Amon Göth

Amon Leopold Göth
	1946'da Amon Göth, idamından kısa bir süre önce
Doğum	11 Aralık 1908; Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (şimdi Avusturya)
Ölüm	13 Eylül 1946 (37 yaşında); Kraków, Polonya
Bağlılığı	Nazi Almanyası
Branşı	Schutzstaffel
Hizmet yılları	1930-1945
Rütbesi	SS-Hauptsturmführer
Birimi	SS-Totenkopfverbände
Komutası	Płaszów toplama kampı
Çatışma/savaşları	II. Dünya Savaşı

Amon Leopold Göth (11 Aralık 1908, Viyana, Avusturya - 13 Eylül 1946, Kraków, Polonya), II. Dünya Savaşı sırasında Polonya'daki Kraków-Płaszów toplama kampı'nın komutanlığını yapan Alman SS subayı.

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Göth, 22 yaşındayken Nazi Partisi'nin Avusturya şubesine üyesi oldu. 1930 yılında parti numarası 510.764 olarak verildi. Göth, aynı anda Avusturya SS'ine katıldı ve SS numarası 43.673 ile SS-Mann rütbesine atandı. 1932 ve 1936 yılları arasında SS-Oberscharführer (Başçavuş) rütbesine yükseldi. 1937'de Viyana'da Allgemeine-SS üyesi oldu. 1938 ve 1941 yılları arasında ve Viyana 11. SS-Standarte üyesiydi. 14 Temmuz 1941 tarihinde SS-Untersturmführer (Teğmen) rütbesine yükseldi.

Ağustos 1942'de Göth, SS-Brigadeführer Odilo Globocnik'in SS Kraków Polis Lideri kadrosuna katılmak için Viyana'dan ayrıldı.

Płaszów[değiştir | kaynağı değiştir]

11 Şubat 1943'te Płaszów Kampına SS subayı olarak atandı ve kampın inşa işlerinin giderilmesi için Yahudi esirleri 1 ay boyunca köle gibi çalıştırdı. Kamp, açıldığında yaklaşık 2.000 tutukluyu barındırıyordu. Hayatta kalanlar tarafından kocaman ve heybetli bir adam olarak tanımlanan Göth, mahkumları her gün kişisel olarak öldürdü. İki köpeği vardı ve mahkumları parçalayarak öldürmek için eğitilmişti.^[1]^[2] Çok yavaş hareket ettikleri veya avluda dinlendikleri anlaşılan kişileri ofisinin penceresinden vurdu.^[1] Çorba çok sıcak olduğu için Yahudi bir aşçıyı öldüresiye vurdu.^[3] Tüm mahkumlar gibi, hayatlarından sürekli korku içinde olan iki hizmetçisi Helen Jonas-Rosenzweig ve Helen Hirsch'e acımasızca kötü muamele etti.^[4] Göth, Płaszów'da geçirdiği süre boyunca, bir villada rahat bir şekilde yaşadı, kampta kullandığı arabalara ve atlara sahipti. Yahudi bir ayakkabıcı mahkm ona her hafta yeni ayakkabılar yaptırırdı.^[5]

Bir kurtulan olarak size hepimizin travma geçirmiş insanlar olduğumuzu söyleyebilirim. Hiçbir insanın böyle bir dehşete, bu tür zulümlere maruz kalacağına asla inanmam. Onu uzaktan gördüğümüzde, herkes tuvaletlerde saklanabilecekleri bir yerde saklanıyordu. İnsanların ondan nasıl korktuğunu size anlatamam.
— Helen Jonas-Rosenzweig^[6]

Başka bir Schindlerjude (Schindler Yahudisi) olan Poldek Pfefferberg, "Göth'ü gördüğünüzde ölümü gördünüz" dedi.^[7]

Göth, bir çalışma ekibinin bir üyesi kaçarsa veya bir ihlal yaparsa, tüm ekibin cezalandırılması gerektiğine inanıyordu. Bir keresinde, partilerden biri kaçtığı için bir çalışma grubunun her iki üyesinin de vurulmasını emretti.^[8] Başka bir olayda, mürettebatın her beş üyesini kampa geri dönmediği için şahsen vurdu.^[9] Mahkumlar yiyecek kaçakçılığı yaparken yakalanırlarsa vurulurlardı.^[10] Płaszów'daki ana cinayet yeri, toplu katliamlar ve cinayetler için kullanılan büyük bir tepe olan Hujowa Górka'ydı ("Diken Tepesi").^[11] Pemper, Płaszów'da 8.000 ila 12.000 kişinin öldürüldüğünü ifade etti.^[12]

Göth, 1943'teki doğum gününde, Płaszów'a yeni gelen Natalia Karp'a piyano çalmasını emretti. Karp, Frédéric Chopin'in Nocturne'sini C-diyez minörde o kadar iyi seslendirdi ki, Göth kendisinin ve kız kardeşinin yaşamasına izin verdi.^[13]

Göth, 1944 Nisan'da çift rütbe atladı ve böylece SS-Obersturmführer (Üsteğmen) rütbesini de atlayarak SS-Hauptsturmführer (Yüzbaşı) rütbesine terfi oldu.^[14]^[15] Ayrıca Waffen-SS'nin yedek subayı olarak atandı.^[16] 1944'ün başlarında, Kraków-Płaszów Çalışma Kampının statüsü, SS-Wirtschafts-Verwaltungshauptamt'ın (WVHA; SS Ekonomi ve İdare Ofisi) doğrudan yetkisi altında kalıcı bir toplama kampı olarak değiştirildi.^[1] Bu ayrım Kraków-Płaszów'u Polonya'daki 13 resmi toplama kampından biri yaptı.^[17]^[18] Mietek Pemper duruşmada, Göth'ün kötü şöhretli rastgele ve acımasız cinayetlerin çoğunu işlediğini ifade etti.^[19]

Göth, 1944 yılının Mayıs ayı başlarında, 10.000 Macar Yahudisinin yakında Płaszow'a hapsedilmek üzere gönderileceği konusunda bilgilendirildi. Yeni gelenlere yer açmak için 14 Mayıs'ta, kamptaki tüm çocukların anaokuluna taşınmasını emretti. Ertesi gün, yalnızca birkaç istisna dışında çoğunluğunu öldürülmek üzere Auschwitz'e gönderdi. Toplama kampları, SS tarafından çalışma kamplarına göre daha yakından izlendi, bu nedenle, atama değiştirildiğinde koşullar biraz iyileşti.

Görevden alınması ve yakalanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Göth, 13 Eylül 1944'te görevinden alındı ve SS tarafından (Nazi düzenlemelerine göre devlete ait olan) Yahudi mülklerinin çalınması, sorumluluğu altındaki mahkumlara yeterli yiyecek temin edememesi, toplama kampının ihlali ile suçlandı.^[20] Płaszów'daki kampın yönetimi SS-Obersturmführer Arnold Büscher'e devredildi. Kamp 15 Ocak 1945'te kapatıldı.^[21] Göth'ün SS yargıcı Georg Konrad Morgen'in huzuruna çıkması planlanmıştı, ancak II. Dünya Savaşı'nın ilerlemesi ve Almanya'nın yaklaşan yenilgisi nedeniyle, ona yöneltilen suçlamalar 1945'in başlarında düşürüldü.^[22] SS doktorları Göth'e akıl hastalığı tanısı koydular ve Mayıs 1945'te ABD ordusu tarafından tutuklandığı Bad Tölz'deki bir akıl hastanesine gönderildi.^[23] Wehrmacht üniforması giyerek tutuklandı ve SS subayı olduğunu kabul etmedi. Eski Dachau toplama kampının arazisinde bulunan geçici bir hapishane kampına yollandı. Daha sonra Josef Levkovich'in de dahil olduğu Kraków-Płaszów toplama kampının^[24] eski mahkumları tarafından teşhis edildi.^[25]

Yargılanması ve infazı[değiştir | kaynağı değiştir]

Göth, savaştan sonra, 27 Ağustos ve 5 Eylül 1946 tarihleri arasında Kraków'daki Polonya Yüksek Ulusal Mahkemesi tarafından yargılandığı Polonya'ya iade edildi.^[26]^[23] Kraków Polonya Yüksek Ulusal Mahkemesi Amon Göth'ü Nazi Partisi üyeliğinden, bizzat birey ve insan gruplarının hapsine, işkence ve imhası için emir verdiği, binlerce insanı öldürmekten suçlu buldu ve asılarak idamına karar verdi.^[26]

Plaszow kampından uzak olmayan, Kraków'daki Montelupich Cezaevi'nde 13 Eylül 1946 tarihinde idam edildi. Göth'ün son sözleri "Heil Hitler" oldu.^[27] Cesedi yakıldı ve külleri Vistül Nehrine atıldı.^[28]

2013 yılı yapımı National Geographic belgeselinin Kanlı Masallar adlı bölümünde, Amon Göth'ün idamı olduğu iddia edilen, iki kere başarısızlıkla sonuçlanan ve üçüncü denemede idam edildiği görünen video kaydının aslında Göth'e ait olmadığı, idamın Kraków'un Nazi Valisi Ludwig Fischer'a ait olduğu ortaya çıkmıştır.^[29]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Schindler'in Listesi filminde Ralph Fiennes tarafından canlandırıldı; Fiennes, En İyi Yardımcı Aktör dalında Akademi Ödülü'ne aday gösterildi ve rolüyle tüm zamanların AFI listesinde en iyi 50 film içinde kötü adamlar listesinde 15. sırada yer aldı.

Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Göth iki kez evlenmiş ve boşanmıştır. İlk evliliği Ocak 1934 yılında Olga Janauschek ile oldu. Çift, Haziran 1936'da boşandı. İkinci evliliği ise Ekim 1938 yılında Anny Geiger ile oldu ve 1944 yılında evliliği sona erdi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

2-5 Eylül 1946 tarihlerindeki dava tutanakları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Crowe 2004, s. 256.
^ Teege 2015, ss. 37–38.
^ Crowe 2004, s. 257.
^ Crowe 2004, ss. 259–264.
^ Teege 2015, s. 37.
^ Fishman 2009.
^ Keneally 1993, s. 360.
^ Crowe 2004, s. 258.
^ Crowe 2004, s. 259.
^ Megargee 2009, s. 864.
^ Crowe 2004, s. 265.
^ Crowe 2004, s. 237.
^ Heslop 2007.
^ Crowe 2004, s. 233.
^ MacLean 1999, s. 21.
^ SS service record.
^ MacLean 1999, s. 378.
^ Megargee 2009, s. 865.
^ Crowe 2004, s. 242.
^ Crowe 2004, ss. 354–355.
^ MacLean 1999, s. 17.
^ Crowe 2004, s. 359.
^ ^a ^b McKale 2012, s. 201.
^ Teege 2015, ss. 53–54.
^ Simmons 2019.
^ ^a ^b Rzepliñski 2004, s. 2.
^ Teege & Sellmair 2013, ss. 72-74.
^ Crowe 2004, s. 211.
^ Becky Evans, Historians claim video of camp commander being hanged is NOT him. 24 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Daily Mail Online, 21 Mart 2013. 2 Haziran 2013'te alındı.

[FOOTNOTECrowe2004256-1] Crowe 2004, s. 256.

[FOOTNOTETeege201537–38-2] Teege 2015, ss. 37–38.

[FOOTNOTECrowe2004257-3] Crowe 2004, s. 257.

[FOOTNOTECrowe2004259–264-4] Crowe 2004, ss. 259–264.

[FOOTNOTETeege201537-5] Teege 2015, s. 37.

[FOOTNOTEFishman2009-6] Fishman 2009.

[FOOTNOTEKeneally1993360-7] Keneally 1993, s. 360.

[FOOTNOTECrowe2004258-8] Crowe 2004, s. 258.

[FOOTNOTECrowe2004259-9] Crowe 2004, s. 259.

[FOOTNOTEMegargee2009864-10] Megargee 2009, s. 864.

[FOOTNOTECrowe2004265-11] Crowe 2004, s. 265.

[FOOTNOTECrowe2004237-12] Crowe 2004, s. 237.

[FOOTNOTEHeslop2007-13] Heslop 2007.

[FOOTNOTECrowe2004233-14] Crowe 2004, s. 233.

[FOOTNOTEMacLean199921-15] MacLean 1999, s. 21.

[FOOTNOTESS_service_record-16] SS service record.

[FOOTNOTEMacLean1999378-17] MacLean 1999, s. 378.

[FOOTNOTEMegargee2009865-18] Megargee 2009, s. 865.

[FOOTNOTECrowe2004242-19] Crowe 2004, s. 242.

[FOOTNOTECrowe2004354–355-20] Crowe 2004, ss. 354–355.

[FOOTNOTEMacLean199917-21] MacLean 1999, s. 17.

[FOOTNOTECrowe2004359-22] Crowe 2004, s. 359.

[FOOTNOTEMcKale2012201-23] McKale 2012, s. 201.

[FOOTNOTETeege201553–54-24] Teege 2015, ss. 53–54.

[FOOTNOTESimmons2019-25] Simmons 2019.

[FOOTNOTERzepliñski20042-26] Rzepliñski 2004, s. 2.

[FOOTNOTETeegeSellmair201372-74-27] Teege & Sellmair 2013, ss. 72-74.

[FOOTNOTECrowe2004211-28] Crowe 2004, s. 211.

[Evans-29] Becky Evans, Historians claim video of camp commander being hanged is NOT him. 24 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Daily Mail Online, 21 Mart 2013. 2 Haziran 2013'te alındı.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

Amon Leopold Göth nedir?, Amon Leopold Göth anlamı nedir?, Amon Leopold Göth ne demektir?