İş ve özgürlük için Washington'a yürüyüş veya Büyük Washington yürüyüşü (İngilizce: March on Washington for Jobs and Freedom) 28 Ağustos 1963 günü Washington'da sona eren hak mücadelesi eylemlerini anlatır. Yürüyüş ve gösterilerin amacı ABD'de ırk ayrımcılığına maruz kalan Afroamerikalıların hakları ve yaşamakta oldukları yoksulluğa karşı çözüm arayışıdır. Eylemlerin kapanışında insan hakları savunucusu Martin Luther King Jr. Lincoln Anıtı önünden yaptığı tarihi Bir Hayalim Var konuşmasıyla ırkçılığın sonlandırılması çağrısı yapmıştır.

Yaklaşık 250 bin kişinin katıldığı eylemde çoğunluğu Afroamerikalılar oluşturmuştur. ABD tarihindeki en büyük insan hakları gösterisi olan eyleme United Auto Workers sendikası ve beyaz başkanı Walter Reuther de destek vermiştir. Eylemin 1964 Medeni Haklar Yasasının kabul edilmesinde büyük etkisi olduğu belirtilmektedir.

Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri Anayasasına yapılan Onüçüncü Değişiklikle Afroamerikalılar yasal olarak kölelikten kurtarılırken Ondördüncü Değişiklikle eşit yurttaşlık hakkını elde etmişlerdir. Amerikan İç Savaşının hemen ardından Onbeşinci Değişiklikle Afroamerikalı erkekler seçme hakkına kavuşmuştur. Ancak 1865-1877 döneminde uygulanan Amerika Birleşik Devletleri'nin yeniden yapılanma dönemi siyaseti terk edilince özellikle eski köleci Güney eyaletlerinde iktidara gelen eski varlıklı sınıflar yasal hakları fiilen sınırlamış ve uygulanmasını engellemiştir. Dolayısıyla yoksul beyazlar ve siyahiler siyasetin dışına itilmiş, ayrımcılığa uğramıştır. Tüm ülkede adı konmamış bir şekilde Jim Crow yasaları 1960'lı yıllara kadar egemen olmuştur. İnsanların eğitim, seçme, seçilme hakları gibi temel özgürlükleri engellenmiş, siyahlarla beyazların evlenmesi yasaklanmıştır.

20.yüzyıl başlarında hak savunucuları Washington D.C.'ye yürüme fikrini hak aramanın bir aracı olarak hayal etmeye başlamıştır. Bu çabaların ilki 1940'lı yıllardaki Washington'a Yürüyüş Hareketi adı altında örgütlenmiştir. Özellikle Pullman Şirketi tarafından işletilen demiryolu yataklı vagonlarında hamal ^[a] olarak görev yapan siyahiler sendikada örgütlenmiş ve temel haklarını aramaya başlamıştır. Vagon Hamalları Sendikası başkanı A. Philip Randolph diğer sendikalarla birlikte hareket ederek 1941 yılında 100 bin siyahi Amerikalının Washington'a yürümesi yolunda çağrı yapmış ve sürmekte olan II. Dünya Savaşı sırasında olağanüstü kârlarla çalışan savunma sanayii firmalarının siyahi işçilere yönelik ayrımcılığına son verilmesini talep etmiştir. 1 Temmuz 1941 günü için planlanan eylemin yakıcılığından çekinen dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt 25 Haziran günü yayınladığı 8802 sayılı kararnameyle savunma sanayiindeki ayrımcılığa son vermiş, yürüyüş de iptal edilmiştir.^[1]

1963 yılına gelindiğinde insan hakları mücadelesi artık güç kazanmış durumdaydı. Bu yıl aynı zamanda Başkan Abraham Lincoln tarafından imzalanan Özgürlük Bildirgesinin 100. yıl dönümüydü. Bu dönemde artan hak talepleri nedeniyle çeşitli şiddet olayları yaşansa da bu alanda faaliyet gösteren iki büyük çaplı örgüt olan National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) ve Southern Christian Leadership Conference (SCLC) aralarındaki anlaşmazlıkları ikinci plana atarak Washington D.C.'ye yürüyüş için ortaklaştılar. Bu dönemde insan hakları konusunda büyük umutlar bağlanan John F. Kennedy yönetiminin beklentiyi karşılayamamış olması da eylemi tetiklemiştir. Kennedy Afroamerikalılara yönelik haklara dair çalışma yapsa da süreç suikast sonucu öldürülmesiyle durmuş, ondan sonra başa geçen Lyndon B. Johnson tarafından yasalaştırılmıştır. Ancak buna rağmen siyahilere yönelik ayrımcılık ve şiddet sürmüştür.

Yürüyüş[değiştir | kaynağı değiştir]

A. Philip Randolph ve Bayard Rustin, Aralık 1961'de yürüyüşü planlamaya başlarlar. İki güne yayılmış şekilde tasarlanan protesto eylemlerinde oturma eylemleri, lobi faaliyetleri ve Lincoln Anıtında yapılacak olan kitlesel bir miting yer almaktaydı. Randolph ve Rustin siyahiler arasındaki işsizliğe çözüm bulunması ve kamu görevlerinin siyahilere de açılması yönünde talepleri dile getirmek istiyorlardı. Farklı örgütler eylem fikrine destek vermiş sendikalar da iş konusuna odaklanılması durumunda destek vereceklerini bildirmişlerdi. 15 Mayıs 1963'te büyük herhangi bir örgütün desteğini veya onayını almadan kamuoyuna yaptığı açıklamada Randolph Washington'a yapılacak yürüyüşü ilan etmiştir. Diğer insan hakları örgütleri ve sendika liderleriyle yapılan görüşmelerin ardından yürüyüşün iş ve özgürlük için olmasında karar kılınır. 1963 yılı Haziran ayında örgütler ve kurumlar arasında koordinasyon sağlanması için Council for United Civil Rights Leadership adlı komisyon kurulur. Komisyonu oluşturan liderler şunlardı:

1. Randolph, yürüyüşün lideri
2. James Farmer, Congress of Racial Equality Başkanı
3. John Lewis, Student Nonviolent Coordinating Committee Sekreteri
4. Dr. Martin Luther King Jr., Southern Christian Leadership Conference Başkanı
5. Roy Wilkins, NAACP Başkanı
6. Whitney Young, National Urban League Başkanı.

Yürüyüşten iki ay önce komiteye dört beyaz lider dahil edilir. Böylece toplamda 10 kişiden oluşan ve verimli çalışan bir heyet oluşur:

1. Walter Reuther, United Automobile Workers Sendikası Başkanı
2. Eugene Carson Blake, National Council of Churches eski başkanı
3. Mathew Ahmann, National Catholic Conference for Interracial Justice Başkanı
4. Joachim Prinz, American Jewish Congress Başkanı.

Yürüyüş planı, tüm hak savunucu örgütler tarafından desteklenmiyordu. Rustin başta olmak üzere bazı kesimler eylemin şiddete yol açmasından çekinmekte ve hareketin saygınlığının zedelenebileceğini düşünmekteydi. Ayrıca İslam Milleti hareketi lideri Malcolm X planı "Washington'daki maskaralık" şeklinde tanımlayarak eleştirmiştir.^[2]

Yürüyüş ulusal ölçekte basın kurumlarının dikkatini çekmeyi başarmıştı. Ancak kimse bu kadar büyük bir toplamın biraraya gelmesine ihtimal vermiyordu. Life dergisi yürüyüşle ilgili yaptığı haberde başkentin Birinci Bull Run Muharebesi'nden bu yana böyle bir işgal girişimiyle karşılaşmadığını yazabilmiştir. Emniyet güçleri eylemde gözaltına alınacaklara yer açmak için çoksayıda hapishanedeki tutukluların yerlerini değiştirmiştir. 28 Ağustos günü tarifeli seferlerin dışında 2 binden çok otobüs, 21 tren, 10 uçak ve sayısız hususi araç Washington'a gelmek üzere yola çıkmıştır. Yürüyüşün liderlerinin Kongre üyeleriyle toplantısı uzadığı için toplanan kalabalık onları beklemeden Washington Anıtından Lincoln Anıtına doğru harekete geçmiştir. Constitution Caddesinde yürüyüş kolunun önüne geçebilen liderler burada fotoğraflanmıştır. Yürüyüş televizyonlardan canlı olarak verilmiş, hapishanelerde mahkumların izlemesine olanak tanınmıştır. Yürüyüşün sonunda aşağıdaki kişiler konuşma yapmıştır.

1. A. Philip Randolph – Yürüyüş koordinatörü
2. Walter Reuther – UAW, AFL–CIO
3. Roy Wilkins – NAACP
4. John Lewis – SNCC
5. Daisy Bates – Little Rock, Arkansas
6. Dr. Eugene Carson Blake – United Presbyterian Church and the National Council of Churches
7. Floyd McKissick – CORE
8. Whitney Young – National Urban League
9. Kısa konuşmalar: Haham Joachim Prinz – American Jewish Congress, Mathew Ahmann – National Catholic Conference ve Josephine Baker – dansçı ve aktris
10. Dr. Martin Luther King Jr. – SCLC. Ünlü Bir Hayalim Var konuşmasını yapmıştır.

Konuşamayanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuşmacılar arasından bir kadının olmaması başta hak savunucusu Anna Arnold Hedgeman olmak üzere çok sayıda kişi tarafından eleştirilmiştir. Daisy Bates, Josephine Baker, Gloria Richardson, Rosa Parks ve Lena Horne gibi isimler orada olmalarına rağmen konuşturulmamıştır. Ayrıca işsizler adına bir işçinin konuşturulmaması da yürüyüşü tertipleyenlerin orta sınıf ideolojisine hitap etmeleri eleştirilerine prim vermiştir.

Sahne alan sanatçılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Etkinlik sırasında sarasında Joan Baez, Bob Dylan, Peter, Paul and Mary gibi sanatçılar sahne almıştır. Hiçbir siyahi grubun sahne almaması Dick Gregory gibi sanatçılar tarafından eleştirilmiştir.

Süreci destekleyen ünlüler[değiştir | kaynağı değiştir]

Etkinlik sırasında orada bulunan ünlüler arasında Josephine Baker, Harry Belafonte, Sidney Poitier, James Baldwin, Jackie Robinson, Sammy Davis, Jr., Dick Gregory, Eartha Kitt, Ossie Davis, Ruby Dee, Diahann Carroll, Bill Russell ve Lena Horne sayılabilir. Ayrıca etkinlik sırasında orada olmasalar da sürece destek verenler arasında James Garner, Robert Ryan, Charlton Heston, Paul Newman, Joanne Woodward, Rita Moreno, Marlon Brando, Bobby Darin, Burt Lancaster ve Judy Garland sayılabilir.

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yürüyüşü örgütleyen isimlerden Randolph ve Rustin olağanüstü katılıma rağmen taleplerinin yerine getirilmesinden umutsuz olurken King, yürüyüşün etkili olduğunu ancak sonraki eylemlerde ekonomik adaletsizliğe daha çok odaklanılması gerektiğini söylemiştir.

Malcolm X, yaptığı değerlendirmede yürüyüşün bir pikniğe döndüğünü söylerken esas amaçtan sapıldığına vurgu yapmış, siyahilerin güçlerinin ve nefretlerinin beyazların da eyleme katılmasıyla seyreltildiğini savunmuştur.

Eyleme katılan çok sayıda kişi tarihi ve hayatlarını değiştiren bir eyleme katılmaktan dolayı mutluluklarını ifade ederken, bazıları yürüyüşün amacının seyreltildiği görüşünü desteklemiştir.

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Black Panther Party ve ABD Komünist Partisi gibi örgütler yürüyüşteki eşitlik talebinin halihazırdaki sistem içinde asla mümkün olmadığını, bu değişikliğin bir sosyalist devrim ile olanaklı olduğunu vurgulamıştır.

Liberal ve muhafazakârlar yürüyüşü sadece King tarafından yapılan Bir Hayalim Var konuşmasına indirgemiş ve içeriğini boşaltarak popüler hale getirmişlerdir.

İzleyen dönemde çok sayıda hak savunma eylemi Washington'a yürüyüş şeklinde gerçekleşmiştir.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Sidney Poitier, Harry Belafonte ve Charlton Heston
• 
  Aktör Ossie Davis
• 
  Dr. Ralph Bunche
• 
  Major League Baseball oyuncusu, Jackie Robinson
• 
  Liderler fotoğraf çekimi için bir arada
• 
  Şarkı söyleyen eylemciler
• 
  Charlton Heston, James Baldwin, Marlon Brando ve Harry Belafonte
• 
  Yemek dağıtım organizasyonu
• 
  Sammy Davis Jr. ve Roy Wilkins, NAACP Başkanı
• 
  Peter, Paul, and Mary
• 
  National Basketball Association oyuncusu Bill Russell

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]