1854 Epir İsyanı, o dönemde Osmanlı Yunanistanı'nda meydana gelen bir dizi Yunan ayaklanmalarının en önemlilerinden biriydi. Kırım Savaşı patlak verdiğinde birçok Epir Rumu, Yunan devletinin zımni desteğiyle Osmanlı yönetimine karşı ayaklandı. Bu isyan önemli askeri kişiler tarafından desteklense de, birkaç ay sonra isyan bastırıldı.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya İmparatorluğu arasında Kırım Savaşı patlak verdiğinde birçok Yunanlı, bu savaşı Yunanlıların yaşadığı ancak bağımsız Yunanistan Krallığı'na dahil olmayan toprakları ele geçirmek için bir fırsat olarak gördü. Yunan İsyanı (1821-1829) ve Yunan bağımsızlığının sağlanmasına yardımcı olan Rus müdahalesinin hâlâ akıllarda olması da bu isyanı tetikledi. Bunun üstüne Yunanlılar, Doğu Ortodoks Rusya'dan yardım talebinde bulundular.

Resmi Yunan devleti, İngiliz ve Fransızların (Osmanlı'nın müttefikleri) şiddetli diplomatik ve askeri baskısı altında aktif olarak çatışmaya girmekten kaçınsa da, Epir, Teselya, Girit'te kişi ve grupların desteğiyle bağımsız Yunanistan içerisinde bir dizi ayaklanma tertip etti.

İsyan[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Ocak 1854'te, Spyridon Karaiskakis (Yunan Ordusunda Teğmen ve halk kahramanı Yeoryos Karaiskakis'in oğlu), Narda'nın (Peta bölgesi)^[1] doğusundaki köylerde halka ilham vermek amacıyla bir dizi ilham verici konuşma yaptı. Epirotlar, Osmanlı yönetimine karşı ayaklandılar ve Yunanistan'a katıldılar. İlk hedef, Karaiskakis tarafından 2.500 kişilik bir kuvvetle ele geçirilen eyalet başkenti Narda idi. Bu sırada Yunan General Theodoros Grivas, 300 kişilik bir gönüllü grubunu Peta ve Pente Pigadia köylerine götürdü.^[1] İsyan, Tzoumerka'daki Narda bölgesinin yanı sıra Epirus'un dağlık bölgelerinin çoğuna da yayıldı ve kısa süre sonra Aydonat, Suli, Tsamantas, Himara ve Yanya çevresindeki bazı köyler gibi birçok kasaba tam olarak devrimcilerin kontrolü altına girdi.^[2][3] Teselya'nın yakınlardaki bazı bölgelerinde de isyan tüm hızıyla devam ediyordu.

Bu arada, çoğu Suliyot kökenli bazı Yunan subayları (Nikolaos Zervas, Notis Botsaris, Athanasios Koutsonikas, Kiços Cavelas, Lambros Zikos) Yunan Ordusu'ndaki görevlerinden istifa ederek isyana katıldı. Daha sonra, 3,000 ilave askerle birlikte 1,600 kişilik bir Osmanlı birliği, ağır topların yardımıyla Narda'yı yeniden ele geçirmeyi başardı.^[4]

Mart ayı başlarında Grivas, daha sonra Yunan birlikleri tarafından yağmalanan Maçova'yı ele geçirerek kuzeye doğru ilerlemeye başladı.^[5] 27 Mart'ta Arnavutların da destek verdiği Osmanlı saldırılarının ardından Grivas geri çekilmek zorunda kaldı. Sonuç olarak, Maçova kasabası isyancı çeteler tarafından yağmalandı ve büyük bir kısmı yakıldı.^[6][7]

Bastırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

13 Nisan'da 6.000 kişilik bir Osmanlı kuvveti, İngiliz ve Fransız topçularının desteğiyle, isyancıların Narda'nın doğusundaki Peta bölgesindeki karargahına saldırdı. Kitsos Tzavelas, şiddetli çatışmalar ve ağır kayıplar sonrasında adamlarıyla birlikte Yunanistan sınırının ötelerine çekildi.^[6][8] Bu arada Osmanlı kuvvetleri, Yanya çevresindeki bölgedeki her türlü isyan hareketini ortadan kaldırmak için kuzeye doğru hareket etti. Plaka'da 14.000 Osmanlı ve 1.500 Arnavuttan oluşan bir kuvvet, S. Karaiskakis ve N. Zervas'ın silahlı gruplarına karşı savaştı. Osmanlı kuvveti, özellikle Arnavutların ağır kayıplar vermesiyle geri çekilmek zorunda kaldı.^[6]

Bölgeye ek takviye Osmanlı birlikleri geldiğinde durum Yunanlılar için daha da kötüleşmeye başladı. Öte yandan, İngiliz ve Fransız kuvvetleri, Pire limanı ve bazı Yunan limanlarını ablukaya alarak, devrimciler için takviye ve cephane elde etmeyi zorlaştırdı, bu hamleyle Yunan hükûmetine subaylarını geri çekmeye zorlaması için daha fazla baskı uyguladı. 12 Mayıs'ta Vulgareli, Skoulikaria ve Kleidi'de yaşanan bir dizi şiddetli çatışmadan sonra isyanın sonu geldi ve Epirotlar Yunan sınırına çekildi.^[9]

Epir'deki isyan nihayet bastırıldığında, Osmanlı ve Arnavut birliklerinin bir dizi kasaba ve köyü yağmalayıp yakmasıyla misillemeler başladı. Bu faaliyetler 1856'da Kırım Savaşı'nın bitmesiyle sona erdi.^[9]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1854 Makedon isyanı
• Girit İsyanı (1866-1869)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Reid, James J. (2000). Crisis of the Ottoman Empire: prelude to collapse 1839-1878. Franz Steiner Verlag. ISBN 978-3-515-07687-6. 
• Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotike Athenon. ISBN 978-960-213-371-2. 7 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
• Ruches, P.J. (1967). Albanian Historical Folksongs. Argonaut. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• George, Dodd (1856). Pictorial history of the Russian war 1854-5-6: with maps, plans, and wood engravings. W. & R. Chambers. 
• New monthly magazine Vol. 102. Published for Henry Colburn by Richard Bentley. 1854. 
• Der Aufstand der Griechen im Epirus, ihr Land, ihre Sitten u. Gebräuche, ihre Lage unter der türkischen Regierung: Mit einer Karte. Hartleben. 1854.  [The Revolution of the Greeks in Epirus: their Land, Customs and Habits]. (German)