y. 970'ten 1018'e kadar, Birinci Bulgar İmparatorluğu ile Bizans İmparatorluğu arasındaki bir dizi çatışmadır, Bulgaristan'ın Bizanslılar tarafından kademeli olarak yeniden fethedilmesine yol açtı ve böylece 7. yüzyıl Slav istilalarından bu yana ilk kez tüm Balkan yarımadası üzerindeki kontrolünü yeniden kurdu. Mücadele, Rus-Bizans Savaşı'ndan (970-971) sonra doğu Bulgaristan'ın birleşmesiyle başladı. Bulgar direnişi, 1018'de Bizans egemenliğine girinceye kadar, Bulgar İmparatorluğu'nun fethedilmemiş batı bölgelerinde bulunan Cometopuli kardeşler tarafından yönetildi.^[1][2][3]

Bizans-Bulgar ilişkileri 960'ların sonunda kötüleşirken Bizans İmparatorluğu, Kiev prensi Svyatoslav'a Bulgaristan'a saldırması için ödeme yaptı. Bulgaristan'ın beklenmedik çöküşü ve Svyatoslav'ın Konstantinopolis'i ele geçirme hırsları Bizans İmparatorluğu'nu hazırlıksız yakaladı; ancak Kiev ordularını geri çekmeyi başardılar ve 971'de başkent Preslav dahil doğu Bulgaristan'ı işgal ettiler. İmparator II. Boris yakalandı ve Konstantinopolis'e götürüldü orada tahttan indirildi ve Bizans İmparatoru I. İoannis, Bizans İmparatorluğu o zamanlar yalnızca Doğu Bulgaristan'ı kontrol etmesine rağmen, Bulgaristan'ın ilhakını ilan etti; ancak batıdaki topraklar Bulgar kontrolü altında kaldı. Cometopuli hanedanından dört kardeş Davud, Musa, Samuil ve Aron özgür topraklarda hüküm sürdüler ve 976'da kayıp toprakları geri almak için Bizanslılara karşı büyük bir saldırı başlattılar. Kısa süre sonra en küçük erkek kardeşi Samuil, en büyük üç erkek kardeşinin ölümünün ardından tüm yetkiyi ele aldı.

Samuil, Trajan Boğazı'nda II. Basileios tarafından komuta edilen Bizans ordusunu ağır şekilde yendi ve kuzeydoğu Bulgaristan'ı geri alan başarılı bir general olduğunu kanıtladı. Başarılı seferleri Bulgaristan sınırlarını Teselya ve Epir'e kadar genişletti ve 998'de Duklja Prensliği'ni fethetti. 997'de Samuil, meşru hükümdar Roman'ın ölümünden sonra Bulgaristan İmparatoru ilan edildi.

Bin yılın sonunda savaşın kaderi Bizans'ın lehine döndü. Başarılı bir general ve tecrübeli bir asker olan II. Basileios komutasındaki Bizanslılar yavaş yavaş üstünlüğü ele geçirdiler ve 1001'den itibaren bir dizi önemli bölge ve kasabayı ele geçirmeye başladılar. Bulgarlar, ülkeyi harap eden yıllık Bizans seferlerini durduramadılar. 1014'te Bizanslılar, Belasitsa Muharebesi'n,de mutlak bir zafer kazandılar ve Samuil birkaç hafta sonra öldü. Çar Samuil'in hükümdarlığını, oğlu Gavril Radomir ve yeğeni İvan Vladislav'ın kısa hükümdarlıkları izledi. 1018'de İvan Vladislav'ın dul eşi Maria, Bizans imparatoruna çok uygun teslim şartlarını müzakere etti. Teslim olan tüm yerel lordlar ya Konstantinopolis'e ya da Anadolu'ya nakledildi ve çoğu daha sonra Bizans toplumuna asimile oldu.^[4] Bulgaristan bağımsızlığını kaybetti ve 1185'e kadar bir buçuk yüzyıldan fazla bir süre Bizans'a bağlı kaldı.^[5] Batı kısmı, İmparator tarafından atanan bir vali tarafından yönetilen birçok Bizans vilayetinden birine dönüştürüldü.^[6] İlk Bulgar devletinin çöküşüyle Bulgar kilisesi, Ohri'nin kontrolünü ele geçiren ve Bulgar Slav ayinini bir Yunan ayiniyle değiştirmeye çalışan Yunan din adamlarının egemenliğine girdi.^[7]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulgar imparatoru I. Petr'ın (h. 927-969) hükümdarlığı sırasında, babası I. Simeon tarafından geçici olarak tutulan Macarlar, 934'ten itibaren Bulgar topraklarına baskın yapmaya başladılar^[8] ve I. Petr'ın onlarla başa çıkma çabaları boşuna kaldı. Birkaç kez, Macarlar Bizans Trakyasına ulaştılar ve oraları yağmaladılar, ardından Bizans Bulgarların bunu kasten yaptıkları yönündeki suçlamaları geldi ve sonuç olarak iki ülke arasındaki ilişkiler hızla kötüleşti. Macar tehdidine karşı koymak için hiçbir yolu olmayan I. Petr, 965 yılında onlarla bir anlaşma yapmak zorunda kaldı; buna göre, Bulgarlar, Macarlara, topraklarından Bizans İmparatorluğu'na özgürce ulaşma hakkı tanıdılar ve Bizans İmparatoruna herhangi bir yardımda bulunmayı reddetti.^[8] Bizanslılar, ertesi yılın baharında yanıt verdiler ve Bulgaristan'a yıllık haraç ödemeyi reddettiler. Doğuda Araplar karşısında mutlak bir zafer elde eden İmparatorları II. Nikiforos^[9] (h. 963-969) Bulgar elçilerini aşağılayarak bir sefer başlattı, ancak Bulgaristan sınırına yaklaştığında, "birliklerini bu tehlikeli yerlere götürmemeye ve onları sığır olarak katletmeleri için Bulgarlara vermemeye" karar verdi.^[10] Bu askeri gösteriden kısa bir süre sonra II. Nikiforos, Bulgarların Macarlar ile olan anlaşmalarını iptal etmeleri şartıyla barışı yeniden sağlamaya çalıştı. I. Petr, Bizans imparatoruna Bulgaristan'ın Macarlara karşı yardıma ihtiyacı olduğunda Bizanslıların tepki vermediğini ve artık onlarla barışmak zorunda kaldığına göre, anlaşmayı bozmak aptallık olduğunu hatırlattı.^[10]

Bu durumda II. Nikiforos, Bizans diplomasisinin her zamanki yöntemlerine döndü ve Kiev prensi Svyatoslav'a Bulgaristan'a saldırması için ödeme yapmaya karar verdi. Görevin emanet edildiği asilzade Kalokyros başarılı oldu ve 968 baharında Rus orduları Dobruca'yı işgal etti.^[10] Svyatoslav, Bulgar ordusunu bozguna uğratarak 80'den fazla kaleyi ele geçirdi ve bu da I. Petr'e bir kez daha barış teklif eden Bizanslılar arasında endişeye neden oldu, ancak bu arada Svyatoslav seferini durdurmak ve Peçenekler tarafından kuşatılmış başkenti Kiev'e dönmek zorunda kaldı. 969'da Bulgaristan'a döndü ve kısa bir süre sonra I. Petr epileptik bir felç geçirdi, tahttan çekildi ve 30 Ocak 970'te bir keşiş olarak öldü.^[11] O zamana kadar dikkati Kalokyros tarafından Konstantinopolis'e yönlendirilmiş olan Svyatoslav ile işbirliği yapmaktan başka seçeneği olmayan en büyük oğlu II. Boris tahta çıktı. Yeni Bizans imparatoru I. İoannis (h. 969-976), 970 yılında Arkadiopolis Muharebesi'nde Ruslara ve onların Bulgar müttefiklerine karşı kesin bir zafer kazandı ve 5 Nisan 971'de, II. Boris'in tüm ailesiyle birlikte yakalandığı Bulgar başkenti Preslav'ı ele geçirdi. Kendisine iyi davranıldı ve İoannis, Bulgarları Ruslardan kurtarmaya gelmiş gibi davrandı.^[12] Ancak, Svyatoslav nihayet yenildiğinde, II. Boris, tahttan çekilmek zorunda kalacağı Konstantinopolis'e götürüldü. Ayasofya katedraline yerleştirilen altın taç ve kırmızı çizmelerlerden oluşan imparatorluk nişanlarını teslim etmek zorunda kaldı. Karşılığında magister unvanı aldı.^[13] Bizanslılar Krum hanedanının yok olmasını garanti altına almak için kardeşi Roman'u hadım ettiler.^[14]

I. İoannis için bu büyük bir zaferdi. Üç asırlık Bizans rüyası, Bulgar devletini ortadan kaldırma ve Tuna nehri boyunca imparatorluk sınırlarını yeniden kurma hayali gerçekleşmiş görünüyordu. Bulgaristan'ın ilhakı resmen ilan edildi, ülkenin kuzeydoğu Bulgaristan'daki siyasi kalbi Preslav, eski başkent Pliska ve Bulgar Patrikhanesi'nin merkezi Drastar (Silistre) işgal edildi

Cometopuli kardeşlerin yükselişi[değiştir | kaynağı değiştir]

İmparatorluğun doğu kısımları fethedilip Bizans vilayetine dönüştürülürken,^[15] İskar Nehri'nin batısındaki topraklar Bulgar kontrolü altında kaldı ve batıda Kolubara nehri (Sirem dahil) ile doğuda Etrebolu ve İhtiman çevresindeki dağlar arasındaki Tuna'nın güneyindeki Makedonya, Arnavutluk ve toprakların çoğunu içeriyordu.^[16] Sofya valisi (komita/comes) Nikola'nın dört oğlu (Davud, Musa, Samuil ve Aron) batı Bulgaristan'ı yönetmeye devam etti.^[17] Birincil kaynaklarda 971 ile 976 arasındaki döneme ait bilgiler çok azdır.^[18]

II. Basileios[değiştir | kaynağı değiştir]

986 yılında, Bizans kendi konumunu güvence altına aldıktan sonra, imparator II. Basileios, 30.000 kişilik bir ordu topladı, Bulgaristan'ın Sofya kentine yürüdü ve kuşattı. Basileios, aristokratlarının kendisine sadakati konusunda endişelenmeye başladı ve ordusunu Bizans Trakyası'na geri götürdü, ancak Trajan Boğazı Muharebesi'nde pusuya düşürüldü ve mağlup edildi. Basileios, hatasından ders aldı ve bir sonraki Bulgaristan işgalini çok farklı bir şekilde yürüttü.

1000'e gelindiğinde Basil kendi aristokratları ile savaşmış ve doğudan gelen Müslüman tehdidini yenmiş ve böylece Bulgaristan'ın başka bir işgaline önderlik etmiştir. Bu sefer ülkenin ortasına yürümek yerine yavaş yavaş ilhak etti. Sonunda, Bulgaristan'ın topraklarının yaklaşık üçte birini kaybetmelerinin ardından Bulgarlar, 1014'te tek bir savaşta her şeyi riske attılar. Belasitsa Muharebesi, Bulgarlar için bir felaketti ve Bizans ordusu 15.000 esiri ele geçirdi; Her 100 kişiden 99'u kör edildi ve kalan birinin gözleri geri kalanını evlerine geri götürmesi için bağışlandı. Bulgarlar, sonunda II. Basileios'un yönetimine boyun eğecekleri 1018 yılına kadar direndiler.

Muhalefet sona erdiğinde Basileios, Bulgarlarla olan ilişkilerinde hatırı sayılır bir devlet adamı olduğunu gösterdi. Bulgaristan'da tam bir para ekonomisi kurulmadığından, Bulgar vergilerini madeni para yerine ayni olarak akıllıca kabul etti. Bulgar seçkinlerinin birçoğu Bizans toplumuna entegre edildi ve Bizans devleti içinde askeri veya sivil pozisyonlar verildi. Bu bütünleşme, Bizans imparatoru II. İoannis'in atası olan son Bulgar çarı İvan Vladislav'da görülür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Andreev, Jordan; Milcho Lalkov (1996). The Bulgarian Khans and Tsars (Bulgarca). Abagar. ISBN 954-427-216-X. 
• Curta, Florin (2006), Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250 (İngilizce), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-81539-0, 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Ocak 2021 
• Fine, John Van Antwerp (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century (İngilizce). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08149-7. 
• Holmes, Catherine (2005), Basil II and the Governance of Empire (976-1025) (İngilizce), Oxford University Press, ISBN 978-0-19-927968-5 
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 
• Magdalino, Paul, (Ed.) (2002), Byzantium in the Year 1000 (İngilizce), BRILL, ISBN 90-04-12097-1 
• Obolensky, Dimitri (1974) [1971]. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe, 500-1453 (İngilizce). Londra: Cardinal. ISBN 9780351176449. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021. 
• Runciman, Steven (1930), A History of the First Bulgarian Empire, Londra: George Bell & Sons, OCLC 832687 
• Stephenson, Paul (2000), Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204 (İngilizce), Cambridge University Press, ISBN 0-521-77017-3, 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Ocak 2021 
• Stoimenov, D., Temporary Byzantine Military Administration in the Bulgarian Lands 971-987/989 (İngilizce), Yearbook of the Sofia University 
• Strässle, Paul Meinrad (2006), Krieg und Kriegführung in Byzanz: die Kriege Kaiser Basileios' II. gegen die Bulgaren (976-1019) (Almanca), Böhlau Verlag, ISBN 978-3-412-17405-7, 5 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Ocak 2021 
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2. 
• Whittow, Mark (1996), The Making of Byzantium, 600–1025 (İngilizce), University of California Press, ISBN 0-520-20496-4 
• Zlatarski, Vasil (1971) [1927]. История на българската държава през средните векове. Том I. История на Първото българско царство, Част II. От славянизацията на държавата до падането на Първото царство (852—1018) [History of Bulgaria in the Middle Ages. Vol. 1. History of the First Bulgarian Empire, Part 2.From the Slavicization of the state to the fall of the First Empire (852—1018)] (Bulgarca). Sofya: Nauka i izkustvo. OCLC 67080314. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.