Uçucu yağ ya da organik hidrosol, çiçek veya bitki özsuları, distile özsuları veya bitki suları olup damıtma işleminin su içeren bir yan ürünüdür.

Organik hidrosoller organik tarım uygulanarak yetiştirilen ve toplanan bitkilerden, yani organik sertifikalı bitkilerden elde edilen distile özsulardır.

Hidrosollerin birçok tıbbi faydası vardır; çünkü damıtma işlemine tabi tutulan bitkinin suda eriyen bileşen, vitamin ve minerallerini ihtiva etmektedir. Hidrosoller işlemden geçen bitkinin az miktarda aromatik yağını da içerebilir.

Hidrosoller bitki ve çiçeklerin buhar damıtma veya suya yatırma yöntemiyle çıkarılan yoğuşmuş sularıdır.^[1] Genellikle damıtma aromatik yağları elde etmek için uygulanmaktaysa da, sadece hidrosol elde etmek için de yapılabilmektedir.

Tıbbi amaçlar için kullanılacak olan hidrosolün organik veya sertifikalı organik bitkilerden elde edilmesi, yani zirai ilaçlardan, hormonlardan, genetiği değiştirilmiş tohumlardan ve suni gübrelerden arındırılmış tarım yoluyla yetiştirilmiş bitkilerden sağlanması gerektiği belirtılmektedir.^[1] İdeal durumda istenen, organik sertifikalı bitkilerin düşük atmosferik basınç altında uzun süreli damıtma yöntemiyle hidrosollerinin elde edilmesi ve tüm terapötik etkinin korunmasıdır.

Üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

Damıtma[değiştir | kaynağı değiştir]

Lavanta, nane, çay ağacı yağı, paçuli ve okaliptüs yağı gibi en çok uçucu yağlar damıtılır. Çiçekler, yapraklar, odun, kabuk, kökler, tohumlar veya meyve kabukları, su üzerindeki bir imbik (damıtma aparatı) içine konur. Su ısıtıldıkça, buhar bitki malzemeden geçerek uçucu bileşikleri buharlaştırır. Buhar bir bobinin içinden geçer ve burada tekrar sıvılaşarak yoğunlaşır ve sonra alıcı kapta toplanır.

Çoğu yağlar tek işlemde damıtılır. Ayrımsal damıtma yoluyla saflaştırılan ylang-ylang (Cananga odorata)' ise bir istisnadır.

Yeniden yoğunlaştırılmış suya hidrosol, hidrolat, bitkisel damıtılmış sıvı veya kokulu ürün olarak satılabilen bitki öz suyu denilir. Hidrosoller arasında gül suyu, lavanta suyu, limon balsamı, adaçayı ve portakal çiçeği suyu bulunur. Kozmetik ürünlerinde bitkisel damıtılmış sıvıların kullanımı artmaktadır.

Presleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu narenciye kabuğu yağı mekanik veya soğuk preslenmiş olarak özü çıkarılır (zeytinyağı çıkarma'ya benzer şekilde).^[2] Narenciye kabuğundaki nispeten çok miktarda yağ olması ve hammaddelerin yetiştirilmesi ve toplanmasının az maliyeti nedeniyle, turunçgil yağları diğer uçucu yağların çoğundan daha ucuzdur. Limon veya tatlı portakal yağları, narenciye endüstrisinin yan ürünleri olarak elde edilir.

Damıtmanın keşfinden önce, tüm uçucu yağlar preslenerek elde edilirdi.^[3]

Çözücü çıkarma[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu çiçek, eksprese edilmek için çok az uçucu yağ içerir, ama kimyasal bileşenleri çok hassastır ve buhar damıtmasında kullanılan yüksek sıcaklık ile kolayca doğası değişir. Bunun yerine, yağları çıkarmak için hekzan veya süperkritik karbon dioksit gibi bir çözücü kullanılır.^[4] Hekzan ve diğer hidrofobik çözücülerden elde edilen özler, somut maddeler, uçucu yağlar, mumlar, reçineler ve diğer lipofilik (yağda çözünür) bitki maddesi karışımıdır.

Çok kokulu olmasına rağmen somut maddeler (ing:concretes) büyük miktarda kokusuz mumlar ve reçineler içerir. Çoğu zaman, kokulu yağı somut maddeden çıkarmak için etil alkol gibi başka bir çözücü kullanılır. Alkol çözeltisi 48 saatten fazla -18 °C (0 °F) sıcaklığa soğutulur ve bu da balmumlarının ve lipid'lerin çökelmesine neden olur. Çökeltiler daha sonra süzülür ve geriye kalan çözeltiden etanol buharlaştırma, vakumla temizleme veya her ikisi ile çıkarılır ve arkasında "mutlak" (ing: absolute) adlı madde bırakılır.

Süper kritik karbon dioksit, süperkritik akışkan çıkarmada çözücü olarak kullanılır. Bu yöntem, buhar distilasyonu kullanıldığında üründeki petrokimya kalıntılarını ve bazı "üst notaların" kaybını önleyebilir. Doğrudan mutlak sonuç vermez. Süper kritik karbon dioksit, somut maddeyi (ing: concrete) oluşturan hem mumları hem de uçucu yağları çıkaracaktır. Aynı özütleyicide yalnızca özütleme sıcaklığının düşürülmesiyle elde edilen sıvı karbon dioksit ile müteakip işleme, mumları uçucu yağlardan ayırır. Bu düşük sıcaklık işlemi, bileşiklerin ayrışmasını ve doğasını değiştirmeyi önler. Özütleme tamamlandığında, basınç, ortam basıncına kadar indirilir ve karbon dioksit hiçbir kalıntı bırakmadan gaz haline geri döner.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Organik şampuan

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]