Amerikan doları

Amerikan doları
United States dollar
Yüz dolar banknotunun ön yüzü	25 cent madenî parasının ön yüzü
ISO 4217 Kodu	USD
Kullanıcı(lar)	Birleşik Devletler Britanya Virjin Adaları; Karayip Hollandası; Doğu Timor; Ekvador; El Salvador; Mikronezya; Marshall Adaları; Palau; Panama; Turks ve Caicos Adaları; Zimbabve;
Resmi olmayan	34 ülke Afganistan; Arjantin; Bahamalar; Bangladeş; Barbados; Belize; Bhutan; Botsvana; Brezilya; Guatemala; Guyana; Haiti; Irak; Jamaika; Kamboçya; Kenya; Kosta Rika; Laos; Lübnan; Liberya; Malavi; Maldivler; Mozambik; Nikaragua; Nijerya; Peru; Sierra Leone; Tanzanya; Tayland; Uganda; Uruguay; Venezuela; Vietnam; Zambiya ; 3 şehir Pyongyang, Kuzey Kore; Tijuana, Meksika; Cancún, Meksika ;
Enflasyon	%5 (Mart 2023 itibarıyla)
Kaynak	[1] (Mart 2023 itibarıyla)
Metod	TÜFE
Altbirim
1⁄4	Quarter [en]
1⁄100	Cent
1⁄1000	Mill [en]
Sembol	$
Cent	¢
Mill [en]	₥
Madenî paralar
Sıkça kullanılan	¢1, ¢5, ¢10, ¢25
Nadiren kullanılan	¢50, $1
Banknotlar
Sıkça kullanılan	$1, $5, $10, $20, $50, $100
Nadiren kullanılan	$2, $500, $1.000, $5.000, $10.000
Merkez bankası	Federal Rezerv Sistemi
Yazıcı	Bureau of Engraving and Printing
Website	www.moneyfactory.gov
Darphane	United States Mint
Website	www.usmint.gov

Amerikan doları veya Birleşik Devletler doları (İngilizce: United States dollar; sembol: $; kod: USD), 1792 Para Yasası ile yürürlüğe girmiş, Amerika Birleşik Devletleri'nin resmî para birimidir. Dünya ticareti üzerinde en yaygın kullanılan para birimi olmasıyla da bilinir.^[4] Muhasebe, ticaret ve vergilendirme problemlerinin çözümü için 100 cente (¢) ve 1000 mille (₥) bölünmüştür. 31 Ocak 2019 itibarıyla dünyada dolaşımda yaklaşık 1,7 trilyon Amerikan doları olduğu tahmin ediliyor.^[5] Bu miktarın 2/3'ü ABD dışındadır. Bazı ülkeler Amerikan dolarını kendi resmî para birimleri olarak kullanmakta, bir kısım ülkede fiili tedavüldeki (de facto currency) para birimi, Britanya denizaşırı ülkelerinde ise tek para birimi olarak kullanılır (Britanya Virjin Adaları ve Turks ve Caicos Adaları).

10 Şubat 2021 itibarıyla dolaşımdaki para birimi 2,10 trilyon ABD dolarıdır ve bunun 2,05 trilyon doları Federal Rezerv Banknotlarıdır (kalan 50 milyar ABD doları madeni para ve eski tip Birleşik Devletler Banknotları şeklindedir)

20 Eylül 2023 itibarıyla, Federal Rezerv dolaşımdaki toplam para miktarının yaklaşık 2,33 trilyon ABD Doları olduğunu tahmin etmektedir.^[6]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni kıtada kâğıt para dönemi 1600'lü yılların sonlarında İngiliz kolonilerinde askeri maliyetleri karşılamak içim basılan banknotlar ile başlamıştır. İlk banknot 1690 yılında Massachusetts Körfezi Kolonisi'nde basılarak dolaşıma çıkmıştır. Kağıt para çıkarma yöntemi diğer Kolonilerce de kısa sürede benimsenerek yaygınlaşmıştır.

ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükûmetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder. 1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Kanunu ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır.

1785 yılında ABD Kongresi Doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder. Federal hükûmet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkarır. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır.

1913'te çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu, Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan eder. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar. "Tanrıya Güveniyoruz" (In God We Trust) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır.

Önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Dolar, ülkelerin merkez bankalarında tutulan rezerv miktarlarına bakıldığında hala 1. derece önemini korumaktadır. Dünyadaki tüm döviz rezervlerinin %59'u dolar, %20'si euro, %6'sı Japon yeni ve %5'i İngiliz sterlinidir.^[7] Bununla birlikte özellikle Çin ve Rusya merkez bankalarının başını çektiği bir kısım ülke merkez bankaları, rezervlerinde bulunan Dolar'ın bir kısmını Avro ile değiştirmeyi gündeme getirmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Madenî paralar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim		Değeri	Bilgi		Çap, ağırlık ve metal
Ön yüz	Arka yüz	Değeri	Ön yüz	Arka yüz	Ağırlık	Çap	Metal (%)
		1¢	Abraham Lincoln	Birlik kalkanı	2,5 g (0,088 oz)	0,75 in (19,05 mm)	%97,5 Zn %2,5 Cu
		5¢	Thomas Jefferson	Monticello	5,0 g (0,176 oz)	0,835 in (21,21 mm)	%75 Cu %25 Ni
		10¢	Franklin D. Roosevelt	Zeytin dalı, meşale ve meşe dalı	2,268 g (0,08 oz)	0,705 in (17,91 mm)	%91,67 Cu %8,33 Ni
		25¢	George Washington	Çeşitli; yılda beş tasarım	5,67 g (0,2 oz)	0,955 in (24,26 mm)	%91,67 Cu %%8,33 Ni
		50¢	John F. Kennedy	Amerika Başkanlık Arması	11,34 g (0,4 oz)	1,205 in (30,61 mm)	%91,67 Cu %8,33 Ni
		$1	Sacagawea'nin çocuğu Jean Baptiste Charbonneau ile profili	Kel kartal (2000-2008) Çeşitli; her yıl yeni tasarım	8,10 g (0,286 oz)	1,043 in (26,50 mm)	%88,5 Cu %6 Zn %3,5 Mn %2 Ni

Banknotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Değer	İlk seri	Son seri	Dolaşım
Bir dolar	1963 serisi	2017A serisi	Yaygın
İki dolar	1976 serisi	2017A serisi	Sınırlı
Beş dolar	2006 serisi	2017A serisi	Yaygın
On dolar	2004A serisi	2017A serisi	Yaygın
Yirmi dolar	2004 serisi	2017A serisi	Yaygın
Elli dolar	2004 serisi	2013 serisi	Yaygın
Yüz dolar	2009 serisi	2017A serisi	Yaygın

Değer[değiştir | kaynağı değiştir]

Fiyatı etkileyen faktör[değiştir | kaynağı değiştir]

Borçlanma maliyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

**USD alım gücü kıyası 1980 baz**
YIL	Alım Gücü Karşılığı	YIL	Alım Gücü Karşılığı	YIL	Alım Gücü Karşılığı
1774	$0,09	1780	$0,16	1790	$0,11
1800	$0,15	1810	$0,14	1820	$0,14
1830	$0,11	1840	$0,10	1850	$0,9
1860	$0,10	1870	$0,15	1880	$0,12
1890	$0,11	1900	$0,10	1910	$0,11
1920	$0,24	1930	$0,20	1940	$0,17
1950	$0,29	1960	$0,36	1970	$0,47
1980	$1,00	1990	$1,59	2000	$2,09
2006	$2,45	2020	$7.01

Değişim oranları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir USD Doları karşılığı birimler not edilen hariç.^[8]
	1970*	1980*	1985*	1990*	1993	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Euro	-	-	-	0,8343	0,8551	0,9387	1,0832	1,1171	1,0578	0,8833	0,8040	0,8033	0,7960	0,7293	0,6791	0,7176	0,6739
Yen	357,6	240,45	250,35	146,25	111,08	113,73	107,80	121,57	125,22	115,94	108,15	110,11	116,31	117,76	103,39	93,68	87,78
İngiliz sterlini	8s 4d	0,4484^[9]	0.8613^[9]	0,6207	0,6660	0,6184	0,6598	0,6946	0,6656	0,6117	0,5456	0,5493	0,5425	0,4995	0,5392	0,6385	0,4548
Kanada doları	1,081	1,168	1,321	1,1605	1,2902	1,4858	1,4855	1,5487	1,5704	1,4008	1,3017	1,2115	1,1340	1,0734	1,0660	1,1412	1,0298
Meksika pesosu	-	2,80^[a]	2,67^[a]	2,50^[a]	3,1237	9,553	9,459	9,337	9,663	10,793	11,290	10,894	10,906	10,928	11,143	13,498	12,623
Yuan	2,46	1,7050	2,9366	4,7832	5,7620	8,2783	8,2784	8,2770	8,2771	8,2772	8,2768	8,1936	7,9723	7,6058	6,9477	6,8307	6,7696
Hindistan rupisi	-	0,0213	0,024	0,029	0,021	0,021	0,026	0,024	0,027	0,021	0,026	0,021	0,025	0,027	0,021	0,029	0,026
Singapur doları	-	-	2,179	1,903	1,6158	1,6951	1,7361	1,7930	1,7908	1,7429	1,6902	1,6639	1,5882	1,5065	1,4140	1,4543	1,24586
Güney Afrika randı	0,7182	0,7780	2,2343^[10]	2,5600	3,2729	6,1191	6,9468	8,6093	10,5176	7,5550	6,4402	6,3606	6,7668	7,0477	8,2480	8,4117	11,73161
_{Kaynak:^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]} ^ ^a ^b ^c 1993 yeniden değerlemesinden önceki Meksika pesosu değerleri

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Central Bank of Timor-Leste". 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2017.
^ "Ecuador". CIA World Factbook. 18 Ekim 2010. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010. The dollar is legal tender
^ "El Salvador". CIA World Factbook. 21 Ekim 2010. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2001. The US dollar became El Salvador's currency in 2001
^ "The Implementation of Monetary Policy - The Federal Reserve in the International Sphere (İngilizce)" (PDF). 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.
^ "Dünyada toplam ne kadar para var?". www.finansgundem.com. 26 Ağustos 2021. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.
^ "Federal Reserve Balance Sheet: Factors Affecting Reserve Balances - H.4.1 - September 21, 2023". web.archive.org. 4 Ekim 2023. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2024.
^ "Para birimleri savaşı ve doların geleceği". Independent Türkçe. 1 Nisan 2022. 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023.
^ "FRB: G.5A Release- Foreign Exchange Rates, Release Dates". Federalreserve.gov. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.
^ ^a ^b 1970-1992 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 1980 derived from AUD-USD=1.1055 and AUD-GBP=0.4957 at end of Dec 1979: 0.4957/1.1055=0.448394392; 1985 derived from AUD-USD=0.8278 and AUD-GBP=0.7130 at end of Dec 1984: 0.7130/0.8278=0.861319159
^ "Exchange Rates Between the United States Dollar and the South African Rand". Measuring Worth. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2011.
^ Last 4 years 7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ 2005-2002 21 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ 2003-2100 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ 1996-1999 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ 1993-1996 21 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ 1990 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ https://web.archive.org/web/20081013220337/http://www.rba.gov.au/Statistics/HistoricalExchangeRates/index.html 1970-1992
^ https://web.archive.org/web/20081003050230/http://intl.econ.cuhk.edu.hk/exchange_rate_regime/index.php?cid=8 1970-1985 Canada, China, Mexico

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD Doları Darphanesi 2 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Amerikan Para Sergisi 26 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türkiye Bankalarındaki Dolar Mevduatı 9 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Amerikan doları (banknotlar)6 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Almanca)

[meksika-10] 1993 yeniden değerlemesinden önceki Meksika pesosu değerleri

[1] "Central Bank of Timor-Leste". 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2017.

[2] "Ecuador". CIA World Factbook. 18 Ekim 2010. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2010. The dollar is legal tender

[3] "El Salvador". CIA World Factbook. 21 Ekim 2010. 30 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2001. The US dollar became El Salvador's currency in 2001

[4] "The Implementation of Monetary Policy - The Federal Reserve in the International Sphere (İngilizce)" (PDF). 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.

[5] "Dünyada toplam ne kadar para var?". www.finansgundem.com. 26 Ağustos 2021. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2022.

[6] "Federal Reserve Balance Sheet: Factors Affecting Reserve Balances - H.4.1 - September 21, 2023". web.archive.org. 4 Ekim 2023. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2024.

[7] "Para birimleri savaşı ve doların geleceği". Independent Türkçe. 1 Nisan 2022. 1 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023.

[8] "FRB: G.5A Release- Foreign Exchange Rates, Release Dates". Federalreserve.gov. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010.

[austats-9] 1970-1992 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 1980 derived from AUD-USD=1.1055 and AUD-GBP=0.4957 at end of Dec 1979: 0.4957/1.1055=0.448394392; 1985 derived from AUD-USD=0.8278 and AUD-GBP=0.7130 at end of Dec 1984: 0.7130/0.8278=0.861319159

[SAmeasuringW-11] "Exchange Rates Between the United States Dollar and the South African Rand". Measuring Worth. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2011.

[12] Last 4 years 7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[13] 2005-2002 21 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[14] 2003-2100 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[15] 1996-1999 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[16] 1993-1996 21 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[17] 1990 11 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[18] ttps://web.archive.org/web/20081013220337/http://www.rba.gov.au/Statistics/HistoricalExchangeRates/index.html 1970-1992

[19] ttps://web.archive.org/web/20081003050230/http://intl.econ.cuhk.edu.hk/exchange_rate_regime/index.php?cid=8 1970-1985 Canada, China, Mexico

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

g t d Amerika para birimleri
Kuzey	Bermuda doları Kanada doları Danimarka kronu Grönland Euro Saint Pierre ve Miquelon Meksika pesosu Amerikan doları
Karayipler	Aruba florini Bahama doları Barbados doları Cayman Adaları doları Küba pesosu Dominik pesosu Doğu Karayip doları Anguilla Antigua ve Barbuda Dominika Grenada Montserrat Saint Kitts ve Nevis Saint Lucia Saint Vincent ve Grenadinler Euro Guadeloupe Martinik Saint Barthélemy Saint Martin Sint Maarten Haiti gourdesi Jamaika doları Hollanda Antilleri guldeni Curaçao Sint Maarten Trinidad ve Tobago doları Amerikan doları Porto Riko ABD Virjin Adaları Britanya Virjin Adaları Karayip Hollandası Turks ve Caicos Adaları
Orta	Bitcoin El Salvador Belize doları Kosta Rika colónu Guatemala quetzalı Honduras lempirası Nikaragua kordobası Panama balboası Amerikan doları El Salvador Panama
Güney	Arjantin pesosu Bolivya bolivianosu Brezilya reali Şili pesosu Kolombiya pesosu Euro Fransız Guyanası Falkland Adaları poundu Guyana doları Paraguay guaranísi Peru nuevo solü İngiliz sterlini Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları Surinam doları Uruguay pesosu Amerikan doları Ekvador, ulusal madenî paralar ile birlikte Venezuela bolivarı

ABD doları nedir?, ABD doları anlamı nedir?, ABD doları ne demektir?