Vardar mimari okulu

Kilise kurucusu (ktetor) tasviri, Studenica, 14. Jh.

Vardar mimari okulu, kısaca "Makedon okulu" ya da "Vardar stili" olarak da bilinir.

Sırp mimarisi ve resmi için Kral Milutin'den (1282–1321) başlamak suretiyle Paleologos rönesansı olarak da bilinen dönem belirleyici bir dönemdir. Selanik ve Ohri'de bulunan Bizans ve Bulgaristan^[1] sanat merkezlerinden Aynaroz'a kadar yayılan bu stil özellikle Orta Çağ Sırp topraklarından, günümüz Kosovası ve komşusu Makedonya toprakları üzerine kendisine yer bulmaktadır. İşte Vardar mimari okulu bu bölgede ortaya çıkmıştır. Vardar mimari okulunun tüm özellikleriyle sergilendiği kilise şüphesiz Gračanica manastır kilisesidir. Bu stilde yapı güçlü bir biçimde vurgulanır ve bu şekilde bir Sırp-Bizans mimari anlayışı ortaya koyar. Bu stil, arkasından gelen Morava mimari okulu'nun da öncüsü olmuştur denebilir.^[2]

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Milutin döneminde inşa edilen yapılarda Selanik özelinde gelişen yunan mimarisinin etkisi açık bir biçimde görülür. Bunun dışında Sırbistan'da 5 Kubbeli kiliseler inşa edilmeye başlanmıştır. Mimaride kendini gösteren bu değişim esasen dönemin Bizans sanatına yabancıdır. Yunan haçı planı'na uygun olarak yapılan 5 kubbeli kiliseler arasında Gračanica (1311–1321), Staro Nagoričane (1317–1318) ve Bogorodica Ljeviška (1310–1313) sayılabilir. Bu kiliseler dışında elbette tek kubbeli basit mimari yapılı kiliseler de inşa edilmiştir. Bu kiliselerden birisi örneğin Lesnovo'da bulunan manastır kompleksinin bir parçası olan baş melek aziz Mikail kilisesidir. Ayrıca Studenica Manastırı'nda bulunan kraliyet kilisesi de dile getirilmesi gereken önemli kiliseler arasındadır. Milutin döneminde inşa edilen tüm bu yapılar için Selanik'te özellikle kendisini havariler kilisesi üzerinde gösteren mimari anlayış etkili olmuştur.

Freskler[değiştir | kaynağı değiştir]

Paleologos Rönesansı Kral Milutin'in saray ressamları Michael Astrapas ve Eustychios vesilesi ile Sırp resminde kendisini göstermeye başlamıştır. Raška okulu geleneğinde ortaya konan resim sanatına kıyasen vardar okulunda resimler kuvvetli bir biçimde stilize edilmişlerdir. Bu dönem ressamlarının çoğu Ohri resim okulu'nda eğitim görmüş ressamlardır. Vardar stilinde kendisine özel bir yer bulmayı başaran kilise fresklerine Visoki Dečani Manastırı freskleri örnek gösterilebilir. Aslen kilise gotik özellikler taşımakla birlikte Raska mimari okuluna aitmiş gibi görünebilir. Ancak kilisede bulunan freskler ve bu fresklerin yüksek kalitesi vardar okuluna işaret etmektedir. Daha yüksek kalitede freskler Bogorodica Ljeviška kraliyet kilisesi, Studenica ve Gracanica'da da karşımıza çıkmaktadır.

İkonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu dönemden çok az sayıda ikon günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bunlardan 5 tanesi Decani'nin ikonostasis'inde bulunan ikonlardır. Önemli olan diğer ikonlar ise Ohri'de bulunmaktadırlar. Bu ikonlarda neredeyse savurgan biçimde arka plan fonu olarak altın rengi kullanıldığı görülür.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çar Dušan'ın Decani Manastırından ikonalar, 1350 civarı
Fresk, 14. yy başları
Fresk, 14. yy başları
Fresk, 14. yy başları
Fresk, 14. yy başları
Fresk, 14. yy başları
Fresk, 14. yy başları
Milesevo'nun beyaz meleği, 13. yy.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Çağ Sırbistan mimarisi

İnternet[değiştir | kaynağı değiştir]

Der weiße Engel von Milesevo.11 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Zeit gazetesi makalesi, Nr. 12/1972 (Almanca)
The Macedonean School – Towards a Reconstruction of the Opus (İngilizce)

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Slobodan Ćurčić: Religious Settings of the Late Byzantine Sphere. In: Byzantium: Faith and Power (1261–1557), edited by Helen Evans (The Metropolitan Museum of Art, New York, 2004).(İngilizce)
Gabriel Millet: L’ancien art serbe. Les eglises. de Boccard, Paris 1919. (Fransızca)

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Gerhard Podskalsky: Theologische Literatur des Mittelalters in Bulgarien und Serbien 815–1459.
^ Gabriel Millet: L’ancien art serbe.

[Podskalsky-1] Gerhard Podskalsky: Theologische Literatur des Mittelalters in Bulgarien und Serbien 815–1459.

[2] Gabriel Millet: L’ancien art serbe.

[1]

[2]

Vardar mimari okulu nedir?, Vardar mimari okulu anlamı nedir?, Vardar mimari okulu ne demektir?