Bedesten (Lefkoşa)

Bedesten, Lefkoşa
Temel bilgiler
Konum	Lefkoşa
Koordinatlar	35°10′34″K 33°21′51″D / 35.17611°K 33.36417°D
Durum	Etkin

Bedesten, Lefkoşa'nın kuzeyinde, Selimiye Camii'nin hemen yanında yer alan tarihi bir yapıdır.^[1] Yapının bin yıldan uzun bir geçmişi vardır. Aslen 6. yüzyıl civarında arazisine bir kilise yapılmış, bunun yerine daha büyük bir kilise olarak günümüzdeki Bedesten binası 12.-16. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde bedesten (bir tür pazar yeri) olarak kullanılmaya başlanmıştır. Şu anda kültür merkezi olarak kullanılmaktadır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizans dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bedesten'in ilk zamanlarının tarihi, parçaları mevcut binanın içinde korunan Bizans bazilikası tarafından arkeolojik olarak belgelenmiştir. Bazı yapısal özelliklerini Afendrika ve Ayfilon Kilisesi ile paylaşan bu kalıntılar muhtemelen altıncı yüzyıla aittir.^[2] T. K. Papakostas, bu kalıntıları Lefkoşa'daki ilk Ayasofya katedralinin yerini gösteren işaret olarak tanımlamıştır.^[3]

Bulunan kalıntılar arasında apsisin zemininde yer alan opus sectile tekniğiyle yapılmış zemin süslemeleri de yer almaktadır.^[4]

Lüzinyan ve Venedik dönemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Lüzinyan krallarının kontrolü altında, binanın müteakip tarihi iyi belgelenmemiştir. Buna rağmen, Camille Enlart dahil bazı tarihçiler onikinci yüzyılın sonlarına doğru Akka'nın çöküşünden sonra, Thomas Becket'ın takipçileri olan İngiliz keşişlerin bu alana Aziz Nikolaos'a adanan yeni bir Latin kilisesi kurduklarını ileri sürmüşlerdir.^[5] Fakat, Aziz Thomas Şövalyeleri'nin doğu Latin tarihinde oynadığı rolün ufak olması göz önünde bulundurulduğu zaman, kaynakların bu şekilde yorumlanması herkes tarafından kabul edilmemektedir.^[6] Bedestenin hemen yanındaki katedralin Latin ayinlerine adanmasıyla birlikte, Bedesten muhtemelen Ortodoks bir rol oynamaya devam etmiştir. Belirsiz olan nedenler ve koşullar nedeniyle, on dördüncü ve on beşinci yüzyıllarda kilise birkaç kez genişletilmiş ve yeniden inşa edilmiştir. Bu durum, Roma kilisesiyle arasındaki uyuşmazlığa rağmen pozisyonu gelişen bir Yunan Ortodoksluğuna işaret eder. Ada Venedik egemenliği altındayken Bedesten, Ortodoks kilisesi tarafından metropol bir piskopos yapı olarak kullanılmış,^[1] ve Meryem'e Panagia Odigitria olarak adanmıştır.^[5]

Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1573 yılında, Osmanlı'nın Kıbrıs fethinden birkaç yıl sonra, bina Osmanlı yetkilileri tarafından, bedesten (örtülü bir tekstil pazarı) olarak kullanılmak üzere Haremeyn (iki kutsal İslam şehri, Mekke ve Medine ) vakfına verildi. Daha sonra gıda pazarı olarak kullanılmıştır ve 1760'lara gelindiğinde Türk, Yunan ve Ermeni tüccarlar için bir gıda ticaret merkezi haline gelmiştir. 1873'te, devlet yetkilileri tarafından Değirmenlik'ten getirilen un için bir depo haline çevrildi. Aynı zamanda sınırlı miktarda un satışı da yapılmaktaydı. Daha sonra 1870'lerde buğday deposu ve 1930'larda Evkaf İdaresi için genel depo olarak kullanıldı.^[7]

İngiliz dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

İngiliz sömürge egemenliğinin ilk yılları olan 1880'lerde, Lord Kitchener ve Kıbrıs'taki diğer önde gelen İngilizler, binayı tekrar kiliseye dönüştürmek ve eskiden olduğu gibi Aziz Nikolaos Kilisesi olarak kullanmak için satın almak veya kiralamak istediler. Fakat, bir vakfın mülkünün satılamaması ve bir caminin 100 metre yakınına başka bir dinin tapınağı açılamayacağı için buna izin verilmedi. İngilizler, hava ve depremler nedeniyle tahrip olmuş binanın tadilatını üstlendiler, fakat bu tadilat orijinal mimarinin bazı kısımlarını yansıtmadığı için başarısız oldu. Yeni belediye pazarı Bandabulya'nın 1932 yılında açılmasıyla bina kullanılmamaya başlandı.^[5] Bina 1930'larda Evkaf İdaresi tarafından depo olarak kullanılmış ve 1935'te Rupert Gunnis'in idaresindeki Eski Eserler Dairesi, binaya Ömerge Camii'nden bazı Orta Çağa ait mezar taşları getirmiştir. Bu mezar taşları, bir süre boyunca odadaki süslü Osmanlı dönemi tavanı ile birlikte bir odada sergilenmiştir.^[8]

Lefkoşa'nın Bedesten'i, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki diğer bedestenlerden biçimsel olarak çok farklıdır.^[7] Bedesten çoğunlukla Bizans mimarisi ve Lüzinyanlar tarafından eklenmiş Gotik mimarisinin karışımından oluşur. Aynı zamanda Fransız Rönesans'ı, Venedik ve muhtemelen İspanyol mimari stillerinin öğelerini de içerir. Bedesten'in Bizans tarzına ait, haç biçimli bir yapı stili ve düzeni olmasına rağmen aynı zamanda Gotik stiline ait yüksek tavanlı bir nef de içerir. Güneydeki çiftli nef, Bizans kilisesinin bir kalıntısıdır ve bunun orta bölümü binanın en eski kısmıdır. Kuzeydeki nefin dış kısmı binadaki en gösterişli süslemeler ve taş işçiliğine sahiptir. Bu cephe Selimiye Camii'nin ön kemerlerinin karşısındadır ve girişin bulunduğu taraftır. Binaya giriş için çok süslü, Gotik tarzı bir kapı kullanılır. Bu kapı daha sonra eklenen İtalyan Rönesans mimarisinin unsurlarını ve küçük bir Aziz Nikolaos heykeli içerir. Girişin her iki tarafında da armalar bulunur. Bu cephede aynı zamanda çok sayıda hayvan heykeli ve gargoylelar bulunur.^[5]

Yenileme ve günümüzdeki kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2004 ve 2009 arasında, Avrupa Birliği ve Evkaf İdaresi tarafından finanse edilen bir yenileme projesi UNDP PFF tarafından gerçekleştirildi. Restorasyon sırasında binanın duvarları temizlendi ve tonozlar geleneksel yapı malzemeleri ve teknikleri kullanılarak güçlendirildi. Restorasyonun tamamlanmasından sonra, bina bir kültür merkezi olarak yeniden açılmıştır.^[5] 2009 yılında restorasyon Europa Nostra ödülüne layık görülmüştür. Bedesten'in Ev sahipliği yaptığı aktiviteler arasında haftalık semazen gösterileri yer almaktadır.^[9] Bina ayrıca Lefkoşa Surlariçi Caz Festivali'ne de ev sahipliği yapmaktadır.^[10]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Bağışkan, Tuncer (21 Eylül 2013). "Ayasofya (Selimiye) Meydanı ve Mahallesi". Yeni Düzen. 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
^ Michael D., Willis (1986). "Byzantine Beginnings of the Bedesten". Κυπριακαί Σπουδαί, 50. ss. 185-92. doi:10.5281/zenodo.264292.
^ Tassos C., Papacostas (2005). "In search of a lost Byzantine monument: Saint Sophia of Nicosia". Epeterida tou Kentrou Epistemonikon Ereunon, 31. ss. 11-37.
^ Michaelides, Demetrios (1993). "Opus Sectile in Cyprus". Bryer, A.A.M.; Georghallides, G.S. (Ed.). 'The Sweet Land of Cyprus': Papers Given at the Twenty-Fifth Jubilee Spring Symposium of Byzantine Studies, Birmingham, March 1991 (İngilizce). Lefkoşa: Cyprus Research Centre. ss. 74-75.
^ ^a ^b ^c ^d ^e "Bedesten" (PDF). Evkaf İdaresi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
^ Dava, Michael D. Willis , "Bizans Başlangıcı", Κυπριακαί Σπουδαί 50 (1987): 192; siparişin önceliği PW Edbury, Kıbrıs Krallığı ve Haçlı Seferleri'nin genel değerlendirmesi , 1191-1374 (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): 79.
^ ^a ^b Bağışkan, Tuncer (8 Kasım 2014). "Kıbrıs'ta Osmanlı – Türk Eserleri (5)". Yeni Düzen. 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
^ Arslangazi, Havva (2007), Lefkoşa Kent Dokusunda Mimari Üsluplar (PhD tezi), Marmara Üniversitesi, ss. 57-62
^ "Restoration and re-use of the Bedestan (St. Nicholas Church)". UNDP. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.
^ "Lefkoşa Jazz Festivali Başlıyor". Haber Kıbrıs. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[bagiskan1-1] Bağışkan, Tuncer (21 Eylül 2013). "Ayasofya (Selimiye) Meydanı ve Mahallesi". Yeni Düzen. 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[willis-2] Michael D., Willis (1986). "Byzantine Beginnings of the Bedesten". Κυπριακαί Σπουδαί, 50. ss. 185-92. doi:10.5281/zenodo.264292.

[papakostas-3] Tassos C., Papacostas (2005). "In search of a lost Byzantine monument: Saint Sophia of Nicosia". Epeterida tou Kentrou Epistemonikon Ereunon, 31. ss. 11-37.

[4] Michaelides, Demetrios (1993). "Opus Sectile in Cyprus". Bryer, A.A.M.; Georghallides, G.S. (Ed.). 'The Sweet Land of Cyprus': Papers Given at the Twenty-Fifth Jubilee Spring Symposium of Byzantine Studies, Birmingham, March 1991 (İngilizce). Lefkoşa: Cyprus Research Centre. ss. 74-75.

[evkaf-5] "Bedesten" (PDF). Evkaf İdaresi. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[6] Dava, Michael D. Willis , "Bizans Başlangıcı", Κυπριακαί Σπουδαί 50 (1987): 192; siparişin önceliği PW Edbury, Kıbrıs Krallığı ve Haçlı Seferleri'nin genel değerlendirmesi , 1191-1374 (Cambridge: Cambridge University Press, 1991): 79.

[bagiskan2-7] Bağışkan, Tuncer (8 Kasım 2014). "Kıbrıs'ta Osmanlı – Türk Eserleri (5)". Yeni Düzen. 25 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[arslangazi-8] Arslangazi, Havva (2007), Lefkoşa Kent Dokusunda Mimari Üsluplar (PhD tezi), Marmara Üniversitesi, ss. 57-62

[9] "Restoration and re-use of the Bedestan (St. Nicholas Church)". UNDP. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[10] "Lefkoşa Jazz Festivali Başlıyor". Haber Kıbrıs. 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Bedesten (Lefkoşa) nedir?, Bedesten (Lefkoşa) anlamı nedir?, Bedesten (Lefkoşa) ne demektir?