Zollverein ya da Alman Gümrük Birliği, bölge içindeki gümrük ve ekonomi politikalarını yönetebilmek amacıyla Alman eyaletleri arasında kurulmuş bir koalisyon. Birlik, 1818'de kurulduğunda çeşitli Prusya ve Hohenzollern toprakları arasındaki ekonomik bağları güçlendirdi ve aynı zamanda Prusya'yı da yöneten Hohenzollern ailesinin komşu olmayan toprakları arasında ekonomik temas kurulmasını sağladı. 1820'den 1866'ya kadar çoğu Alman eyaletini içine alacak şekilde genişledi. Avusturya sıkı korunan endüstrisi sebebiyle dışarıda bırakıldı; bu ekonomik dışlama özellikle 1850'ler ve 1860'larda orta Avrupa egemenliği için Avusturya-Prusya arasındaki rekabeti alevlendirdi. 1866'da Kuzey Almanya Konfederasyonu'nun kurulmasıyla Zollverein yaklaşık 425.000 kilometrekarelik bir alana ulaştı ve İsveç, Lüksemburg gibi Alman olmayan ülkelerde ekonomik anlaşmalar yapılmaya başlandı.

Tarihçiler Prusya'nın birlikte üç ana amacı olduğunu düşünüyordu: Almanya'daki Avusturya etkisini bertaraf etmek, ekonomilerini iyileştirmek ve küçük eyaletlerin ekonomik bağımsızlıklarını azaltırken, Almanya'yı da potansiyel bir Fransız saldırısına karşı güçlendirmek.^[1] Gümrük birliği, Alman yapımı tarım ve zanaat ürünlerine daha geniş bir pazar imkânı sundu ve ticari bir birlik altında toplanmak için teşvik edici oldu. Birlik üye ülkeler arasında ticari engelleri azaltmayı amaçlarken dışarıyla olan koruyucu engelleri de muhafaza etti.

Gümrük birliğinin siyasi gücü, ulusal siyasi birleşme için önerdiği Küçük Almanya çözümü, gümrük birliğinin ekonomik çözümünü yansıtan Prusya'dan geliyordu. 1871'de Alman İmparatorluğu'nun kurulmasından sonra, İmparatorluk birliğin kontrolünü üstlendi. Alman Reich'ına dahil olmamasına rağmen Lüksemburg 1919'a kadar Alman gümrük bölgesi üyesi olarak birlik içinde kaldı.

Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1815 Alman Konfederasyonu'nun kurulması, ekonomi ve gümrük yönetimini tartışmaya açtı.
• 1818 Prusya kendi içinde ve güneybatı Almanya'daki Hohenzollern topraklarında bir gümrük birliği oluşturdu.
• 1819 Baden Alman Konfederasyonu'nda geçerli olacak bir gümrük birliği teklifi sundu. Teklif Franfurt Diyetinde başarısız oldu.
• 1821 Anhalt Prusya Gümrük Birliği'ne katıldı.
• 1826 Mecklenburg-Schwerin birliğe katıldı.
• 1828 Prusya ile Hessen Büyük Dükalığı (Hessen-Darmstadt) arasında gümrük toplantısı yapıldı.
• 1831 Hessen Prensliği (Hessen-Kassel) ve Saksonya birliğe katıldı.
• 1833 Thüringen Devletleri ve Bavyera Pfalzı birliğe katıldı.
• 1834 Bayyera, Württemberg krallıkları birliğe katıldı. Gelir paylaşımı için nüfus sayımı yapıldı.
• 1835 Nassau, Baden birliğe katıldı.
• 1836 Frankfurt birliğe katıldı.
• 1840-1847 güneybatıdaki eyaletler, Saksonya ve Prusya'nın bazı bölgelerinde Patates hastalığı yayıldı.
• 1841 Braunschweig birliğe katıldı.
• 1842 Lüksemburg birliğe katıldı.
• 1848-1849 Devrimleri; Frakfurt'ta siyasi ve ekonomik bir birlik için teklif verildi. Siyasi birleşme için Kleindeutschland (Küçük Almanya) çözümü sunuldu.
• 1851 Hannover birliğe katıldı.
• 1852 Londra Protokolü Danimarka verasetini ve Schleswig ile Holstein dükalıklarının özerkliğini onayladı. Oldenburg birliğe katıldı.
• 1864 Prusya ve Avusturya, Holstein ve Schlesweig dükalığı özerklikleri üzerinden Danimarka ile bir sınır savaşına girdi. (İkinci Schleswig Savaşı).
• 1865 İsveç, birlik ile serbest ticaret anlaşması imzalayarak Alman üyelere büyük İskandinavya pazarını açmış oldu.
• 1866 Avusturya-Prusya Savaşı patlak verdi. Savaş sonunda Avusturya, Konfederasyon üzerindeki siyasi ve diplomatik etkilerini yitirdi.
• 1867 Zollverein'in yeniden düzenlenmesi.
• 1868 Schleswig-Holstein, Lauenburg, Mecklenburg birliğe katıldı.
• 1871 Alsas-Loren birliğe katıldı (Fransa-Prusya Savaşının ardından Almanya tarafından alındıktan sonra).
• 1888 Siyasi birleşmeden 17 yıl sonra, Hamburg ve Bremen şehir devletleri birliğe katıldı.

Orijinal gümrük birliği 1866'daki Avusturya-Prusya Savaşı'nda sona ermedi; 1867'de yeniden düzenlendi. Yeni Zollverein daha güçlüydü ve hiçbir devlet tarafından veto edilmedi.^[2]

Almanya'nın birleşmesinde rolü[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişe bakıldığında, Zollverein, Prusyalı mimarlarının amaçladığı çeşitli Alman eyaletleri arasında bağlayıcı birliktelikler oluşturmaktan da fazlasını yaptı. Elli yıldan daha az sürede gerçekleşecek Almanya'nın Prusya egemenliğinde birleşmesi için gerekli altyapıyı hazırladı. Helmut Böhme gibi bazı ekonomi tarihçileri, Zollverein'i, Otto von Bismarck'ın Almanya'yı birleştiren kişi olduğu genel görüşünü reddetmek için kullanırlar. Prusya'nın ekonomik egemenliğinin birleşmeyi kaçınılmaz hale getirdiği ve askerî egemeliği getirerek siyasi önderlik rolünü de Prusya'ya verdiği savunulur. Bu tarihçilerin ikinci argümanı ise, Zollverein'in Prusyalılar arasında bir anti-Avusturya geleneğini yaydığıdır. Dolayısıyla, bu görüşe göre Zollverein henüz Bismarck devlet başkanı olmadan otuz yıl önce Prusya siyasetinde anti-Avusturya akımını başlatmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• W. O. Henderson. The Zollverein (1959)
• David T. Murphy, "Prussian aims for the Zollverein, 1828-1833," Historian, Kış 1991, Vol. 53#2 pp 285–302
• James J. Sheehan. German History, 1770-1866 (1993)