Telefon rehberi genel bilinen şekliyle telefon defteri, sarı sayfalar veya beyaz sayfalar, coğrafi bölgeye veya aboneliğe göre servis sağlayıcılar tarafından telefon abonelerinin listesinin basılı halidir. Amacı telefon abonelerinin adı ve adresi sayesinde telefon numaralarının bulunabilmesini sağlamaktır.

21. yüzyılda internet ve akıllı telefonların ortaya çıkmasıyla basılı telefon rehberlerine olan ihtiyaç oldukça azaldı.^[1][2] Seattle ve San Francisco gibi bazı topluluklar, dağıtımı gereksiz, istenmeyen ve çevreye zararlı olduğu gerekçesiyle telefon rehberlerinin dağıtımını yasakladı.^[3][4]

Telefon rehberinin kullanılması için kullanılan slogan "Bırak Parmakların Yürüsün" (Let Your Fingers Do the Walking).^[1]

İçerik[değiştir | kaynağı değiştir]

Abone adlarına göre alfabetik düzende listelenen rehberde, posta kutusu veya açık adres ve telefon numaraları da bulunuyor. Prensip olarak coğrafi alanda kalan her abone listede yer alıyor, ancak abone genellikle ücret karşılığında kendi bilgilerinin listeden kaldırılmasını isteyebilir, bu durumda numarası "listelenmemiş" ("unlisted" ABD ve Kanada), "eski-rehber" ("ex-directory" İngiliz İngilizcesi) veya "özel" ("private" Avustralya ve Yeni Zelanda) olarak işlenir.^[5]

Telefon rehberi şunları da barındıran kılavuzları içerebilir: yerel telefon servisi nasıl kullanılır, belirli bir numara nasıl aranır, yerel veya uluslararası alan kodları, acil durum numaraları ve erişimleri, servisler, hastaneler, doktorlar, kriz durumlarında destek veren organizasyonlar, sivil savunma veya acil durum yönetimi bilgileri gibi. Aynı zamanda reklamların yanı sıra, geçiş ve yol haritaları, posta kodları kılavuzu, uluslararası arama kodları veya stadyum oturma planlarını da içerebilir.

ABD'de, şu anki geçerli kurallar çerçevesinde, mobil telefonlar ve IP tabanlı ses listeleri telefon rehberine dahil değildir. Taşınabilir telefonların rehberi birçok yönden, buna telesatışlardan ve bunların getirdiği sahtekarlıklardan kaçınmak isteyenler de dahil, karşıt görüş oluşturduğundan dolayı zorluk yaşadı.^[6][7]

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Telefon rehberinin içeriği basıldığı kağıdın rengine göre bilinebilir.

• Beyaz sayfalar, genellikle kişileri veya alfabetik listelemeyi işaret eder.
• Sarı sayfalar, genellikle "iş yerleri rehberi", iş yerlerinin çoğunlukla reklam ücreti ödeyerek belirli sınıflandırmalara göre (ör: "avukatlar") alfabetik olarak sıralandığı listedir.
• Gri sayfalar, bazen "ters telefon rehberi" olarak bilinir, abone detayları telefon numarasına göre listelidir. Her bölgede bulunmaz. (Bu listeler genellikle ayrı, şehir rehberi veya farklı bir isimde, belirli bir ücret karşılığında, ticari veya kurumlar için basılır.)

Diğer renklerin farklı anlamları olabilir; örneğin, kurumların bilgileri genellikle mavi sayfalar veya yeşil sayfalar olarak basılır. Ancak bu kitapçıklarında mali yük olması sebebiyle bazı ülkelerde kaldırılması konuşulmaktadır.^[8][9][10]

Basım[değiştir | kaynağı değiştir]

Telefon rehberleri fiziki veya elektronik form olarak yayımlanabilir. İkinci durumda, terminal veya internet üzerinden çevrimiçi servis veya CD-ROM gibi fiziki medya olarak da sağlanabilir. Birçok ülkede hem kitap formunda hem de internet üzerinden bulmak mümkündür. Basılı olanlar genellikle ücretsizdir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Telefon rehberleri şehir rehberlerinin bir türüdür. Rehber listelemesi telefonun icadından önce 18. yüzyılda tüm şehirde yaşayanları içerecek şekilde basıldı.

İlk telefon rehberi 21 Şubat 1878 tarihinde, tek parça karton üzerine; New Haven, Connecticut'ta basıldı. Telefonu olan 50 kişi, iş yerleri ve tüm diğer ofisleri kapsayacak şekilde basılan ilk telefon rehberi 50 kayıt içeriyordu.^[11] Rehber alfabetik değildi ve içindeki kişiler numaralarla ilişkilendirilmemişti.^[12] 1879'da Dr. Moses Greeley Parker telefon rehberinin değiştirilmesini, alfabetik düzende ve her numaranın tanımlanmış olmasını önerdi. Bu öneriyi yaratan durum Massachusetts'te bulunan dört operatörün kızamıkçık yayabileceğinden ve telefon abonelerini birbirlerine bağlayamayacağından korkmasıydı.^[12]

İlk İngiliz telefon rehberi The Telephony Company tarafından 15 Ocak 1880'de yayımlandı. İçeriğinde Londra'daki kişi ve işyerlerinin olduğu 248 isim ve adres bulunuyordu; o zamanlar telefon numaraları kullanılmıyor abonelerin isimleri sorularak karşılık veriliyordu.^[13] Rehber BT arşivinde İngiliz telefon rehberi koleksiyonu parçası olarak korunmaktadır.

Reuben H. Donnelly şirketi (Dex One) ^[14] Chicago, Illinois için ilk özel veya sarı sayfaları 1886'da bastığını iddia ediyor.

1938'de AT&T küçük boyutlarda basıldığında da okunabilen ufak hataların yaygın olduğu gazete baskısında kullanılabilecek ve Bell Gothic olarak bilinen yeni bir yazı türü oluşturdu.

1981'de Fransa Minitel olarak bilinen sistemde ilk elektronik rehberi oluşturan ülkeydi^[15] Rehber adını kendisine erişim numarası olan "11" 'den aldı.

1991'de A.B. Yüksek Mahkemesi (Feist v. Rural) telif hakkının çalışanların var olan bilgileri toplaması için değil yaratıcılığı korumasını amaçlaması sebebiyle telefon şirketlerinin telefon listesi üzerinde telif hakkına sahip olmadığına karar verdi.^[16]

1996'da ABD'de telefon rehberleri ilk defa çevrimiçi oldu. Yellowpages.com ve Whitepages.com nisanda açılışlarını yaptı.^[17] 1999'da Birleşik Krallıkta LookupUK.com gibi kişi bulma siteleri ve telefon rehberleri çevrimiçi oldu. 2003'te LocateFirst.com gibi daha ileri seviyede aramalar yerini aldı.

21. yüzyılda, basılı yayın olan telefon rehberleri tamamen gereksiz harcamalar olarak eleştirildi. 2012'de bazı Kuzey Amerika eyaletlerinin telefon rehberlerinin dağıtımını yasaklamasıyla endüstri grubu dava açarak mahkeme izniyle dağıtımın yapılabilmesi kararına varıldı.^[3] Telefon rehberlerinin üretim ve dağıtımı yıllık 1.400.000 metrik tondan fazla gaz yayıyor ve 600.000 tonun üzerinde kağıt harcanıyor.^[18]

Ters rehber[değiştir | kaynağı değiştir]

Ters telefon rehberi abonelerin adlarını ve adreslerini numaralara göre dizili şekliyle bulunmasına imkan tanıyor.

Popüler kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Telefon rehberini yırtmak güç gösterisi olarak sayılıyor. Guinness Rekorlar Kitabında belirli zaman aralığında en çok rehberi yırtma da yer alıyor: kadınlar arasında üç dakika içinde en çok telefon rehberi yırtma rekoru 2007'de Tina Shelton (21 rehber)^[19][20] ve 2006'da erkeklerde Edward Charon (56 rehber) tarafından kırıldı.^[21] Charon ve Shelton evli ve Oregonian şehrinin telefon rehberini kullandı.^[22][23]

1979 filmi The Jerk de başrol oyuncusu Navin R. Johnson (Steve Martin'in canlandırdığı) silahlı bir manyağın kendi rehberinden bir sonraki "rastgele seçilmiş kurban" olarak "Johnson, Navin R." seçmesiyle ilk defa kendisini basılı yerel telefon rehberinin listesinde bulur.

1988 filmi Rain Man (Yağmur Adam) da Kim Peek'in (bir saat içinde tüm kitabı okuma ve ezberlemesiyle bilinen) gerçek yaşamından esinlenilmiş otistik savant Raymond Babbitt (Dustin Hoffman'ın canlandırdığı) tüm telefon rehberini ezberleme ve tekrarlama kapasitesine sahip.

1984 filmi The Terminator (Terminatör) siborg suikastçıların Sarah Connor'ı öldürmesi için zamanda geri gönderilmesi. Hedefin sadece adı ve genel konumunun bilinmesi yüzünden siborg sistematik olarak yerel alan içinde bulunan ve aynı isimdeki tüm kişileri telefon rehberinden bularak öldürür. Bu sebepten polis kendisine 'Telefon Rehberi' katili adını takar.^[24]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Şehir rehberi
• Sarı sayfalar

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Wikimedia Commons'ta Phone books ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• LookupAmerica.com 12 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Curlie'de Telefon rehberi (DMOZ tabanlı)
• Shea, Ammon (2010). The Phone Book: The Curious History of the Book That Everyone Uses But No One Reads. Perigee Trade. ISBN 978-0-399-53593-2.