Taberiye Gölü

Tiberias Gölü
Tiberias Gölü
	Tiberias Gölü'nün uydu görüntüsü
Havza
Konum	Kuzey, İsrail
Koordinatlar	32°49′8.062″K 35°35′24.119″D / 32.81890611°K 35.59003306°D
Genel bilgiler
Akarsu (gelen)	Şeria Nehri
Akarsu (giden)	Şeria Nehri
Göl türü	Tatlı su gölü
Etki alanı	2.730 km2 (1.050 sq mi)
Uzunluk	21 km (13 mi)
Genişlik	13 km (8,1 mi)
Yüzölçümü	166 km2 (64 sq mi)
Ortalama derinlik	25,6 m (84 ft)
En derin noktası	43 m (141 ft)
Su hacmi	4 km3 (0,96 cu mi)
Kıyı uzunluğu	53 km (33 mi)
Yüzey rakımı	-212 m (-696 ft)
İkamet süresi	5
Özellikler	Dünyanın en derin tatlı su gölü
Wikimedia Commons
	Taberiye Gölü (Suriye) Taberiye Gölü (İsrail) Taberiye Gölü (Jordan)

Tiberias Gölü (Celile Denizi, Celile Gölü ya da Kinneret Gölü (İbranice ים כנרת)), İsrail'de bulunan bir göldür. Ürdün Nehri tarafından beslenmektedir. İsrail'in su ihtiyacı büyük oranda bu gölden karşılanmaktadır. Yaklaşık 53 km kıyıya sahip ve karşılıklı uzak noktalarından 21 km / 13 km genişlikteki İsrail'in en büyük tatlı su gölü. Gölün toplam yüzölçümü 166 km²'dir ve en derin yeri aşağı yukarı 43 m.'dir ^[1] Haritalarda deniz seviyesinden 209 metre aşağıda gösterilen gölün yüzeyi, Lut Gölünden sonra dünyanın en alçak 2. noktası ve aynı zamanda dünya üzerinde en derinde bulunan tatlı su gölüdür.^[2]

Kelime kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Taberiye ismi, orijinal olarak Arapça'da Buhayret Taberiyye (yardım·bilgi)(طبريا بحيرة ) olarak geçer. Anlamı, Tiberya Gölü'dür. Gölün bu ismi, hemen kıyısındaki Tiberya şehrinden ötürüdür.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Taberiye Gölü, İsrail'in kuzeydoğusunda, Golan Tepeleri ile Celile bölgesi arasında, Afrika ve Arap levhalarının ayrılmasından kaynaklanan Ürdün Rift Vadisi'nde yer almaktadır. Sonuç olarak bölge depremlere ve geçmişte volkanik faaliyetlere maruz kalmıştır. Bu, Celile'nin jeolojisini tanımlayan bol miktardaki bazalt ve diğer magmatik kayalardan açıkça görülmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihöncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1989 yılında gölün güney ucunda, su altında bir avcı-toplayıcı yerleşim alanının kalıntıları bulundu. Ohalo'da çamur kulübe kalıntıları bulundu. Gölün yaklaşık 3 km (1,9 mil) doğusunda bulunan Nahal Ein Gev, geç Natufian dönemine ait bir köy içermektedir. Bu alan, Neolitik devrimden önceki bir dönemden kalma dünyadaki ilk kalıcı insan yerleşim yerlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Helenistik ve Roma dönemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Taberiye Gölü, Mısır'ı kuzey imparatorluklarına bağlayan antik Via Maris üzerinde yer almaktadır. Yunanlılar, Hasmonlular ve Romalılar gölde Hippos ve Tiberya da dahil olmak üzere gelişen kasabalar ve yerleşim yerleri kurdular. Josephus bölgeden o kadar etkilenmişti ki şöyle yazdı: "Buraya doğanın tutkusu diyebiliriz". Ayrıca o dönemde gölde düzenli olarak çalışan 230 tekneyle gelişen bir balıkçılık endüstrisinin olduğunu da bildirdi. Arkeologlar 1986 yılında İsa Kayığı lakaplı böyle bir tekne keşfettiler.

Yeni Ahit'te İsa'nın hizmetinin büyük bir kısmı Celile Denizi kıyılarında gerçekleşir. O günlerde göl çevresinde sürekli bir şerit halinde yerleşim ve köy gelişimi, bol miktarda ticaret ve tekneyle feribot seferleri vardı. Markos 1:14–20, Matta 4:18–22 ve Luka 5:1–11'in Sinoptik İncilleri, İsa'nın Kinneret kıyılarından dört havarisini nasıl topladığını anlatır: "balıkçılar Simon ve kardeşi Andrew ve John ve James kardeşler. İsa'nın ünlü öğretilerinden biri olan Dağdaki Vaaz'ın Kinneret'e bakan bir tepede verildiği sanılıyor. Su üzerinde yürümesi, fırtınayı dindirmesi, müritleri ve mucizevi balık yakalaması ve (Tabgha'da) beş bin kişiyi doyurması da dahil olmak üzere birçok mucizenin de burada meydana geldiği söyleniyor. Yuhanna İncili'nde deniz, İsa'nın dirilişten sonra öğrencilerine üçüncü kez görünmesi için ortam sağlar (Yuhanna 21).

MS 135'te Bar Kokhba'nın isyanı bastırıldı. Romalılar buna tüm Yahudilerin Kudüs'ten çıkmasını yasaklayarak karşılık verdi. Yahudi kültürünün ve öğreniminin merkezi Celile ve Kinneret bölgesine, özellikle de Tiberya'ya kaydı. Kudüs Talmud'u bu bölgede derlendi.

Ortaçağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Bizanslıların kontrolü kaybetmesi ve bölgenin Emevi Halifeliği ve sonraki İslam imparatorlukları tarafından fethedilmesiyle Celile Denizi'nin önemi azaldı. Minya sarayı, Emevi halifesi I. Velid (MS 705-715) döneminde göl kenarında inşa edilmiştir. Tiberya dışında bölgedeki büyük kasaba ve şehirler yavaş yavaş terk edildi.

1187'de Sultan Selahaddin, Haçlıları Celile Denizi'nin değerli tatlı suyundan ayırmayı başardığı için, Hıttin Muharebesi'nde Kudüs Haçlı Krallığı'nın ordularını mağlup etti.

Gölün Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk dönemlerinde çok az önemi vardı. Tiberya, 16. yüzyılda Yahudi cemaatinde önemli bir canlanma gördü ancak şehir 1660'ta yıkılıncaya kadar yavaş yavaş geriledi. 18. yüzyılın başlarında Tiberya, Zahir el-Umar tarafından yeniden inşa edildi ve Celile üzerindeki yönetiminin merkezi haline geldi.

20. yüzyılın başları[değiştir | kaynağı değiştir]

1908 yılında Yahudi yerleşimciler, gölün hemen yakınında Moshavat Kinneret ile aynı zamanda ve onun yanında Kinneret Çiftliğini kurdular. Çiftlik, Yahudi göçmenlere modern çiftçilik konusunda eğitim verdi. Eğitim çiftliğinden bir grup genç, 1909-1910'da, halk arasında ilk kibutz olarak kabul edilen Kvutzat Degania'yı kurdu, başka bir grup 1913'te Kvutzat Kinneret'i kurdu ve yine bir başka grup da ilk gerçek kibbutz olan Ein Harod'u 1921'de kurdu. İlk moshav Nahalal, çiftlikte eğitim almış bir grup tarafından kuruldu. Kinneret Çiftliği çevresindeki Yahudi yerleşimleri, erken Siyonizm'in kibbutz kültürünün beşiği olarak kabul ediliyor; Kvutzat Kinneret, iki önemli ulusal şair olan Kinneret Mezarlığı'nda Rachel'ın yanına gömülen Naomi Shemer'in doğum yeridir.

1917'de İngilizler Osmanlı Türk kuvvetlerini yenerek Filistin'in kontrolünü ele geçirirken, Fransa da Suriye'nin kontrolünü ele geçirdi. Osmanlı topraklarının İngiltere ile Fransa arasında paylaşılmasında, Filistin'in İngiltere'nin, Suriye'nin ise Fransa'nın kontrolünde kalması kararlaştırıldı. Ancak müttefikler Manda Filistin ile Fransa Mandası altındaki Suriye arasındaki sınırı düzeltmek zorunda kaldılar. Sınır, Aralık 1920'de Fransız-İngiliz Sınır Anlaşması'nda geniş anlamda tanımlanmış olup gölün ortasından geçmekteydi. Ancak 1920 anlaşmasıyla kurulan komisyon sınırı yeniden çizdi. Siyonist hareket, sınır belirleme müzakereleri sırasında Fransız ve İngilizlere mümkün olduğu kadar çok su kaynağınınn Filistin'e tahsis edilmesi konusunda baskı yaptı. Filistin Yüksek Komiseri Herbert Samuel, Celile Denizi'nin tam kontrolünü istiyordu. Müzakereler, Celile Denizi'nin tamamının, Ürdün Nehri'nin her iki yakasının, Hula Gölü'nün, Dan kaynağının ve Yermük'ün bir kısmının Filistin topraklarına dahil edilmesine yol açtı. 1923'te onaylanan nihai sınır, gölün kuzeydoğu kıyısı boyunca 10 metre genişliğinde bir şerit izleyerek Suriye'yi (Şam Eyaleti) gölden ayırıyordu.

İngiliz ve Fransız Anlaşması, Ürdün nehrinin sularının Suriye sakinleri tarafından kullanılmasına ilişkin mevcut hakların korunmasını sağladı; Suriye hükûmetinin Tiberya Gölü kıyısındaki Semakh'ta yeni bir iskele inşa etme veya mevcut iskeleyi ortak kullanma hakkına sahip olacağı; Tiberya Gölü'ndeki iskele ile Semakh arasındaki iskeleden geçen kişi veya mallar gümrük düzenlemelerine tabi olmayacak ve Suriye hükûmetinin söz konusu çıkarma sahasına erişimi olacak; Suriye ve Lübnan'da yaşayanlar Huleh Gölleri, Tiberya ve Ürdün Nehri üzerinde aynı balıkçılık ve seyrüsefer haklarına sahip olacak, Filistin hükûmeti ise göllerin güvenliğinden sorumlu olacakti.

İsrail[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Mayıs 1948'de Suriye, yeni doğan İsrail Devleti'ni işgal ederek Celile Denizi kıyısındaki toprakları ele geçirdi.^[3] İsrail ile Suriye arasında 1949'da imzalanan ateşkes anlaşması uyarınca Suriye, Celile Denizi'nin kuzeydoğu kıyısını işgal etti. Ancak anlaşmada ateşkes hattının "nihai bölgesel düzenlemelerle herhangi bir ilişkisi olduğu şeklinde yorumlanmaması" gerektiği belirtiliyordu. Suriye, 1967 Arap-İsrail savaşına kadar gölün kuzeydoğu kıyı şeridinin elinde kaldı.

1950'lerde İsrail, büyüyen ülkenin su talebini karşılamak için Kinneret'i Ulusal Su Taşıyıcısı aracılığıyla ülkenin geri kalan su altyapısına bağlayacak bir plan formüle etti. Taşıyıcı 1964'te tamamlandı. Arap Birliği'nin, Ürdün Nehri'nin kaynağının yönünü değiştirmeye yönelik kendi planına karşı çıktığı İsrail planı, Ürdün havzasında siyasi ve hatta bazen silahlı çatışmalara yol açtı.

Arkeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

1986 yılında, Celile Denizi'nin kuzeybatı kıyısında, su seviyelerinin düştüğü kuraklık sırasında, İsa Gemisi olarak da bilinen Antik Celile Teknesi keşfedildi. Bu, MS 1. yüzyıldan kalma eski bir balıkçı teknesidir ve tekneyi doğrudan İsa ve havarilerine bağlayan bir kanıt bulunmamasına rağmen, yine de İsa ve bazıları balıkçı olan havarilerinin kullandığı tekne türünün bir örneğidir.

2003'teki rutin bir sonar taraması sırasında (bulgu 2013'te yayınlandı), arkeologlar devasa bir konik taş yapı keşfettiler. Yaklaşık 70 m. çapa sahip olan yapı, kayalar ve taşlardan yapılmıştır. Kalıntıların 2.000 ila 12.000 yaş arasında olduğu tahmin ediliyor ve su altında yaklaşık 10 metre bulunuyor. Anıtın tahmini ağırlığı 60.000 tonun üzerindedir. Araştırmacılar bu alanın Avrupa'daki erken dönem mezarlık alanlarına benzediğini ve büyük olasılıkla Erken Tunç Çağı'nda inşa edildiğini açıklıyor.

Şubat 2018'de arkeologlar üzerinde Yunanca yazıtlar bulunan yedi sağlam mozaik keşfettiler. Batı Celile'de bugüne kadar bulunan en uzun yazıtlardan biri olan beş metre uzunluğundaki bir yazıt, bağışçıların adlarını ve aralarında 445 yılında Tire piskoposu olan Irenaeus'un da bulunduğu kilise yetkililerinin adlarını ve konumlarını verir. Başka bir mozaikte bağışçı olarak bir kadından bahsedilmektedir. Bu yazıt bölgede bir kadın bağışçıdan söz eden ilk yazıttır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2009.
^ 1996 yılında keşfi yapılan Buzulaltı Vostok gölü her iki rekoru da geçmiştir; bu gölün deniz seviyesinden alçaklığı tahminen 200 - 600 m olarak ölçülmüştür.
^ "Israel and the Palestinians - a history | guardian.co.uk | guardian.co.uk". www.theguardian.com. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Göl ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2009.

[2] 1996 yılında keşfi yapılan Buzulaltı Vostok gölü her iki rekoru da geçmiştir; bu gölün deniz seviyesinden alçaklığı tahminen 200 - 600 m olarak ölçülmüştür.

[3] "Israel and the Palestinians - a history | guardian.co.uk | guardian.co.uk". www.theguardian.com. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.

[1]

[2]

[3]

Taberiye Gölü anlamı nedir