Beklenmeyen Misafir

Guess Who's Coming to Dinner
"Beklenmeyen Misafir" (Guess Who's Coming to Dinner) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Stanley Kramer
Yapımcı	Stanley Kramer
Senarist	William Rose
Oyuncular	Spencer Tracy Sidney Poitier Katharine Hepburn Katharine Houghton
Müzik	Frank De Vol
Görüntü yönetmeni	Sam Leavitt
Kurgu	Robert C. Jones
Stüdyo	Columbia Pictures
Dağıtıcı	Columbia Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram, komedi, aile
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1967
Çıkış tarih(ler)i	11 Aralık 1967, New York 21 Ocak 1969, İstanbul (Saray Sineması)
Süre	108 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Bütçe	4 Milyon $
Hasılat	70 Milyon $
Devam filmi	"Guess Who's Coming to Dinner" (1975) (TV filmi)
Diğer adları	Beklenmeyen Misafir (Türkiye, sinemalar) Bir Akşam Yemeği (Türkiye, TRT Televizyonu) Devine qui vient dîner? (Fransa) Indovina chi viene a cena? (İtalya) Adivina quién viene a cenar esta noche (İspanya) Rate mal, wer zum Essen kommt (Almanya)

Beklenmeyen Misafir^[1] 1967 ABD yapımı dramatik güldürü filmdir. Özgün adı Guess Who's Coming to Dinner (İngilizce: Akşam yemeğe kim geliyor tahmin et) olan film 21 Ocak 1969 tarihinde Türkiye'de sinemalarda gösterime girmişti.^[2] Film sonraki yıllarda TRT Televizyonunda bu kez Bir Akşam Yemeği adıyla gösterilmişti.

Senaryosunu William Rose'un yazdığı, ırk sorununa cesurca değinen bu filmin yönetmeni ve yapımcısı Stanley Kramer'dır. Başrollerini Spencer Tracy, Sidney Poitier, Katharine Hepburn ve Katharine Houghton paylaşmışlardır. Spencer Tracy film tamamlandıktan kısa bir süre sonra hayata veda etmişti. Stanley Kramer 1975 yılında kendi filmini televizyon için aynı adla yeniden çekmişti.

Liberal görüşlü hali vakti yerinde San Francisco'lu orta yaşlı Drayton çifti (Katharine Hepburn ve Spencer Tracy) tek kızlarını da kendileri gibi açık fikirli, hoşgörülü ve ön yargısız yetiştirmişlerdir. Ancak bir gün kızları eve yanında evlenmeyi düşündüğü zenci (filmde de bu terim kullanılıyor) bir tıp doktoru ile çıkagelince işin rengi değişir. Bu "beklenmeyen misafir" (Sidney Poitier) gerçektir ve bu liberal çift o güne kadarki söylemleri ile önlerindeki somut gerçeğin arasında sıkışır kalırlar. Şimdi geçmişteki inançları ve düşünceleri sorgulanacak, liberal duruşları ciddi bir sınavdan geçecektir.

Hemen hemen tek bir mekanda geçen filmin tiyatroya yakın bir anlatım dili vardır. Kramer bu filmden 9 yıl önce de, 1958'de yine ırk sorununu ele aldığı Kader Bağlayınca (The Defiant Ones) adlı bir film çevirmişti, o filmde de yine Sidney Poitier oynamıştı ve başrolü Tony Curtis'le paylaşıyorlardı.

"Beklenmeyen Misafir" tam 10 dalda Oscar'a aday gösterildi. Dört oyunculuk kategorisinde de Akademi Ödülü'ne aday gösterilen filmlerden biridir. Film 'en iyi kadın oyuncu' (Katharine Hepburn) ve 'en iyi özgün senaryo' dallarında Akademi ödülü aldı. Ayrıca Katharine Hepburn ve Spencer Tracy BAFTA ödüllerini de aldılar. Film 8 dalda da Altın Küre'ye aday gösterilmişti.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

• Spencer Tracy ... Matt Drayton
• Sidney Poitier ... Dr. John Wade Prentice
• Katharine Hepburn ... Christina Drayton
• Katharine Houghton ... Joey Drayton
• Cecil Kellaway ... Rahip Ryan
• Beah Richards ... Mrs. Prentice
• Roy Glenn ... Mr. Prentice
• Isabel Sanford ... Tillie

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Filmde nişanlısı Joey (Katharine Houghton) dahil insanlar Dr. John Wade Prentice (Sidney Poitier) için sürekli olarak zenci (negro) sözcüğü kullanmaktadırlar. Günümüzde siyahları tarif ederken bu küçümseyici-aşağılayıcı niteleme pek kullanılmamaktadır. Onun yerine 'siyahi Amerikalı', 'Afrika kökenli Amerikalı' vb kullanılmaktadır. Filmin çekildiği yıllarda ABD'de ırk sorunu hala çözülememişti, siyahlar filmde kullanılan nitelemenin yanında çok hafif kalacağı başka niteleme ve davranışlara maruz kalıyorlardı.
• Önceleri herkes tarafından rahatlıkla kullanılan 'negro' (veya 'nigger') sözcüğü zamanla pejoratif bir tanımlamaya dönüşmüştü ve sokak ağzı ve kaba kullanım dışında kullanılmamaya gayret ediliyordu. Örneğin Agatha Christie'nin ünlü romanı "Then There Were None" yani diğer adıyla "Ten Little Indians" (On Küçük Kızılderili)'nin orijinal ilk adı "Ten Little Niggers" (On Küçük Zenci) idi.^[3]
• Sinemadaki ilk filminde rol alan ve filmde Hepburn'ün kızı rolünü oynayan Katharine Houghton gerçek hayatta Katharine Hepburn'ün yeğenidir.
• William Rose'un aynı senaryosundan 2005 yılında yine benzer konulu bir film çekilmişti. Guess Who adındaki bu filmin yönetmeni Kevin Rodney Sullivan'dı.
• Siyah hakları savunucusu Martin Luther King bir süikast sonucu öldüğünde bu film hala sinemalarda gösterilmekteydi. Filmde siyahi hizmetçinin Sidney Poitier'ye "Sen kim olduğunu sanıyorsun, Martin Luther King mi?" şeklinde hitap ettiği bir replik yer almaktaydı. King'in öldürülmesi üzerine film stüdyosu derhal sinema salonlarına bir talimat göndererek bu repliğin yer aldığı bölümü filmden çıkarttırmıştı.
• Sonradan yemeğe katılan Dr. John Wade (Sidney Poitier)'in babası (Roy Glenn) oğlunu uyararak yapacakları evliliğin 17 eyalette yasa dışı olduğunu, evlendikleri takdirde bu eyaletlerde suçlu duruma düşeceklerini söyler. Film çekildiği sırada bu doğruydu. Irklar arası evlilik hatta evlilik dışı ilişkiler ABD kurulduğunda bütün ülkede kanunlarla yasaklanmıştı^[4] (İng.Anti-miscegenation laws). 1960'lara gelindiğinde bu yasaklar 17 eyalette hala geçerliliğini koruyordu (Özellikle güney eyaletleri). Anayasa Mahkemesi 12 Haziran 1967'de bu yasaların anayasaya aykırı olduğu kararını vererek hepsini iptal etti. Yani film gösterime girdiğinde Poitier'nin babasının sarfettiği sözlerin artık geçerliliği kalmamıştı.

Filmin ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazandığı ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1968 Oscar - En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü - Katharine Hepburn
• 1968 Oscar - En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü - William Rose
• 1969 BAFTA - BAFTA En İyi Erkek Oyuncu Ödülü - Katharine Hepburn
• 1969 BAFTA - BAFTA En İyi Kadın Oyuncu Ödülü - Spencer Tracy
• 1969 BAFTA - BAFTA UN Ödülü - Stanley Kramer
• 1968 David - En İyi Yabancı Film David Di Donatello Ödülü - Stanley Kramer
• 1969 Fotogramas de Plata - "En İyi Yabancı Oyuncu Ödülü" - Sidney Poitier
• 1968 Altın Defne (3.cü sırada) Komedi Filmi

Adaylıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1968 Oscar - En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Spencer Tracy
• 1968 Oscar - En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Cecil Kellaway
• 1968 Oscar - En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü - Beah Richards
• 1968 Oscar - En İyi Sanat Yönetmeni Akademi Ödülü - Robert Clatworthy, Frank Tuttle
• 1968 Oscar - En İyi Yönetmen Akademi Ödülü - Stanley Kramer
• 1968 Oscar - En İyi Kurgu Akademi Ödülü - Robert C. Jones
• 1968 Oscar - En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü - Frank De Vol
• 1968 Oscar - En İyi Film Akademi Ödülü - Stanley Kramer
• 1968 Eddie - "ABD Sinema Yazarları Ödülü" En İyi Kurgu - Robert C. Jones
• 1968 DGA - ABD Yönetmenler Birliği En İyi Yönetmen Ödülü - Stanley Kramer
• 1968 Altın Küre - En İyi Sinema Filmi Altın Küre Ödülü - Dram
• 1968 Altın Küre - Sinema Dalında En İyi Aktör Altın Küre Ödülü - Drama - Spencer Tracy (Ölümünden sonra verilmiştir)
• 1968 Altın Küre - Sinema Dalında En İyi Aktris Altın Küre Ödülü - Drama - Katharine Hepburn
• 1968 Altın Küre - En İyi Yönetmen Altın Küre Ödülü - Stanley Kramer
• 1968 Altın Küre - En İyi Senaryo Altın Küre Ödülü - William Rose
• 1968 Altın Küre - Sinema Dalında En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Altın Küre Ödülü - Beah Richards
• 1968 Altın Küre - "Umut Veren Yeni Kadın Oyuncu" - Katharine Houghton
• 1968 Altın Defne - En İyi Erkek Drama Oyuncusu - Spencer Tracy
• 1968 WGA Ödülü - ABD Yazarlar Birliği - En İyi Drama Yazarı - William Rose
• 1968 WGA Ödülü - ABD Yazarlar Birliği - En İyi Özgün Senaryo - William Rose

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• IMDb'de Beklenmeyen Misafir
• Roger Ebert'in eleştirisi 8 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• 'Negro' ve 'nigger' kelimelerinin kökenleri (İngilizce)