Web 2.0, O'Reilly Media tarafından 2004'te kullanılmaya başlayan bir sözcüktür ve ikinci nesil internet hizmetlerini - toplumsal iletişim sitelerini, vikileri, iletişim araçlarını, folksonomileri- yani internet kullanıcılarının ortaklaşa ve paylaşarak yarattığı sistemi tanımlar. Kelimenin tam anlamı tartışmaya açıktır, Tim Berners-Lee gibi teknoloji uzmanları da kelimenin manasını sorgulamıştır.

Tim O'Reilly'e göre Web 2.0'ın kısmen tanımı şöyledir: "Web 2.0 bilgisayar endüstrisinde internetin bir düzlem olarak ilerlemesiyle bir işletme devrimi ve bu düzlemin kurallarını başarı için anlamaya çalışmaktır. Bu kurallar arasında başlıcası şudur: Ağ etkilerini daha çok insanın kullanabilmesi için programlar kurmak."

AJAX, SOA, araç (widget) gibi teknolojik terimlerle açıklanmaya çalışılan Web 2.0 gerçekte bir akımdır. Teknolojik araçlar, bu yaklaşıma hizmet edecek yardımcı araçlardan ibarettir. Web 2.0, web hizmetini iyileştirmek amacıyla ziyaretçilerin siteye katılımını (participation) sağlamak, yine aynı amaçla diğer sitelerle ve ziyaretçilerle iş birliği (collaboration) yapmak fikrine dayanan bir akımdır. Haberdar olmayı ve katılımı kolaylaştırmak amacıyla AJAX, bıcır (widget), RSS... gibi teknolojiler kullanılabilmektedir. Siteler kendi aralarında iş birliği yapmak amacıyla SOA, XML, WebService gibi teknolojiler kullanabilmektedirler. Bu akımda, içeriğin sınıflandırılmasından (etiketleme-tagging) zenginleştirilmesine kadar (Örn: Wikipedia) her türlü büyük-küçük katkı teşvik edilir ve memnuniyetle karşılanır.

Basit bir dille Web 2.0, Vikipedi, Youtube, flickr, del.icio.us, Ekşi Sözlük, Facebook vb. arkadaşlık siteleri gibi kullanıcıların diğer kullanıcılar için ziyaret ettikleri İnternet siteleri veya kullandıkları programlardır.

Giriş[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 2.0, İnternet sitelerinin bilgi barınağı olmasından işleyen platformlara taşınmasına ve İnternet programlarını son kullanıcılarına hizmetine, kullanıcıların bir bilgi ya da uğraşı paylaşıp tekrar kullanmasına, gelişmiş organizasyon ve kategorilendirme, ve İnternet'in ekonomik değerinin yükselip alçalmasını da tanımlayabilir.

Web 2.0 ilk olarak kullanıldığında, sosyal ağ sitelerini; blog ve vikileri temsil ediyordu.

Web 2.0 ın bizlere kazandırdığı yeniliklerden biri de Etiket Bulutudur. Etiket Bulutu oluşturmak için bloglara, resimlere ve hatta forum lara etiketler yapıştırarak daha sonradan başka kullanıcıların bu yazılara ulaşmasını sağlamaktır.

İlk Web 2.0 konferansında ise; Tim O'Reilly ve John Battelle Web 2.0 prensiplerini şöyle sıraladı:

• Bir platform (ortam) olarak İnternet.
• Verilerin üstün gücü.
• Katılım mimarisi ile ağ etkileri.
• Açık kaynak gelişimi.
• İçeriğin ve servis sendikasının hafif yük getiren işletme modelleri.
• Programların benimsenme döneminin sonları.
• Tek bir aletin üstündeki yazılımlar.
• İlk benimsenenler tarafından kolayca alınabilmesi.

Tim O'Reilly'nin verdikleri örnekler ve şirketler bu ilkeleri kısmen kabul etmiş ve Web 2.0leşmişlerdir. Kabul edenler güçlerini neredeyse tamamen insanlarla ilgili ilişkilerinden ve onların yaptırımlarından alırlar. Kademeleri de çevrimiçi ve çevrimdışı özelliklerine değindir.

3. Kademe'de Web 2.0 kullananlar, çevrimdışı iken kullanışlı olmayan sadece çevrimiçiyken kullanılabilenlerdir. Bunlar : Vikipedi, eBay, Skype, Youtube, craigslist, del.icio.us, dodgeball, ve Adsense gibi sitelerdir.

2. Kademe'de kullananlar çevrimdışı da hizmet edebilenler ancak çevrimiçi avantajlarını kullananlardır. O'Reilly bu kademeye örnek olarak Flickr'ı örnek göstermiştir.

1. Kademe'de programlar ise çevrimdışı da kullanılabilen ama özelliklerini çevrimiçiyken kazanabilenlerdir. O'Reilly buna örnek olarak Google Docs & Spreadsheets ve iTunes'u vermiştir.

0. Kademe'de ise çevrimdışı da hizmet edebilenlerdir. Buna örnek olarak O'Reilly MapQuest ve Google Maps gibi haritalandırma programlarını göstermiştir. Ancak, kullanıcıların da katılımlarını kabul edenler 2. kademede gösterilebilir. (Google Earth gibi)

İnternet sitesi odaklı olmayan, email, Anında mesajlaşma ve hatta telefon gibi uygulamalar da Web 2.0 internet hiyerarşisi içindedir.

Türkiye'de Web 2.0[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de Web 2.0 iki ayrı açıdan katkı almıştır. Web1.0'dan Web 2.0 dönemine kalan ve popülerliklerini devam ettiren siteler, bunlar Ekşi Sözlük gibi sosyal siteler. Ve de Web 2.0 zamanında ortaya çıkan yeni siteler. Bunların arasında da Yonja, Blogcu Bildirgec ve Webrazzi sayılabilir. Daha sonraları da Web 2.0 projelerinin artmasıyla, Web 2.0 haberciliği de popülerleşti. Internet girişimleri adına birçok örnek teşkil edecek projeler gerçekleştirilirken özellikle 2006 yılı sonrasında Türkiye pazarına yurtdışındaki yatırımcıların ilgisi artmıştır.

Web 2.0 dünyasında Türkler[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'ye yönelik websitesi yapanlar dışında, yurt dışındaki önemli projelere imza atan Türkler de Web 2.0'ı etkilediler. Google'un sahip olduğu Orkut.com sitesinin yapımcısı bir Türk. Bunun dışında Silikon Vadisi'nde risk yatırımcıları, girişimciler ve blogcular da mevcut. Özellikle son dönemde Gittigidiyor.com - eBay.com, Cember.net - Xing.com gibi ortaklık ve anlaşmalar ile daha hızlı ilerleyen sektörde melek yatırımcılar oluşurken diğer taraftan Golden Horn Ventures gibi Venture Capital firmaları da kuruldu.

Teknoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 2.0'ın karmaşık ve değişim geçiren teknolojinin şemasında hizmet sağlayıcı programları, içerik sendikaları, ileti gönderme iletişim kuralları, tarayıcıların için eklemeler ve yamalar, ve kullanıcı programları bulunmaktadır. Bu farklı ama birbirine bağlı yaklaşımlar Web 2.0'a bilgi depolama, yaratım, ve yayılma olanaklarını daha önceden İnternet sitelerinden beklenenden çok daha detaylıca yapabilmektedir.

Web 2.0 internet sitesi genelde bir takım teknikleri içerebilir:

• RIA Teknikleri (Zengin İnternet Uygulamaları ; AJAX, Adobe Flash, Adobe Flex veya Silverlight bazlı olabilir)
• CSS
• XHTML (ve Mikroformatların kullanımı)
• Temiz ve manalı URLler.
• Folksonomilerin detaylı kullanımı.
• Viki yazılımının tamamen ya da bir bölümde kullanımı.
• Bloglar
• Mashup
• REST ve XML gibi internet hizmeti APIler.

Web 2.0 ile ilgili gelişimler[değiştir | kaynağı değiştir]

İnternet bazlı programlar ve masaüstleri[değiştir | kaynağı değiştir]

AJAX'ın zengin kullanıcı tecrübesi İnternet sitelerinin kişisel bilgisayarlarda yazım, işlem, sunum, WYSIWYG ve viki sitelerinin birçok özelliğini bilgisayarla yapmalarını sağlamıştır. Hâlen diğer siteler proje yönetimi özelliklerini de kullanmaktadır. Java bir sitenin video sunumu yapmasına yardımcı olmuştur, Google bu konuda en tanınmış sitelerden biri olan Writely'i de satın almıştır. 0pp Birçok tarayıcı bazlı işletim sistemleri ya da çevrimiçi masaüstleri de böylelikle oluştu. Temel olarak masaüstü programı olarak çalışmakta, tam olarak işletim sistemi olarak çalışmamaktadır. Bu servisler kullanıcıların işletim sistemi kullanır gibi kişisel bilgisayar ortamına benzer tecrübe edinmesine yardımcı olmuştur. Bunların karakteristikleri herhangi bir modern tarayıcıda kullanılabilmektedir.

Birçok İnternet tabanlı programlar İnternet'in 1997 ile 2001 arasında şişmesi döneminde ortaya çıkmış ardından yok olmuştur, böylelikle önemli olan birçok kullanıcıya ulaşma görevini yitirmişlerdir. 2005'te WebEx tanınan bu sitelerden Intranets.com'u satın almış, ödediği meblağ da altı yıl içerisinde toplam aldığı yatırıma yakındır.

RIA[değiştir | kaynağı değiştir]

Ajax, Adobe Flash, JavaFX, Adobe Flex, Silverlight ve OpenLaszlo gibi RIA teknikleri kullanıcıların tarayıcılarla yaşadığı tecrübeleri geliştirmektedir. Bu teknolojiler bir sitenin içeriğini kullanıcılardan aldığı talep doğrultusunda anında tüm siteye taşıyabilmektedir.

Sunucu programları[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 2.0 RIA işlemleri İnternet sunucularının mimarisi üzerine kurulur ve beraberinde kullandığı programlar üzerinedir. Dinamik içerik yönetimi sunumu sendikasyondan daha farklıdır, ancak internet hizmetleri daha çok veritabanı ve işletim desteğine bağlıdır, ve intranetin işleyişine oldukça benzer. Satıcı yaklaşımları ise, genel sunucu yaklaşmasıdır ve birçok tek sunucu platformunun görevini üstlenir ya da sunucunun eklenti yaklaşımı vardır bu da standart yayınlama yöntemlerini gelişmiş API arayüzleri ve diğer yöntemleri kullanır.

Kullanıcı programları[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 2.0'nin fazladan özellikleri kullanıcılara sunucuların veritabanındaki dosyalar üzerinde çalışmasına izin vermiştir. Bu bazen HTML sayfasında da olabilir, Javascript ile de olabilir, Java ya da Flash ile de olabilir. Bu metotlar sayesinde kullanıcılar sunucuların yükleme beklemeleri azalmıştır.

RSS[değiştir | kaynağı değiştir]

Web 2.0'nın gelişimindeki ilk ve en önemli adım sitenin içeriğinin sendikasyona uğramasıdır. Standartlaşmış protokollerin son kullanıcılar için sitenin dosyalarının diğer işlevlerine yardımcı olabilir. Sitenin başka bir siteye, tarayıcı eklentisi veyahut da masaüstü programıyla bağı oluşabilir. Bu protokoller RSS (oldukça kolay sendikasyon) olanakları vermiştir; RDF ve Atom da XML'e yaramıştır. FOAF ve XFN gibi özellikli protokollerde sitelerin özelliklerini çoğaltır ve son kullanıcıların site bazlı uğraşmasına izin verir.

Bu trendlerin gelişiminden dolayı, bu protokollerin birçoğu gayriresmî standartlarda mevcuttur.

İnternet protokolleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İnternet iletişim protokolleri Web 2.0 nin iç sistemi için anahtar görev taşırlar. Büyük protokoller REST ve SOAP'u da içinde bulundurur.

• REST (Representational State Transfer) sunucudaki dosyaların HTTP kullanarak GET, POST, PUT ve DELETE komutlarını gerçekleştirmesini sağlar.
• SOAP ise XML mesajlarının POST komutunu kullanabilmesini ve sunuculardan gelen taleplerin kompleks ama tanımlanmış bir şekilde sunucuyu takip etmesini sağlar.

Her iki koşulda da API servise ulaşımı tanımlar. Çoğu zaman suncular kendilerine ait APIler kullanırlar, ama standart internet hizmeti sağlayan APIler (misal olarak bloglar) de kullanılmaktadır. İnternet hizmetleriyle de iletişim genelde herhangi bir XML formatında gerçekleşmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Paul Graham10 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• IBM.com 20 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Jürgen Schiller García 19 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tim O'Reilly 16 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve * Tim O'Reilly 224 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Tim O'Reilly 3
• Economist19 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Slashdot11 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Podcast:
• O'Reilly ilk tanım24 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Web 2.0 Konferansı 17 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.