Örme kumaş bir tekstil türüdür. Örgüden, ipliklerin birbirine ilmeklenmesi işleminden veya geçmesinden kaynaklanır.^[1] Daha esnek olması ve daha küçük parçalar halinde daha kolay yapılabilmesi nedeniyle dokuma kumaştan farklıdır, bu da onu çoraplar ve şapkalar için ideal kılar. İki temel örgü kumaş çeşidi vardır: atkı örme ve çözgü örme.^[2]

Atkı örgülü ve çözgü örgülü kumaş[değiştir | kaynağı değiştir]

İki temel örgü kumaş çeşidi vardır: atkılı ve çözgülü örgülü kumaş. Triko ve milanolu gibi çözgülü örme kumaşlar, akmaya karşı dayanıklıdır ve iç çamaşırlarında yaygın olarak kullanılır.

Atkı örgülü kumaşların yapılması daha kolay ve daha yaygındır. Kesildiklerinde tamir edilmedikleri sürece çözüleceklerdir.

Çözgülü örme kumaşlar, koşulara karşı dirençlidir ve dikilmesi nispeten kolaydır. En yaygın makine yapımı dantel türü olan raşel dantel, çözgülü örme bir kumaştır, ancak çoğunlukla üç veya dört çubuğa sahip olan normal makinelere göre çok daha fazla kılavuz çubuk (12-14 ve üzeri) kullanır.

Örme kumaşların yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Dokumada, iplikler her zaman düzdür, ya uzunlamasına (çözgü iplikleri) ya da enlemesine (atkı iplikleri) paralel uzanır. Buna karşılık, örme kumaşlardaki iplik, ipliğin ortalama yolunun üstünde ve altında simetrik olarak simetrik ilmekler (bights olarak da adlandırılır) oluşturan kıvrımlı bir yol (bir rota) izler. Bu kıvrımlı ilmekler farklı yönlerde kolaylıkla gerilebilir ve örme kumaşlara dokuma kumaşlardan çok daha fazla esneklik verir. İpliğe ve örgü modeline bağlı olarak örme giysiler %500'e kadar esneyebilir. Bu nedenle örgünün, çorap gibi kullanıcının hareketlerine tepki olarak elastik veya esnemesi gereken giysiler için geliştirildiğine inanılmaktadır. Karşılaştırma için, dokuma giysiler esas olarak çözgü ve atkı arasında kabaca diyagonal olarak uzanan ilgili yön çiftlerinden biri veya diğeri boyunca uzanırken, çiftin diğer yönünde büzülür (eğilim ile esneme ve büzülme) ve çok fazla değildir. Taytlar gibi gerilebilir bir malzemeden dokunmadıkları sürece elastik. Örme giysiler, elastiklikleri vücudun dış hatlarına daha yakın bir şekilde konturlanmalarına izin verdiği için, genellikle dokuma giysilerden daha fazla forma uygundur; aksine, çoğu dokuma giysiye eğrilik, yalnızca dikişleri dokuma kumaşın esnekliğini daha da azaltan dikilmiş pensler, genişler, köşebentler ve oyuklar ile verilir. Bir çorabın topuğunda olduğu gibi, dikişsiz örme giysilere ekstra eğrilik kazandırılabilir; dart, fişek vb. etkisi kısa sıralarla veya ilmek sayısını artırarak veya azaltarak elde edilebilir. Dokumada kullanılan iplik genellikle örmede kullanılan iplikten çok daha incedir, bu da örme kumaşa dokuma kumaştan daha fazla hacim ve daha az döküm verebilir.

Sabitlenmezlerse, bir örgünün ilmekleri, ipliği çekildiğinde çözülecektir. Bir dikişi sabitlemek için içinden en az bir yeni ilmek geçirilir. Yeni dikişin kendisi emniyete alınmamış ("aktif" veya "canlı") olmasına rağmen, kendisinden askıya alınan dikiş(ler)i sabitler. Her dikişin bir sonrakinden askıya alındığı bir dikiş dizisine bir sıra denir. Örme bir kumaşın ilk dikişlerini sağlamlaştırmak için bir döküm yöntemi kullanılır; son dikişleri bir kuşakta sabitlemek için bir bağlama/dökme yöntemi kullanılır. Örgü sırasında aktif dikişler, ya tek tek kancalardan (örgü makinelerinde) ya da el örgüsünde bir örgü iğnesinden ya da çerçeveden mekanik olarak sabitlenir.

Örgü dikişleri ve dikiş desenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Farklı dikişler ve dikiş kombinasyonları, örme kumaşın özelliklerini etkiler. Bireysel dikişler farklı görünür; örgü dikişler dikey olarak istiflenmiş "V"ler gibi görünürken, ters dikişler kumaş boyunca dalgalı yatay bir çizgi gibi görünür. Örme kumaşlarda, dikişler "ilmek" olarak kullanılarak renkler kullanılarak desenler ve resimler oluşturulabilir; ancak, bu tür pikseller genellikle kare yerine dikdörtgen şeklindedir. Tek tek dikişler veya dikiş sıraları, yeni ilmeğe (uzatılmış bir dikiş) daha fazla iplik çekilerek daha uzun yapılabilir; bu, düzensiz örgünün temelidir: bir uzun dikiş sırası, bir veya daha fazla kısa dikiş sırası ile değişebilir. ilginç bir görsel efekt. Kısa ve uzun dikişler de bir sıra içinde değişerek balık benzeri oval bir desen oluşturabilir.

Dikişler ayrıca bir kumaşın fiziksel özelliklerini de etkiler. Düz örgü pürüzsüz bir yüzey oluşturur. Aran örgü desenleri, ısıyı korumak için daha hacimli bir kumaş oluşturmak için kullanılır.

En basit örgü kumaş modelinde tüm ilmekler düz veya ters örülür; bu bir jartiyer dikişi olarak bilinir. Alternatif sıralı düz ve ters dikişler, bir haroşa deseni/çorap dikişi olarak bilinen şeyi üretir. Dikey şeritler, dönüşümlü örgü ve ters örgü şeritleri ile mümkündür. Örneğin, yaygın bir seçim 2x2 nervürdür, burada iki sıra örgü dikişi iki sıra ters dikiş vb. takip eder. Alternatif örgü ve ters dikiş sıraları ile yatay şeritleme (şeritleme) de mümkündür. Dama tahtası desenleri (sepet örgüsü) de mümkündür, bunların en küçüğü tohum/yosun dikişi olarak bilinir: her sıra boyunca düz ve ters örgü arasında değişir. Yani bir ters bir düz gibi bir örme işlemi gerçekleştirilir.

İlmek sayısı ve her ilmekte yapılan ters veya düz örme kumaşın eğrilmesene neden olabilir. Bu kıyafetler yıkanıp gidildikçe düzelecektir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Örgü makinesi

Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.