1973 Suriye Anayasası

1973 Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası 13 Mart 1973'te kabul edildi ve 27 Şubat 2012'ye kadar yürürlükte kaldı. Anayasa, Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak tanımlar. Ayrıca, pan-Arap ideolojisine uygun olarak, ülkeyi daha geniş Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak konumlandırır. Anayasa, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin gücünü sağlamlaştırdı. Anayasanın 8. maddesi partiyi "toplumda ve devlette önde gelen parti" olarak tanımlar, oysa Suriye - çoğu kez inanıldığı gibi - resmi anlamda tek partili bir sistem değildi.^[1]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

1973 Anayasası, 1 Mayıs 1969 tarihli geçici anayasanın yerini aldı. Anayasa, 2000 yılında devlet başkanının asgari yaşını 40'tan 34'e değiştirmek için değiştirildi.^[2] 2011-2012 Suriye ayaklanması sırasında 1973 anayasasına dayanan yeni bir anayasa referanduma sunuldu ve bu yeni anayasa kabul edildi. Yeni anayasa 27 Şubat 2012'de yürürlüğe girdi ve böylece 1973 Anayasası'nın yerini aldı.^[3]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

1973 anayasası bir önsöz ile başlar ve daha sonra bölümler olarak adlandırılan ve sırasıyla kısımlar (ve bazı durumlarda kesitler) ve maddeler olarak 4 alt bölüme ayrılır.

Önsöz[değiştir | kaynağı değiştir]

Önsöz, anayasanın beş ana ilkesini içerir. Birincisi, Arap ulusunun birlik, özgürlük ve sosyalizm özlemlerini tanımlar ve bu özlemleri gerçekleştirmenin araçlarının daha geniş Arap devriminde yattığını şart koşar. İkincisi, bölünmüş bir Arap ulusunun gerçekliği içinde, emperyalizm ve Siyonizm tehlikelerine karşı toplu savunmaya ihtiyaç duyulacaktır. Üçüncüsü, ulusun sosyalist düzenin kurulmasına yönelik yürüyüşe bağlılığını teyit eder. Dördüncüsü, bireysel özgürlüğün kutsal bir hak olduğunu ve halk demokrasisinin "vatandaşın özgürlüğünü kullanmasını sağlayan ideal formülasyon" olduğunu şart koşar. Beşincisi, Arap devriminin özgürlük, bağımsızlık ve ilerleme için daha geniş dünya kurtuluş hareketinin ayrılmaz bir parçası olduğunu belirtir.^[4]

Bu anayasa, halkımızın mücadelesinin mevzilerini güçlendirmek ve arzulanan geleceğe doğru yürüyüşlerini sürdürmek için ilke ve hükümlerinin rehberliğinde kurtuluş ve inşa mücadelesini sürdürmeleri için halk kitlelerimize bir eylem rehberi görevi görmektedir.^[5]

Bölüm 1[değiştir | kaynağı değiştir]

Birinci Bölüm, dört kısımdan oluşan 49 maddeyi içerir ve siyasi, ekonomik, eğitimsel ve kültürel ilkeleri ve temel hakları sağlar.^[4]

Siyasi İlkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın ilk maddesine göre “Suriye Arap Cumhuriyeti demokratik, halkçı, sosyalist ve egemen bir devlettir. Topraklarının hiçbir kısmı devredilemez."^[5] 3. madde, İslam hukukunun yasamanın ana kaynağı olmasını şart koşar.^[4] Madde daha sonra devlet başkanının İslam inancına sahip olması gerektiğini içerecek şekilde değiştirildi. Anayasa, İslam'ı devlet dini olarak ilan etmez.^[6] 4. madde, Arapça'nın Suriye Arap Cumhuriyeti'nin resmi dili olduğunu ve Şam'ın ulusun başkenti olduğunu beyan eder. Anayasanın 8. maddesi Baas Partisi'ni "toplumun ve devletin önde gelen partisi"^[5] olarak tanımlamakta ve Ulusal İlerici Cephe'nin yurttaşların yasal siyasi parti katılımının tek çerçevesi olarak sunmaktadır.^[7]

Ekonomik İlkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, devlet ekonomisini her türlü sömürüye son vermeyi amaçlayan planlı bir sosyalist ekonomi olarak tanımlamaktadır. Anayasa tarafından üç mülkiyet biçimi sunulmaktadır: kamusal, kolektif ve bireysel mülkiyet. Anayasa, özel mülkiyetin kamu yararı dışında ve adil tazminat karşılığında kamulaştırılamayacağını garanti eder.^[6]

Eğitim ve Kültürel İlkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 21. maddesi eğitim ve kültür sisteminin amaçlarını şöyle tanımlamaktadır:

Eğitim ve kültür sistemi, bilimsel düşünceye sahip, tarihine ve toprağına bağlı, mirasıyla gurur duyan ve milletinin birlik, özgürlük ve sosyalizm hedeflerine ulaşmak için mücadele ruhuyla dolu sosyalist milliyetçi insanlığa ve ilerlemesine hizmet etmeyi hedefleyen bir Arap nesli yaratmayı amaçlamaktadır.^[5]

Özgürlük, Haklar ve Kamu Görevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, her insan için geçerli olan evrensel insan hakları ile yalnızca Suriye vatandaşları için geçerli olanlar arasında ayrım yapmaktadır. Anayasa, tüm vatandaşlar için ifade, toplanma ve din özgürlüğünü garanti eder. Devletin, vatandaşın kişisel özgürlük ve onurunun garantörü ve koruyucusu olduğunu şart koşar. Anayasa, tüm vatandaşların hak ve görevlerinde kanun önünde eşit olmasını garanti eder. Ayrıca çalışmanın her vatandaş için bir hak ve görev olduğunu ve devletin tüm vatandaşlara iş sağlamayı taahhüt edeceğini belirtmektedir.^[7]

Bölüm 2[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölüm 2, üç kısımdan oluşan 81 madde içermektedir. Yasama otoritesi, yürütme otoritesi ve Yerel Halk Meclisleri dahil olmak üzere Suriye devletinin yetkilerini tartışır.

Yasama Otoritesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, Halk Meclisini 250 üyeden oluşan tek kamaralı bir yasama organı olarak tanımlar.^[8] Halk Meclisi üyeleri genel, gizli, doğrudan ve eşit oyla 4 yıllık bir süre için seçilirler. Anayasa, işçi ve köylülere Halk Meclisi'nin %50 kotasını verir.^[7] Halk Meclisi'nin yetkileri arasında cumhurbaşkanının aday gösterilmesi, kabine politikasının görüşülmesi, bütçenin onaylanması ve uluslararası anlaşmaların onaylanması yer alır. Meclis yasa çıkaramaz, ancak yasaları değiştirme ve onaylama hakkına sahiptir. Başkan ancak vatana ihanet durumlarında meclise karşı sorumludur.^[8]

Yürütme Otoritesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet Başkanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, devlet başkanını devletin başı, yürütme organının en üst düzey yetkilisi ve silahlı kuvvetlerin başkomutanı olmasını şart koşar. Devlet başkanlığı adaylığı Baas Partisi tarafından önerilir ve meclis tarafından onaylanır. Anayasaya göre aday Suriyeli bir Arap, Müslüman ve 34 yaşını doldurmuş olmalıdır. Aday daha sonra 7 yıllık bir dönem için referandumla onaylanır. Anayasa, devlet başkanı için bir dönem sınırı belirtmez.^[4]

Anayasa, devlet başkanına geniş çapta yürütme ve yasama yetkileri verir. Devlet başkanı, Bakanlar Kurulu, başbakan, diğer üst düzey devlet memurları ve askeri yetkililerin yanı sıra Yüksek Anayasa Mahkemesi üyelerini atamak ve görevden almaktan sorumludur.^[4] Başkan ayrıca Halk Meclisini feshedebilir ve sınırsız sayıda başkan yardımcısı atayabilir.^[8]

Kabine ve Bakanlar Kurulu[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, kabineyi en yüksek yürütme ve yönetim organı olarak tanımlamaktadır. Kabine; başbakan, başbakan yardımcısı ve bakanlardan oluşur. Anayasa, bakanların cumhurbaşkanına karşı sorumlu olduğunu belirtir.^[8]

Yerel Halk Konseyleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 129. maddesi Yerel Halk Konseylerini şu şekilde tanımlamaktadır:

Yerel Halk Konseyleri, yetkilerini kanuna uygun olarak idari birimler içinde kullanan organlardır.^[5]

Bölüm 3[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölüm 3, üç kısımdan oluşan 19 madde içermektedir. Yargının yapısı ve yetkileri ile anayasa değişikliği sürecini tartışır.

Mahkeme Hâkimleri ve Cumhuriyet Savcıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasanın 131. maddesi, cumhurbaşkanının yargının ve yargıçların bağımsızlığını Yüksek Yargı Kurulunun yardımıyla güvence altına alacağını öngörmektedir.^[8] Başkan ayrıca Yüksek Yargı Konseyine de başkanlık eder. Anayasa, Suriye mahkemelerinde kararların "Suriye Arap halkı adına" verileceğini belirtir. Ayrıca Adalet Bakanının cumhuriyet savcılığına başkanlık etmesi de hükme bağlanmıştır.^[5]

Yüksek Anayasa Mahkemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa, Yüksek Anayasa Mahkemesini cumhuriyetteki en yüksek yargı organı olarak tanımlar. Cumhurbaşkanı tarafından kararname ile atanan dört yargıç ve başkanın kendisinden oluşur. Mahkeme üyeleri yenilenebilir dört yıllık görev süreleri içinde görev yaparlar ve konumlarını yasama veya yürütme makamlarındaki diğer herhangi bir resmî görevle birleştiremezler. Mahkeme, Halk Meclisi tarafından kabul edilen yasaların anayasaya uygunluğunu inceleme yetkisine sahiptir, ancak referandumla kabul edilen yasaları inceleyemez. Mahkeme ayrıca seçim anlaşmazlıkları ve cumhurbaşkanının yargılanmasıyla da ilgilenir.^[8]

Anayasanın 143. maddesi, Yüksek Anayasa Mahkemesi üyelerinin yemini şöyle tanımlıyor:

"Ülkenin anayasasına ve kanunlarına riayet edeceğime, görevimi tarafsızlık ve sadakatle yerine getireceğime dair Yüce Allah'a yemin ederim."^[5]

Anayasayı Değiştirmek[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasayı değiştirme önerileri cumhurbaşkanı veya Halk Meclisinin en az üçte ikisi aracılığıyla sunulabilir. Değişiklikler hem cumhurbaşkanı hem de Halk Meclisinde üçte iki çoğunluk tarafından onaylanmalıdır. Suriye anayasası, 1973'te kabul edildiğinden bu yana çok az değişiklik gördü. Bunlardan en dikkat çekeni, cumhurbaşkanının Müslüman inancına sahip olmasını gerektiren ve cumhurbaşkanının zorunlu asgari yaşını 40'tan 34'e düşüren değişiklikti.^[6]

Bölüm 4[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölüm 4, 7 maddeden oluşmakta olup genel ve geçici hükümleri içermektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Syria's Assad to 'End' One-Party Rule". ibtimes.com. 15 Şubat 2012. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018.
^ "Amending the Syrian constitution... achieving a quota or reaching a solution?". Enab Baladi. 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
^ "Suriye'nin Yeni Anayasasına İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi". Suriye Arap Haber Ajansı (İngilizce). 28 Şubat 2012. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Robbers, 2007, p.896.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "The Constitution of Syria". The Middle East Information Network. 21 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2011.
^ ^a ^b ^c Robbers, 2007, p.899.
^ ^a ^b ^c Robbers, 2007, p.898.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Robbers, 2007, p.897

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

Robbers, Gerhard (2007). Encyclopedia of World Constitutions. Facts on File library of world history. New York: Facts On File. ISBN 978-0-8160-6078-8.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Suriye Anayasası

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Anayasa Hukuku Projesi'nde 1973 Suriye Anayasası 5 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Syria's Assad to 'End' One-Party Rule". ibtimes.com. 15 Şubat 2012. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018.

[2] "Amending the Syrian constitution... achieving a quota or reaching a solution?". Enab Baladi. 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.

[3] "Suriye'nin Yeni Anayasasına İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi". Suriye Arap Haber Ajansı (İngilizce). 28 Şubat 2012. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.

[Rob896-4] Robbers, 2007, p.896.

[Const-5] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "The Constitution of Syria". The Middle East Information Network. 21 Nisan 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2011.

[Rob899-6] Robbers, 2007, p.899.

[Rob898-7] Robbers, 2007, p.898.

[Rob897-8] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Robbers, 2007, p.897

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

1973 Suriye Anayasası nedir?, 1973 Suriye Anayasası anlamı nedir?, 1973 Suriye Anayasası ne demektir?