Başkomutan

Başkomutan veya başkumandan; silahlı kuvvetler veya askerî birim üzerinde kara, deniz ve hava kuvvetlerini komuta eden en üst rütbeli komutandır. Terim teknik olarak, bir ülkenin yürütme liderliğinde, devlet veya hükûmet başkanında bulunan askerî yeterliliklerini ifade eder.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Silahlı kuvvetlere komuta eden bir hükümdarın resmî rolü ve unvanı; imparatorluk (komuta ve diğer kraliyet) güçlerine sahip olan Roma Krallığı, Roma Cumhuriyeti ve Roma İmparatorluğu'nun imparatorlarından gelmektedir.^[1]

İngilizce kullanımında, terim ilk olarak 1639'da İngiltere Kralı I. Charles tarafından kullanıldı.^{[kaynak belirtilmeli]} Unvan, İngiliz İç Savaşı sırasında kullanılmaya devam etti.^[2] Bir ulusun devlet başkanı (monarşik veya cumhuriyetçi), etkin yürütme yetkisi ayrı bir hükûmet başkanına ait olsa bile, genellikle başkomutan unvanına sahiptir. Parlamenter sistemde, yürütme organı nihayetinde yasama organının iradesine bağlıdır ancak yasama organı doğrudan silahlı kuvvetlere emir vermez ve bu nedenle orduyu operasyonel anlamda kontrol etmez. Genel valiler ve sömürge valileri de genellikle kendi bölgelerinde askerî güçlerin başkomutanı olarak atanırlar.

Ülkelerde başkomutanlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Ülkelerin devlet ve hükûmet başkanları, silahlı kuvvetlerin komutası da dahil olmak üzere isteğe bağlı kararlar almak için siyasi yetkiye sahip yöneticilerdir. Devlet başkanları (anayasal hükümdarlar, vekiller ve parlamenter cumhuriyetlerdeki cumhurbaşkanları) normal şartlar altında silahlı kuvvetler üzerinde, siyasi yetkiye sahip üst düzey yöneticilerin anayasal tavsiyeleri doğrultusunda hareket ederek ihtiyari karar verme yetkisine sahiptir.

Afganistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Afganistan Anayasası’na göre, Afganistan cumhurbaşkanı, Afganistan Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri başkanı, ABD Ordusu ve Donanmasının başkomutanıdır.^[3] Başkan nihai yetkiye sahiptir, ancak rütbesi yoktur ve sivil statüsünü korur.^[4] Başkomutan olarak Anayasanın başkana verdiği kesin yetki derecesi, tarih boyunca tartışma konusu olmuştur. Kongre bazı zamanlarda başkana geniş yetki verirken, bazı zamanlarda bu yetkiyi kısıtlamaya çalışmıştır.^[5]

ABD eyaletlerinde valiler, Ulusal Muhafızlar, Eyalet Milisleri ve Devlet Savunma Kuvvetlerinin başkomutanı olarak görev yapmaktadır.

Arnavutluk[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk Anayasası’na göre Arnavutluk cumhurbaşkanı, Arnavutluk Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.

Arjantin[değiştir | kaynağı değiştir]

Arjantin Anayasası, Arjantin cumhurbaşkanının "ulusun tüm silahlı kuvvetlerinin başkomutanı" olduğunu belirtir.^[6]

Savunma Bakanlığı, silahlı kuvvetler (Ordu, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri) yönetiminde başkana yardım eden ve hizmet veren hükûmet dairesidir.^[7]

Avustralya[değiştir | kaynağı değiştir]

Avustralya Anayasası’nın "Deniz ve Askerî Kuvvetler Komutanlığı" başlıklı maddesinin 68. bölümüne göre devletin deniz ve askerî kuvvetlerinin komutası, Birleşik Krallık monarkının temsilcisi olarak genel valiye aittir.^[8]

Avusturya[değiştir | kaynağı değiştir]

Avusturya cumhurbaşkanı, Avusturya Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Cumhurbaşkanının bu görevi 1929 anayasa değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Değişiklik konusunda oy birliği, yasal veya bilimsel bir fikir birliği olmasa da bu rol çok güçlü bir ek hak olarak kabul edilir.

Anayasanın 80. maddesi ordunun nasıl yönetileceğini belirler. Bu maddenin;

1. fıkrasında "Cumhurbaşkanının, Silahlı Kuvvetler üzerinde başkomutanlık yapacağı",
2. fıkrasında, "Savunma Kanununda belirtildiği üzere, cumhurbaşkanının ordu üzerinde yetkisi yoksa, Savunma Bakanı görevden sorumlu olacağı; yetkinin, Bakanlar Kurulu tarafından tanımlanan bir sorumluluk olduğu"
3. fıkrasında, "Ordu üzerindeki komuta yetkisinin, Savunma Bakanı aracılığıyla kullanılacağını" belirtilir.

Bangladeş[değiştir | kaynağı değiştir]

Bangladeş cumhurbaşkanı aynı zamanda başkomutan yetkisine sahiptir ancak ulusal savunma için yürütme yetkisi ve sorumluluğu başbakana aittir. Bunun tek istisnası, 1971'de Bangladeş Kurtuluş Savaşı'nı komuta eden, tüm Bangladeş Kuvvetlerinin komutanı olan ilk başkomutan General Muhammad Ataul Goni Osmani'dir.^[9]

Beyaz Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet başkanı Alexander Lukashenko, Beyaz Rusya Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı olarak resmî üniformasıyla.

Beyaz Rusya devlet başkanı aynı zamanda Beyaz Rusya Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.^[10] Eski Sovyet cumhuriyetlerinden farklı olarak Beyaz Rusya, başkomutanının rütbesine uygun, orduyla ilgili resmî törenlerde giydiği bir üniforması vardır. Başkomutanın görevi, Beyaz Rusya Anayasası’nın "Silahlı Kuvvetlerin yüksek komutanını atama ve görevden alma" yetkisine sahip olduğunu belirten 28. maddesinde düzenlenmiştir.^[11]

Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]

1988 Brezilya Anayasası'nın 142. maddesi, Brezilya Silahlı Kuvvetlerinin cumhurbaşkanının komutası altında olduğunu belirtir.

Brunei[değiştir | kaynağı değiştir]

Brunei Sultanı, Brunei Kraliyet Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.

Çek Cumhuriyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

1992 Anayasası’na göre, Çekya cumhurbaşkanı aynı zamanda Çekya Silahlı Kuvvetleri başkomutanıdır, generallerin atamasını yapar ve terfi ettirir. Cumhurbaşkanının yukarıda belirtilen hükümlere ilişkin kararlar için başbakanın onayına ve imzasına ihtiyacı vardır, aksi takdirde kararlar geçerli değildir. Başbakan, cumhurbaşkanının bu kararlarına karşı imza hakkını diğer bakanlara devredebilir. Silahlı Kuvvetlerin siyasi sorumluluğu, 67. maddede "yürütme gücünün en yüksek organı" olarak tanımlanan hükûmet tarafından karşılanmaktadır. 39. ve 43. maddelere göre Parlamento, Çek Askerî Kuvvetlerinin, Çek Cumhuriyeti toprakları dışına gönderilmesine izin vermelidir.^[12]

Savunma Bakanlığı, Silahlı Kuvvetlerin kontrolü için devlet idaresinin merkezi otoritesidir.^[13]

Endonezya[değiştir | kaynağı değiştir]

Endonezya Anayasası’nın 10. maddesine göre, Endonezya cumhurbaşkanı, Endonezya Ulusal Silahlı Kuvvetlerinin en yüksek rütbesine sahiptir. Silahlı Kuvvetlerin günlük operasyonları Silahlı Kuvvetler komutanı tarafından yürütülmektedir.

Ermenistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Ermenistan cumhurbaşkanı, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri başkomutanı unvanına sahiptir. Buna rağmen, ordu üzerindeki tüm idari ve operasyonel yetki, ülkenin 2015 Anayasası’na göre fiili temsilcisi olan Ermenistan başbakanına verilmiştir.^[14]^[15]

Etiyopya[değiştir | kaynağı değiştir]

1995 Anayasası, Etiyopya başbakanını "Ulusal Silahlı Kuvvetlerin başkomutanı" olarak tanımlamaktadır.^[16]

Finlandiya[değiştir | kaynağı değiştir]

Finlandiya Anayasası’na göre, Finlandiya cumhurbaşkanı tüm Finlandiya Askerî Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Uygulamada komuta ve kontrol, savunma şefi ve Finlandiya Sınır Muhafızları komutanının elindedir. Finlandiya Savunma Kuvvetlerinin ekonomik yönetimi, Savunma Bakanlığı'nın sorumluluğundadır. Cumhurbaşkanının görevi aşağıdaki konularda karar vermektir:^[17]

Bölgenin askerî savunmasının ana ilkeleri
Askerî savunmanın icra ilkeleri
Diğer askerî komuta, askerî faaliyet veya askerî kuruluş için geniş kapsamlı öneme sahip konular
Karar vermek istediği diğer askerî komuta meseleleri

Cumhurbaşkanı, olağanüstü hâl durumunda, başkomutan konumunu başka bir Finlandiya vatandaşına devretme hakkına sahiptir.^[18]

Fransa[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransa'da cumhurbaşkanı, anayasanın 15. maddesine göre "Chef des Armées" yani "Orduların Başı" olarak belirlenmiştir ve bu nedenle askerî işlerdeki en yüksek yürütme otoritesidir. Anayasanın 16. maddesi, cumhurbaşkanına kapsamlı acil durum yetkileri de sağlamaktadır.^[19]

Guyana[değiştir | kaynağı değiştir]

Guyana Anayasası'na göre devlet başkanı, Silahlı Kuvvetlerin başkomutanıdır. Alışılmışın dışında bu unvan için bir rütbe amblemi bulunur.

Hırvatistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hırvatistan Anayasası’na göre Hırvatistan cumhurbaşkanı, Hırvatistan Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Cumhurbaşkanı, barış içinde başkomutanlık görevlerini Savunma bakanı aracılığıyla yerine getirir. Savaşta ve savunma bakanının emirleri yerine getirmediği durumlarda, başkomutan emrini doğrudan Genelkurmay başkanı aracılığıyla yerine getirir.

Hindistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanlığı Hindistan cumhurbaşkanına verilmiştir ancak ulusal savunma için etkin yürütme gücü ve sorumluluğu başbakan başkanlığındaki Hindistan Kabinesi'nde bulunmaktadır.

İran[değiştir | kaynağı değiştir]

1979'dan önce Şah, İran'ın başkomutanıydı. İslam Cumhuriyeti'nin başlangıcından sonra, İran cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın ilk başkomutan olarak bu göreve atandı. Ancak Ebu'l-Hasan Beni Sadr, 22 Haziran 1981'de mahkemeye çıkarıldı. Bu olaydan sonra oldu İran İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri komutası İran'ın dini lideri'ne verildi.

İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir]

İrlanda Savunma Kuvvetlerinin başkomutanı İrlanda cumhurbaşkanıdır^[20] ancak uygulamada Savunma bakanı, cumhurbaşkanı adına hareket eder ve İrlanda hükûmetine rapor verir.^[21]^[22] Savunma Kuvvetleri, üç yıldızlı bir subay olan Genelkurmay başkanı altında örgütlenir ve Ordu, Deniz ve Hava Kuvvetleri olmak üzere üç hizmet kuvveti hâlinde organize edilir.

İsrail[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail'de geçerli Anayasa, İsrail Savunma Kuvvetleri üzerindeki nihai otoritenin, kolektif bir organ olarak İsrail Hükûmetine (başbakan başkanlığında) ait olduğunu belirtir. Hükûmetin yetkisi, hükûmet adına savunma bakanı tarafından kullanılır. Bununla birlikte başkomutanlık, savunma bakanına bağlı olmasına rağmen, ordu içinde en yüksek komuta düzeyine genelkurmay başkanı sahiptir.^[23]

İtalya[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalya Anayasası'nın 87. maddesi cumhurbaşkanının "Silahlı Kuvvetlerin komutanı ve kanunla oluşturulan yüksek savunma konseyinin başkanı olduğunu; parlamento kararına göre savaş ilan edebileceğini" belirtir.^[24]

Japonya[değiştir | kaynağı değiştir]

Japonya'da, Meiji Restorasyonu öncesinde başkomutanın rolü shōgun'a (askerî açıdan en güçlü samuray daimyō) verildi. Tokugawa şogunluğunun dağılmasından sonra, başkomutanlık görevini Japonya imparatoruyla yürüttü. İmparatorun günümüzdeki anayasal rolü, herhangi bir askerî görevi olmayan törensel bir figürdür (Japonya Anayasası onu sembol olarak adlandırır).

Japonya'nın demokrasiye geçişinden sonra, Japonya Öz Savunma Kuvvetlerinin başkomutanlığını Japonya başbakanı yapmıştır.^[25]^[26]

Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]

Kanada Silahlı Kuvvetleri üzerindeki başkomutanın yetkileri Kanada hükümdarına verilmiştir^[27] ve aynı zamanda başkomiser unvanını kullanan Kanada Genel Valisine devredilmiştir.^[28]

Kenya[değiştir | kaynağı değiştir]

Kenya Anayasası'nın 131. maddesi, devlet başkanını Kenya Savunma Kuvvetlerinin başkomutanı ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nin başkanı olarak tanımlar.^[29]

Letonya[değiştir | kaynağı değiştir]

Letonya Anayasası'nın 42. maddesi uyarınca, Letonya Devlet Başkanı, Letonya Ulusal Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Sivil olarak, savaş zamanlarında bir başkomutan atayabilir.

Malezya[değiştir | kaynağı değiştir]

Malezya Federal Anayasası'nın 41. maddesi uyarınca Yang di-Pertuan Agong, Malezya Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır. Bu nedenle (Silahlı Kuvvetler Konseyi'nin tavsiyesi üzerine) Genelkurmay Başkanını atama yetkisine sahiptir ve askerî kurumdaki en yüksek rütbeli subaydır. Ayrıca ordunun üç şubesinin her birinin servis başkanlarını atar.

Malta[değiştir | kaynağı değiştir]

Malta Silahlı Kuvvetler Yasası, Malta başkanını Silahlı Kuvvetlerin başkomutanı olarak doğrudan tayin etmez. Bununla birlikte Malta yasaları, cumhurbaşkanının gönüllü askere alma ve silahlı kuvvetler oluşturmasına izin vermektedir. Aynı şekilde kanun, cumhurbaşkanının silahlı kuvvetlerin yönetimi için emir vermesine de olanak sunmaktadır.

Silahlı Kuvvetlerin, Malta cumhurbaşkanına değil Malta Cumhuriyeti'ne bağlılık sözü vermektedir. Bu temelde, devlet başkanı ile silahlı kuvvetler arasında doğrudan bir bağlantı yoktur. Bu nedenle bağlantıyı savunmadan sorumlu bakan sağlamaktadır.

Bununla birlikte, Başkanlık Sarayları silahlı kuvvetler tarafından toplumsal uyumun sembolik bir hareketi olarak korunmaktadır.

Mauritius[değiştir | kaynağı değiştir]

Mauritius Anayasa'nın 28. maddesine göre Mauritius cumhurbaşkanı aynı zamanda başkomutandır.

Mısır[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır'da cumhurbaşkanı, Silahlı Kuvvetler Yüksek Komutanı unvanına sahiptir.

Nijerya[değiştir | kaynağı değiştir]

Nijerya Anayasası’na göre Nijerya devlet başkanı, Nijerya Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.

Norveç[değiştir | kaynağı değiştir]

Norveç Kralı Harald V, resmî olarak yürütme gücünü elinde bulundurmaktadır. Anayasa’nın 25. maddesince: "Kral, silahlı kuvvetlerinin başkomutanıdır."

Özbekistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Özbekistan cumhurbaşkanı, Özbekistan Anayasası’na göre Özbekistan Silahlı Kuvvetleri başkomutanıdır. Bu sıfatla; savaş veya sıkıyönetim ilan edilmesi, üst düzey görevlilerin atanması ve silahlı kuvvetlerin geliştirilmesi ile ilgili kararlar verebilir.^[30]

Portekiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Portekiz cumhurbaşkanı, Silahlı Kuvvetlerin Anayasal başkomutanıdır. Ancak operasyonel anlamda komuta Silahlı Kuvvetlerin Genelkurmay başkanına devredilmiştir.

Portekiz askerî tabiriyle, "Başkomutan" terimi bir harekât topluluğundaki tüm kara, deniz ve hava kuvvetlerinin birleşik askerî komutanını ifade eder. .

Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Federasyonu Anayasası’nın 4. bölüm, 87. madde, 1. kısmında açıklandığı üzere devlet başkanı Silahlı Kuvvetlerin başkomutanıdır.^[31] Devlet başkanı askerî doktrini onaylar; Savunma bakanı, Genelkurmay başkanı ve diğer askerî üyelerini atar.^[32]

Rus silahlı kuvvetleri üç hizmete ayrılmıştır: Rus Kara Kuvvetleri, Rus Donanması ve Rus Hava Kuvvetleri. Buna ek olarak, üç bağımsız hizmet kolu vardır. Bunlar; Stratejik Füze Birlikleri, Rus Havacılık Savunma Kuvvetleri ve Rus Hava Kuvvetleri'dir.

Suudi Arabistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Suudi Arabistan Anayasası'nın 60. maddesine göre; kral, tüm silahlı kuvvetlerin başkomutanıdır. Memurları atar ve görevlerine yasaya uygun olarak son verir. 61. maddeye göre, kral gerektiğinde olağanüstü hâl, genel seferberlik ve savaş durumu ilan edebilir. 62. maddeye göre, devlet kurumlarının işleyişine engel olan, halkın egemenliği veya toprak bütünlüğünü, güvenliği veya güvenlik çıkarlarını tehdit eden bir tehlike varsa, Kral bu tehlike ile başa çıkmak üzere acil tedbirler alabilir. Bu amaçla gerekli düzenlemeleri uygulayabilir.

Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye’de başkomutanlık TBMM adına cumhurbaşkanı tarafından temsil edilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin manevî varlığından ayrılamaz. Genelkurmay başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta başkomutanlık görevlerini cumhurbaşkanı adına yerine getirir. Bakanlar Kurulu, millî güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne karşı sorumludur. Genelkurmay başkanı; cumhurbaşkanınca atanır, görev ve yetkileri kanunla düzenlenir, bu görev ve yetkilerinden dolayı cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Millî Savunma Bakanlığı'nın, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanlıkları ile olan görev ilişkileri ve yetki alanı kanunla düzenlenir.

Türkiye, 5 Ağustos 1921'de mecliste alınan kararla Mustafa Kemal Atatürk'e başkomutanlık yetkisi vermiştir.

Venezuela[değiştir | kaynağı değiştir]

Venezuela Anayasası’na göre cumhurbaşkanı, Silahlı Kuvvetlerin başkomutanıdır.

Yunanistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunanistan Anayasası'nın 45. maddesine göre, cumhurbaşkanı Yunanistan Silahlı Kuvvetlerinin başıdır, ancak yönetimi hükûmet tarafından yürütülmektedir. Silahlı Kuvvetleri; Başbakan, Millî Savunma bakanı ve Genelkurmay başkanı komuta eder.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

NATO ve Avrupa Birliği içinde, Savunma Şefi (CHOD) terimi genellikle fiili unvanı veya yetkilerine bakılmaksızın, aktif görevde bulunan profesyonel bir askerî subay tarafından üst düzey görev için genel bir terim olarak kullanılır.^[33]

Diğer İlgili Maddeler

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "LacusCurtius • Roman Law — Auctor (Smith's Dictionary, 1875)". 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ For example: "Ordered, That this House joins and agrees with the House of Commons in this Vote; and that the Lord Admiral is hereby desired, from both Houses of Parliament, that the Commander in Chief of this Summer's Fleet under his Lordship, may be the Earl of Warwicke.", House of Lords Journal 15 March 1642 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Joseph G. Dawson, ed. Commanders in Chief: Presidential Leadership in Modern Wars (1993)
^ Matthew Moten, Presidents and Their Generals: An American History of Command in War (2014)
^ ""Common Interpretation: Commander in Chief Clause"". National Constitution Center Educational Resources (some internal navigation required). National Constitution Center. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2017.
^ "CONSTITUTION OF THE ARGENTINE NATION". Argentine Senate. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ "Ministerio de Defensa" (İspanyolca). 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ "The Constitution as in force on 1 June 2003 together with proclamation declaring the establishment of the Commonwealth, letters patent relating to the Office of Governor-General, Statute of Westminster Adoption Act 1942, Australia Act 1986". ComLaw. 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ Bangladesh : General M.A.G. Osmani (1918-1984) - C-IN-C Liberation Forces 1v MNH 1986
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ "Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь". 7 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ "Constitution of the CR of December 16, 1992". President of the Czech Republic. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ "Ministry of Defence of the Czech Republic". Ministry of Defence. 30 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ "Constitution of Armenia - Library - The President of Armenia". www.president.am (İngilizce). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
^ "Vazgen Sargsyan". Government of Armenia. 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
^ "Constitution of Ethiopia" (PDF). House of Federation. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
^ Laki puolustusvoimista (551/2007) 28 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Act on the Defence Forces) Retrieved on 2015-08-30. (Fince)
^ Suomen perustuslaki. (731/1999, as amended by later amendments) 21 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Finnish Constitution). Retrieved 2015-08-30. (Fince)
^ Constitution of 4 October 1958 6 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., National Assembly of France. Retrieved on 2013-05-13.
^ "Official President.ie site - Roles of the President". Áras an Uachtaráin. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.
^ "Statute Book - Defence Act, 1954". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2015. Under the direction of the President, and subject to the provisions of this Act, the military command of, and all executive and administrative powers in relation to, the Defence Forces, including the power to delegate command and authority, shall be exercisable by the Government and, subject to such exceptions and limitations as the Government may from time to time determine, through and by the Minister.
^ "Statute Book - Ministers And Secretaries Act, 1924". 11 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014. the Minister for Defence [...] shall be assisted by a Council of Defence
^ Basic Law of Israel: The Military 27 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Knesset. Retrieved on 2011-11-11.
^ "Constitution of Italy" (PDF). 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ The Ministry of Defense Reorganized: For the Support of Peace and Security (PDF). Tokyo: Japan Ministry of Defense. 2007. ss. 4-5. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2014.
^ "職種　Branches of Service" (Japonca). Tokyo: Japan Ground Self-Defense Force. 2012. 9 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012.
^ Constitution Act, 1867, III.15, Westminster: Queen's Printer, 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ocak 2014
^ Letters Patent Constituting the Office of Governor General of Canada, X., Ottawa: King's Printer for Canada, 1 Ekim 1947, 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ocak 2014
^ "Archived copy". 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ Mikhail Tsypkin (Eylül 2004). "Adventures of the "Nuclear Briefcase"". Strategic Insights. 3 (9). 23 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.
^ "Commander-in-Chief of the Armed Forces". Presidential Administration of Russia. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.
^ NATO Chiefs of Defence 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved on 2013-05-12.

[1] "LacusCurtius • Roman Law — Auctor (Smith's Dictionary, 1875)". 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[2] For example: "Ordered, That this House joins and agrees with the House of Commons in this Vote; and that the Lord Admiral is hereby desired, from both Houses of Parliament, that the Commander in Chief of this Summer's Fleet under his Lordship, may be the Earl of Warwicke.", House of Lords Journal 15 March 1642 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[3] Joseph G. Dawson, ed. Commanders in Chief: Presidential Leadership in Modern Wars (1993)

[4] Matthew Moten, Presidents and Their Generals: An American History of Command in War (2014)

[5] ""Common Interpretation: Commander in Chief Clause"". National Constitution Center Educational Resources (some internal navigation required). National Constitution Center. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2017.

[6] "CONSTITUTION OF THE ARGENTINE NATION". Argentine Senate. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[7] "Ministerio de Defensa" (İspanyolca). 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[8] "The Constitution as in force on 1 June 2003 together with proclamation declaring the establishment of the Commonwealth, letters patent relating to the Office of Governor-General, Statute of Westminster Adoption Act 1942, Australia Act 1986". ComLaw. 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[9] Bangladesh : General M.A.G. Osmani (1918-1984) - C-IN-C Liberation Forces 1v MNH 1986

[10] "Arşivlenmiş kopya". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[11] "Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь". 7 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[12] "Constitution of the CR of December 16, 1992". President of the Czech Republic. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[13] "Ministry of Defence of the Czech Republic". Ministry of Defence. 30 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[14] "Constitution of Armenia - Library - The President of Armenia". www.president.am (İngilizce). 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.

[15] "Vazgen Sargsyan". Government of Armenia. 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.

[16] "Constitution of Ethiopia" (PDF). House of Federation. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.

[laki_puol-17] Laki puolustusvoimista (551/2007) 28 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Act on the Defence Forces) Retrieved on 2015-08-30. (Fince)

[perustuslaki-18] Suomen perustuslaki. (731/1999, as amended by later amendments) 21 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Finnish Constitution). Retrieved 2015-08-30. (Fince)

[Constitution_of_4_October_1958-19] Constitution of 4 October 1958 6 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., National Assembly of France. Retrieved on 2013-05-13.

[20] "Official President.ie site - Roles of the President". Áras an Uachtaráin. 19 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.

[21] "Statute Book - Defence Act, 1954". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2015. Under the direction of the President, and subject to the provisions of this Act, the military command of, and all executive and administrative powers in relation to, the Defence Forces, including the power to delegate command and authority, shall be exercisable by the Government and, subject to such exceptions and limitations as the Government may from time to time determine, through and by the Minister.

[22] "Statute Book - Ministers And Secretaries Act, 1924". 11 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014. the Minister for Defence [...] shall be assisted by a Council of Defence

[israel_bl_military-23] Basic Law of Israel: The Military 27 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Knesset. Retrieved on 2011-11-11.

[24] "Constitution of Italy" (PDF). 21 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[reorg-25] The Ministry of Defense Reorganized: For the Support of Peace and Security (PDF). Tokyo: Japan Ministry of Defense. 2007. ss. 4-5. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2014.

[職種_Branches_of_Service-26] "職種　Branches of Service" (Japonca). Tokyo: Japan Ground Self-Defense Force. 2012. 9 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2012.

[27] Constitution Act, 1867, III.15, Westminster: Queen's Printer, 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ocak 2014

[28] Letters Patent Constituting the Office of Governor General of Canada, X., Ottawa: King's Printer for Canada, 1 Ekim 1947, 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Ocak 2014

[29] "Archived copy". 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2016.

[30] "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[31] Mikhail Tsypkin (Eylül 2004). "Adventures of the "Nuclear Briefcase"". Strategic Insights. 3 (9). 23 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2020.

[32] "Commander-in-Chief of the Armed Forces". Presidential Administration of Russia. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.

[33] NATO Chiefs of Defence 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved on 2013-05-12.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

Başkumandan nedir?, Başkumandan anlamı nedir?, Başkumandan ne demektir?