Ejderha Teknesi Festivali (Çince: 端午節; pinyin: Duānwǔ jié), her yıl yaz gündönümünde gerçekleşen geleneksel Çin kökenli bir festivaldir. Festival, Çin takviminin 5. ayın beşinci gününde gerçekleştirilmektedir. Festival sırasında yapılan en yaygın etkinlikler, zongzi yemek ve hazırlama, realgar şarabı içme ve dragon teknesi yarışmasıdır.^[1]

Geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Ay takviminin beşinci ayının uğursuz ve zehirli bir ay olduğuna inanılır ve özellikle beşinci ayın beşinci günü böyle kabul edilirdi.^[2]

Beşinci ayın beşinci gününden itibaren yılan, çıyan ve akrep gibi zehirli hayvanların ortaya çıktığına inanılırdı; güya insanlar bu günden sonra kolayca hastalanıyordu. Bu nedenle Ejderha Teknesi Festivali sırasında insanlar bu talihsizlikten kaçınmaya çalışırdı. Bu beladan kurtulmak için beşinci ayın beşinci günü kapılara eğir otu, pelin otu ve sarımsak konurdu. Güçlü kokuları ve şekilleri nedeniyle kötülükleri savuşturduklarına inanılıyordu.

Aynı zamanda insanlar duvara beş zehirli yaratığın (yılan, çıyan, akrep, kertenkele, karakurbağası ve bazen de örümcek) resimlerini asabilir ve bunlara iğne saplayabilirdi.^[3] İnsanlar ayrıca beş yaratığın kağıt kesimlerini yapabilir ve bunları çocuklarının bileklerine sarabilirlerdi.^[4] Bu uygulamalarla gelişen tören, Ejderha Teknesi Festivali'ni hastalıktan ve şanssızlıktan kurtulma günü haline getirdi.

Qu Yuan[değiştir | kaynağı değiştir]

Modern Çin'deki en ünlü hikâyeye göre festival, Zhou Hanedanlığı'nın Savaşan Devletler döneminde antik Chu devletinin bakanı ve şairi Qu Yuan'ın (MÖ 340-278) ölümünü anmak için düzenlendi.^[5] Chu kraliyet ailesinin bir öğrencisi olarak Qu, yüksek bir konuma sahipti. Ancak kral, giderek güçlenen Qin eyaletiyle ittifak kurmaya karar verdiğinde, Qu karşı geldiği için vatana ihanetle suçlandı ve sürgüne gönderildi. Qu Yuan, sürgünü sırasında birçok şiir yazdı. Qin, Chu'nun başkenti Ying'i ele geçirdiğinde umutsuzluğa kapılan Qu Yuan, Wangluo Nehri'ne atlayarak intihar etti.^[2]

Ona hayran olan yerel halkın onu kurtarmak ya da en azından cesedini almak için tekneleriyle yarıştığı ve bunun ejderha botu yarışlarının kaynağı olduğu söylenir.^[2][3] Cesedi bulunamayınca halk, balıkların Qu Yuan'ın bedeni yerine yemesi için nehre yapışkan pirinç topları attı. Bunun da zongzi'nin çıkış yeri olduğu söylenir.^[5]

Yirminci yüzyıla gelindiğinde Qu Yuan, vatansever bir şair ve halkın bir sembolü olarak kabul edildi. Çin İç Savaşı'ndaki 1949 Komünist zaferinden sonra Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir halk kahramanı ve Çin milliyetçiliğinin bir sembolü olarak tanıtıldı. Tarihçi ve yazar Guo Moruo, Qu'nun bu görüşünün şekillenmesinde etkili oldu.^[6]

Wu Zixu[değiştir | kaynağı değiştir]

Başka bir hikâyeye göre ise, festival Wu Krallığı'nın bir devlet adamı olan Wu Zixu'yu (MÖ 484'te öldü) anmak için yapıldı.^[2] Yue eyaletinin Kralı Goujian tarafından gönderilen güzel bir kadın olan Xi Shi, Wu Kralı Fuchai tarafından çok seviliyordu. Goujian'ın tehlikeli planını gören Wu Zixu, Fuchai'yi uyardı. Buna kızan Fuchai tarafından intihara zorlanan Wu Zixu'nin bedeni beşinci ayın beşinci gününde nehre atıldı. Wu Zixu, ölümünden sonra Suzhou gibi yerlerde Ejderha Teknesi Festivali sırasında anılmaya başlandı.

Cao E[değiştir | kaynağı değiştir]

Jiangsu'nun güneydoğusunda Wu Zixu ve Çin'in başka yerlerinde de Qu Yuan anılsa da, Shaoxing, Ningbo ve Zhoushan şehirleri de dahil olmak üzere Kuzeydoğu Zhejiang'ın çoğu, bunun yerine genç kız Cao E'nin (曹娥; MS 130–144) anısına festival kutluyordu. Cao E'nin babası Cao Xu (曹 盱), Shangyu'da yerel törenlere başkanlık eden bir şamandı. 143 yılında, Ejderha Teknesi Festivali sırasında Wu Zixu'yu anma törenine başkanlık ederken, Cao Xu yanlışlıkla Shun Nehri'ne düştü. Cao E, babasına olan saygı ve sevgisinden, 3 gün boyunca onu bulmaya çalıştı. Beş gün sonra, o ve babası nehirde ölü bulundu. Sekiz yıl sonra, 151 yılında, Shangyu'da Cao E'nin anısına ve onun anne babaya saygı için yaptığı fedakarlığa adanmış bir tapınak inşa edildi. Shun Nehri, onun onuruna Cao'e Nehri olarak yeniden adlandırıldı.^[7]

Önceden Var Olan Kutlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı modern araştırmalar, Qu Yuan veya Wu Zixu'nun hikâyelerinin önceden var olan bir kutlama geleneğine eklendiğini öne sürüyor. Araştırmalara göre Çin'deki etkilerini güçlendirmeye çalışan Konfüçyüsçü akademisyenler bu hikâyeleri destekleyerek kutlamaya eklediler. Zongzi, Qu Yuan ve festival arasındaki ilişki ise ilk olarak erken Han hanedanlığı döneminde kendini gösterdi.^[8]

Hem Qu Yuan hem de Wu Zixu'nun hikâyeleri, tarihçiler her iki karakteri de övmek istediğinden Sima Qian'ın Shiji'sine kaydedilerek olaylardan sırasıyla 187 ve 393 yıl sonra tamamlandı.

Tarihçilere göre kutlama, güney Çin'de tarımın, doğurganlığın ve pirincin kutlanması olarak ortaya çıktı.^[3][9][10] 1952 gibi yakın bir tarihte, Amerikalı sosyolog Wolfram Eberhard, Çin'in güneyinde, kuzeyden daha çok kutlandığını yazdı.^[9]

Başka bir teori de Ejderha Teknesi Festivali'nin ejderha ibadetinden kaynaklandığıdır.^[3] Bu teori Wen Yiduo tarafından geliştirilmiştir. Festivalin iki temel geleneğinden destek alınır: ejderha botu yarışı geleneği ve zongzi. Yiyecek başlangıçta ejderha kralına bir adak sunulur, ejderha botu yarışı doğal olarak ejderhaya ve onun yang enerjisine duyulan saygıyı yansıtır. Festival arkadaş ve aile ziyareti geleneğiyle birleştirildi.

Başka bir öneri de, festivalin Doğu Asya tarım toplumlarının kışlık buğday hasadını kutlamasıydı. Böyle zamanlarda tanrılara ve ruhlara yani kadim Yue'de ejderha krallara; antik Chu'da Qu Yuan'a; antik Wu'da Wu Zixu 'ya(bir nehir tanrısı olarak); eski Kore'de dağ tanrılarına düzenli olarak adaklar sunulurdu. Farklı bölgeler arasındaki etkileşim arttıkça, bu benzer festivaller sonunda tek bir kutlamada birleşti.

20. Yüzyılın Başları[değiştir | kaynağı değiştir]

20. yüzyılın başlarında Ejderha Teknesi Festivali, beşinci ayın birinci gününden beşinci gününe kadar kutlanır ve aynı zamanda Beş Zehirli Böcek Festivali olarak da anılırdı.

Yu Der Ling, 1911 tarihli anı kitabı Yasak Şehirde İki Yıl'ın 11. bölümünde şöyle yazar:

Beşinci ayın ilk günü hepimiz için yoğun bir gündü, çünkü beşinci ayın birden beşine kadar, daha sonra açıklayacağım, aynı zamanda Dragon Boat Festivali olarak da adlandırılan beş zehirli böcek festivali vardı... Şimdi bu ziyafet hakkında. Ejderha Teknesi Festivali olarak da adlandırılır. Beşinci ayın beşinci günü öğle vakti zehirli böcekler için en zehirli saatti ve kurbağa, kertenkele, yılan gibi sürüngenler çamura saklanır, o saat felçli kalırlar. Bazı tabipler o saatte onları arayıp kavanozlara koyarlar ve kuruyunca bazen ilaç olarak kullanırlar. Majesteleri bana bunu söyledi, ben de o gün her yeri dolaştım ve toprağı kazdım ama hiçbir şey bulamadım.^[11]

21'inci Yüzyıl[değiştir | kaynağı değiştir]

2008'de Ejderha Teknesi Festivali, Çin'de ulusal bir resmi tatil haline getirildi.^[12]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir festival ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.