Zeytinli, Sürmene

Zeytinli
Zeytinli
Mahalle
	; Trabzon ilinin Türkiye'deki konumu
	Zeytinli Zeytinli'nin Trabzon'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Trabzon
İlçe	Sürmene
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
Nüfus (2021)
• Toplam	595
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	462
İl plaka kodu	61
Posta kodu	61600

Zeytinli, Trabzon ilinin Sürmene ilçesinin merkez mahallelerindendir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Zeytinli köyünün eski adı Halanik’dir.^[2] Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan’ın 1458 yılında Trabzon İmparatorluğu IV. İoannis (Trabzon imparatoru)’in kızı Despina Hatun ile 1457/58 yılında evlendiğinde kendisine çeyiz (Drahoma) olarak verilen araziler arasında Sürmene bandonunda yer alan ve manastır mülki olan Zeytinli yerleşimi de yer almaktaydı.^[3] Bu dönemlerde yerleşimde bir pazar yeri bulunmaktaydı.^[4]

1461 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. 15. yüzyıldan itibaren Sürmene’nin nahiye merkezi yerleşimin sahilinde bulunmaktadır. Mahalledeki tepelik alanda Kale Camisinin ve yamaç arazide kale kalıntısına ait izlerin bulunması, Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde bahsettiği kalenin burada olduğunu düşündürmektedir.^[5]

Pazar yerinin olduğu yerde zamanla dükkanlar inşa edilmiş ve Sürmene çarşısı uzun yıllar burada bulunmuştur. 1486 yılı Osmanlı kayıtlarına göre yerleşimde tamamı Hristiyan 151 hane bulunurken, 1583 yılı kayıtlarına göre ise yerleşimde 118 Müslüman, 1.045’de Hristiyan erkek yaşamaktaydı.^[6] Buna göre yerleşim, Sürmene merkezi olan ve fazlaca Hristiyan nüfusun yaşadığı önemli yerleşim yeri durumundaydı. 1520 yılı kayıtlarında da yerleşimde kayıtlı Müslüman nüfusun bulunmadığı düşünüldüğünde zaman içerisinde din değiştirme ve göçler gibi etkenlerle burada Müslüman nüfusun artışa geçtiği görülmektedir.

1832-1834 yıllarında yaşanan Tuzcuoğlu İsyanları sırasında Sürmene halkının isyancılara destek vermesi nedeniyle Trabzon valisinin emri uyarınca o dönemde Zeytinli mahallesinde yer alan Sürmene Çarşısı cezalandırma amacıyla yakılmış, daha sonra da Manahos Deresi ağzındaki Humurgan köyünde haftanın bir günü pazar kurulmaya başlanmıştır.^[7]

Osmanlı döneminde önemli bir Hristiyan nüfusun yaşadığı Zeytinli’de, Rus işgali sırasında Müslüman-Hristiyan nüfus arasında yaşanan gerginlik nedeniyle 15 Aralık 1917 tarihinde imzalanan Erzincan Mütarekesi sonrasında yapılan barış uyarınca Ruslar geri çekilirken Hristiyan nüfusun çoğunluğu da onlarla birlikte Halanik’ten ayrılmıştır. Halanik’de kalan az sayıdaki Hristiyan’da 1923’de kabul edilen Nüfus mübadelesi sonucunda yerleşimden ayrılmıştır.

Sürmene Çarşısının yakılarak yeni Pazar yerinin başka yere taşınması, Rum nüfusun çeşitli etkenlerle buradan ayrılması, mahalle sınırlarında yapılan değişiklikler sonucu yerleşimin önemi azalmış olup 1935 yılı genel nüfus sayımında da Halanik adıyla kaydedilen yerleşimde 421 kişi yaşamaktaydı.^[8] Yerleşimin adı 1959 yılında, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 7267 sayılı kanunla Zeytinli olarak değiştirilmiş ve 1960 yılı nüfus sayımından itibaren yeni adıyla kayıtlarda yer almaya başlamıştır.^[9]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2021	595^[1]
2020	574^[1]
2019	587^[1]
2018	616^[1]
2017	535^[1]
2016	542^[1]
2015	533^[1]
2014	517^[1]
2013	471^[1]
2012	366^[1]
2011	353^[1]
2010	339^[1]
2009	363^[1]
2008	361^[1]
2007	294^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p "Trabzon Sürmene Zeytinli Mahallesi Nüfusu". 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
^ "Köylerimiz: 1 Mart 1968 durumu". acikerisim.tbmm.gov.tr. 1968. s. 590. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
^ Bryer, A., "Rumlar ve Türkmenler: Karadeniz İstisnası” (Çeviri:M.Sibel İncel ve Murat Keçiş), Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı:16, Sf:227 (dipnot 146), Yıl:2014. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/106446. Erişim: 2019-09-02
^ Demir, N., "Trabzon Yöresinde Destan Kültürü Ve Tarihî Alt Yapısı”, Turkish Studies, Cilt:1, Sayı:1, Sf:38, Yıl:2006. URL: hhttp://turkishstudies.net/files/turkishstudies/1354370411_3necatidemir.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
^ Barmanbay, G., "Evliya Çelebi’nin Doğu Karadeniz’de Gördüğü Yerleşim Yerleri Ve Bu Yerlerin Günümüzdeki Hâli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sf:155, Yıl:Mayıs 2014. URL: http://acikerisim.giresun.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/123456789/359/EVL%C4%B0YA%20%C3%87ELEB%C4%B0%20SEYAHATNAMES%C4%B0NDEN%20.pdf?sequence=1&isAllowed=y^{[ölü/kırık bağlantı]}. Erişim: 2019-09-02
^ Türkmenoğlu, M.A., "XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon (Şer’iye Sicillerine Göre)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Doktora Tezi, Sf:27, Yıl:2016. URL: https://docplayer.biz.tr/106933640-Xvii-yuzyilin-ikinci-yarisinda-trabzon-ser-iye-sicillerine-gore.html 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
^ "Genel Nüfus Sayımı” TC Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt:59, Sayı:75, Sf:402, Yıl:1937. URL: http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

[NN-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p "Trabzon Sürmene Zeytinli Mahallesi Nüfusu". 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.

[2] "Köylerimiz: 1 Mart 1968 durumu". acikerisim.tbmm.gov.tr. 1968. s. 590. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.

[zeytinli3-3] Bryer, A., "Rumlar ve Türkmenler: Karadeniz İstisnası” (Çeviri:M.Sibel İncel ve Murat Keçiş), Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı:16, Sf:227 (dipnot 146), Yıl:2014. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/106446. Erişim: 2019-09-02

[zeytinli5-4] Demir, N., "Trabzon Yöresinde Destan Kültürü Ve Tarihî Alt Yapısı”, Turkish Studies, Cilt:1, Sayı:1, Sf:38, Yıl:2006. URL: hhttp://turkishstudies.net/files/turkishstudies/1354370411_3necatidemir.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02

[zeytinli7-5] Barmanbay, G., "Evliya Çelebi’nin Doğu Karadeniz’de Gördüğü Yerleşim Yerleri Ve Bu Yerlerin Günümüzdeki Hâli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sf:155, Yıl:Mayıs 2014. URL: http://acikerisim.giresun.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/123456789/359/EVL%C4%B0YA%20%C3%87ELEB%C4%B0%20SEYAHATNAMES%C4%B0NDEN%20.pdf?sequence=1&isAllowed=y^{[ölü/kırık bağlantı]}. Erişim: 2019-09-02

[zeytinli9-6] Türkmenoğlu, M.A., "XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon (Şer’iye Sicillerine Göre)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı Doktora Tezi, Sf:27, Yıl:2016. URL: https://docplayer.biz.tr/106933640-Xvii-yuzyilin-ikinci-yarisinda-trabzon-ser-iye-sicillerine-gore.html 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02

[7] "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.

[zeytinli11-8] "Genel Nüfus Sayımı” TC Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Cilt:59, Sayı:75, Sf:402, Yıl:1937. URL: http://www.mku.edu.tr/files/200-0cfb0f06-28b5-4acf-9ed8-138ec43c4d95.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2019-09-02

[TÜİK1960-9] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Zeytinli, Sürmene nedir?, Zeytinli, Sürmene anlamı nedir?, Zeytinli, Sürmene ne demektir?