic snowball Earth: A climate disaster triggered by the evolution of oxygenic photosynthesis"". Robert E. Kopp; Joseph L. Kirschvink; Isaac A. Hilburn & Cody Z. Nash. 2005. 8 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[3] "International Commission on Stratigraphy". 2017. 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:0-4] Miracle Planet: Snowball Earth, (2005) documentary, Canadian Film Board, rebroadcast 25 April 2009 on the Science Channel (HD)

[5] Van Andel, Tjeerd H. 1994. New Wiews On An Old Planet: A History Of Global Change (2nd end) Cambridge University Press

[6] Rieu, Ruben; et al. (2007). "Climatic cycles during a Neoproterozoic "snowball" glacial epoch". Geology. 35 (4): 299–302. https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2007Geo....35..299R 4 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.https://doi.org/10.1130%2FG23400A.1

[7] ""Mid-Pleistocene transition in glacial cycles explained by declining CO2 and regolith removal | Science Advances"". Brovkin, V.; Calov, R.; Ganopolski, A.; Willeit, M. 2019. 9 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[:1-8] ""Non-Marine Records: Correlations with the Marine Sequence". Introduction to Quaternary Ecology. University of Arizona. Archived from the original". Davis, Owen K. 2017. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[9] ""Chapter 22: The Pleistocene and Holocene Epochs" (PDF). In Gradstein, F. M.; Ogg, James G.; Smith, A. Gilbert (eds.). A Geologic Time Scale Cambridge: Cambridge University Press." (PDF). Gibbard, P.; van Kolfschoten, T. 2004. 11 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[10] Kukla, George (August 2005). "Saalian supercycle, Mindel/Riss interglacial and Milankovitch's dating". Quaternary Science Reviews. 24 (14–15): 1573–83. bipcode: https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2005QSRv...24.1573K 4 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. doi:https://doi.org/10.1016%2Fj.quascirev.2004.08.023

[11] "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:2-12] "Quaternary Resarch". "Pleistocene glaciation in the southern Lake District of Chile". Porter, S.C. 1981. 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[13] "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[14] ""A Pliocene-Pleistocene stack of 57 globally distributed benthic δ18O records"". Paleoceanography. Lisiecki, Lorraine E.; Raymo, Maureen E. 2005. 26 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:3-15] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:4-16] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:5-17] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kasse (1993), Periglacial environments and climate development during Early Pleistocene Tiglian stage (Beerse Glacial) in northern Belgium, Geologie en Mijnbouw 72, 107-123, Kluwer

[:6-18] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k "The Glacial History of the British Isles during the early and Middle Pleistocene: Implications for the long-term development of the British Ice Sheet, Quaternary Glaciations-Extent and Chronology, pages 59-74, Elsevier" (PDF). lee et al. 2011. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[19] ttps://www.qpg.geog.cam.ac.uk/research/projects/nweurorivers/donglaciation.html 23 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cambridge Quaternary Palaeoenvironments Group: Don Glaciation

[:7-20] "Quaternary Glaciations of Northern Europe, Quaternary Science Reviews 44, 1-25". Böse et al. 2012. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[:8-21] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j "Glaciations of the East European Plain – distribution and chronology, Quaternary Glaciations – Extent and Chronology, Elsevier, pages 337-354". Velichko et al. 2004. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[22] "Stratigraphische Tabellen des Bayerischen Geologischen Landesamtes". Ad hoc AG Geologie der Staatlichen Geologischen Dienste (SGD) and the BGR. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[:9-23] "Cenozoic Climatic and Environmental Changes in Russia, page 53". Velichko. 2005. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.

[24] "GeoEssex: Timescale of the Ice Age in Essex" (PDF). 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[25] "The middle and late Pleistocene and climate sequence at Maastricht-Belvedere - the type locality of the Belvedere interglacial". Kolfschoten. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[:10-26] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ""The Last Glacial Stage (the Devensian) in Northwest England"" (PDF). North West Geography. 3 (2): 27–37. Delaney, Catherine. 2003. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.

[:11-27] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Ice marginal fluctuations during the Weichselian glaciation in Fennoscandia, a literature review (Technical Report TR-06-36)" (PDF). Stockholm: Svensk Kärnbränslehantering AB (Swedish Nuclear Fuel and Waste Management Co). Lokrantz, Hanna; Sohlenius, Gustav. 2006. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

Buzullaşma zaman çizelgesi nedir?, Buzullaşma zaman çizelgesi anlamı nedir?, Buzullaşma zaman çizelgesi ne demektir?