Theodoros Gavras
Theodoros Gavras adına Trabzon'da bastırılan bakır sikke
Ölüm	1099
Bağlılığı	Bizans İmparatorluğu
Rütbesi	Haldia Theması valisi

Theodoros Gavras (Yunanca: Θεόδωρος Γαβρᾶς), (Türkçe: Theodoros Kavraz) Haldia Theması'nda Bizans valisi. Yaklaşık 1091 yılında İmparator I. Aleksios'a kaşı küçük başarısız bir ayaklanmaya karışmıştır. Theodoros Gavras, Doğu Ortodoks Kilisesi şehitidir ve 2 Ekim günü anılır.^[1]

Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Theodoros, aslen Haldia Themasındandır ve yetişkin hayatının büyük kısmını Bizans Ordusuna hizmet ederek geçirmiştir. Kuvvetli ve enerjik bir adam olan, Theodoros hem mertlikte hem de kurnazlıkta yetenekli bir asker olarak üstün başarı kayıtlarıyla hatırı sayılır bir ün kazandı. Askeri görevlerinde çok az başarısızlığa uğradı ve her zaman düşmanlarından daha iyi olduğu kaydedilmiştir. Daha 1067 yılında, Sankt-Peterburg'da muhafaza edilen bir belgeye göre, patrikios, topotiritis ve hypatos rütbelerine terfi etmiştir.^[2] Başarılarının zirvesi, Trabzon'u Selçuklu Hanedanından 1080li yıllarda geri almasıdır. Bölgeye bir süre kendi kişisel derebeyliğiymiş gibi yönetmiştir.

1080li yılların sonlarında, Theodoros, bir kez daha I. Aleksios'un gözünün üzerinde olacağı Konstantinopolis'e yerleşmiştir. Zafer sarhuşluğuna girmemesi için, resmen Trabzon Dux olarak atanmış ve görevi devralması emredilmiştir. En büyük oğlu Gregorios'i sarayda kızıyla nişanlandığı sebastokratōr İsaakios Komnenos'un yanında bırakarak, Trabzon'a döndü.

Kısa bir süre sonra karısı öldü, Theodoros 1091 yılında İsaakios Komnenos'un karısının birinci derece kuzeni Alania'nın "en soylu" hanımıyla evlendi. Profesör Cyril Toumanoff'a göre, bu hanım Bagrationi hanedanından IV. Bagrat'ın kızı, Bizans İmparatoriçesi Maria'nın kızkardeşi Gürcü prensesi Mariam'dır.^[3] Bu öğrenilince, artık yakın akraba oldukları düşünüldüğünden ve evlilikleri hem kilise hem de sivil kanunlara göre artık yasak olduğu için Gregorios ile Komnenos kızı arasındaki nişan bozuldu. Fakat Aleksios, Theodoros’un tepkisinden endişe duydu ve Theodoros’un itaat etmeye devam etmesi için Gregorios'u sarayında rehin olarak tutmaya devam etti.

I. Aleksios'a mağlubiyeti[değiştir | kaynağı değiştir]

1091 yılında, Konstantinopolis'e geri döndü ve oğlunun dönmesini talep etti. Aleksios reddetti ve kızlarından biriyle evlendirme niyetinde olduğunu iddia etti. İmparatora inanmayarak, Theodoros oğlunu kurtarıp, Trabzon'a gizlice getirterek güven altına almak için bir plan yaptı. Başlangıçta oğlunu teslim etmeyi kabul etti sonra ayrılmasından önceki akşam artık ikinci evliliğiyle hısım olduğu Sebastokratōr ile yaptığı akşam yemeğinde oğluyla bir 24 saat daha oğluyla geçirmek için yalvardı ve İsaakios buna onay verdi. Ertesi gün, seyahatinin ilk bölümünü tamamladığında kampını kurmaya düşündüğü Sosthenium'a kadar Gregorios'un kendisine eşlik edip edemeyeceğini sordu. Muhafızları kabul ettiler fakat Theodoros, Gregorios'un kendisine daha ileriye kadar eşlik etmesini istediğinde muhafızları önce hayır dediler sonra Theodoros onları ikna etti. Farus kasabasının limanına geldiklerinde Theodoros, Gregorios ile birlikte gizlice ticari bir gemiye binip Euxine'ye kaçtılar.

Bu eylem Aleksios'u harekete geçirdi ve Theodoros'u ele geçirip Gregorios'u ne olursa olsun geri getirmesi için bir filo yolladı. Aeginus kasabası yakınlarında gemiyi durdurdular ve oğlunu geri vermeyi reddeden Theodoros'yı bir asi olarak tutuklanmaması için ikna etmeyi denediler. Theodoros makamından ve gücünden uzaktı, sözünden dönüp Aleksios'un elçilerine izin verip Gregorios'u teslim edip Trabzon'a yoluna devam etti. Gregorios kaçmak için bir başka teşebbüste bulundu ama yakalandı bunun üzerine tutuklanarak Filippopolis'ye gönderildi.

1091'den sonra kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Theodoros gibi bir adamın askeri yetenekleri harcanamayacak kadar iyiydi ve 1097'de tekrar ön cepheye geçti, bu sefer Haçlılar ile ittifak halinde Türklere karşı savaştı. Frankların, Antioch kuşatması sırasında, Aleksios'un Batı Küçük Asya'nın kasabalarının yeniden ele geçirmesine yardım etmiştir. Yeniden ele geçirmek için kuşatma altına alınan Bayburt'un savunulmasında öne çıkmıştır, geriye dönerek düşmana karşı bir gece saldırısı tasarlamıştı ancak fikrini değiştirdi. 1099 yılında, sefer sırasında, Erzurum bölgesinde, Danişmendliler tarafından ele geçirilip, öldürüldü.^[4][5]

En küçük oğlu Konstantinos Gavras onun yerine Haldia valisi olmuştur. Aziz Theodoros Gavras Yortu günü, 2 Ekimdir.^[1]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Anna Komnini, Aleksiad, translated E.R.A. Sewter, Penguin Classics, 1969
• Garland, Lynda; Rapp, Stephen (2006), "Mary 'of Alania': Woman and Empress Between Two Worlds", Byzantine Women: Varieties of Experience, 800-1200 (İngilizce), Ashgate Publishing, Ltd., ISBN 0-7546-5737-X 
• Treadgold, Warren (1997). A history of the Byzantine state and society (İngilizce). Stanford (California): Stanford University Press. s. 624. ISBN 9780804726306. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2022. 
• Bryer, Anthony A.M. (1980), The Empire of Trebizond and the Pontos (İngilizce), Londra: Variorum Reprints, ISBN 9780860780625 ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Finlay, George (1854), History of the Byzantine and Greek Empires from 1057 - 1453 (İngilizce), 2, William Blackwood & Sons, 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Mayıs 2018 
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Theodoros 6003, M. Jeffreys et al., Prosopography of the Byzantine World (2011) available at <10 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>