Alfa Virginis A/B

Spica'nın konumu (kırmızı daire içinde)
Gözlem verisi Dönem J2000.0      Ekinoks J2000.0
Takımyıldız	Başak
Galaktik enlem (b)	50,84460923[1]°
Galaktik boylam (l)	316,11252364[1]°
Sağ açıklık (α)	13sa 25d 11,57937s[2]
Dik açıklık (δ)	-11° 09′ 40,7501″[2]
Görünür büyüklük (V)	1,04[2]
Görünür büyüklük (B)	0,91[2]
Görünür büyüklük (J)	1,461[2]
Sınıflandırma
Tayfsal sınıf	A: B1III-IV[2]
U−B renk ölçeği	-0,93[3]
B−V renk ölçeği	-0,23[3]
R−I renk ölçeği	-0,24[3]
Değişen yıldız tipi	β Cep[4] Eliptik dönen[4]
Tayfsal sınıf	B: B2V[3]
Astrometri
Dikey hız (${\displaystyle v_{r}}$)	1,00 ± 0,9[2] km/s
Özdevinim (μ)	RA: -42,35 ± 0,62[5] mys/y Dec.: -30,67 ± 0,37[5] mys/y
Iraklık açısı (π)	13,06 ± 0,70[5] mys
Uzaklık	249[5] Iy
Mutlak büyüklük (V)	-3,43[1]
Özellikler
Kütle (m)	A: 10,25 ± 0,68[6] B: 6,97 ± 0,4[6] M☉
Yarıçap (r)	A: 7,40 ± 0,57[6] B: 3,64 ± 0,28[6] R☉
Aydınlatma gücü	A: 12.100[7] B: 1.500[7] L⊙
Yüzey kütle çekimi (log g)	A: 3,7 ± 0,1[8] cgs
Sıcaklık	A: 22.400[8] B: 18.500[7] K
Metallik [Fe/H]	A: -0,01[5]
Dönüş hızı (${\displaystyle v_{\mathrm {e} }\cdot \sin i}$)	A: 199 ± 5[6] B: 87 ± 6[6] km/s
Yörünge
Yörünge süresi (P)	4,0145898[6] g
Dışmerkezlik (e)	0,067 ± 0,014[6]
Yörünge eğikliği (i)	54 ± 6[6]°
Enberi dönemi (T)	2440678,09[6]
Enberi açısı (ω) (ikincil)	140 ± 10[6]°
Katalog belirtmeleri
Spica • Azimech • 角宿一 • Spica Virginis • Alaraph • Dana • α Virginis • 67 Virginis • HR 5056 • BD -10°3672 • HD 116658 • GCTP 18144 • FK5 498 • CCDM 13252-1109 • SAO 157923 • HIP 65474

Spica (Başakçı, α Vir, α Virginis, Alfa Virginis), Başak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 249 ışık yılı uzaklıkta bulunan ikili yıldız sistemidir. Takımyıldızının en parlak yıldızı olan Spica, gece gökyüzünün de en parlak 15. yıldızıdır.

Gözlem bilgisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Spica, gökyüzünün bu bölgesinde oldukça güçlü olarak parıldayan tek yıldızdır. Eğer, Kepçe'nin sapını Arcturus'a kadar takip eder ve bir o kadar daha giderseniz, Spica'yı kolayca bulabilirsiniz. Arcturus ve Spica arasındaki açısal uzaklık 34 derecedir.

Spica, -11° olan sapma açısı ile güney yarımkürede yer alan bir yıldızdır. Göksel ekvatora yakın olan konumundan dolayı, Dünya'nın tüm yerleşim alanlarından görünür durumdadır. Kuzey yarımkürede Kanada ve Grönland'ın 78. paralelin kuzeyinde kalan bölgelerinden gözlenemez.

Kuzey yarımküreden bu yıldızı gözlemlemek için en uygun zaman bahar aylarıdır.

Spica, tutulum düzlemine yakındır ve bu yüzden bazen Ay tarafından ve çok nadir de olsa gezegenler tarafından gizlenebilir. Son gezegen örtülmesi, Venüs yıldızın önünden geçtiğinde (Dünya görüşüyle) 10 Kasım 1783 tarihinde gerçekleşmiştir. Bir sonraki örtülme, Venüs'ün tekrar Spica'nın önünden geçeceği 2 Eylül 2197 tarihinde gerçekleşecektir.^[9]

Nicolaus Copernicus, devinim üzerine araştırmalar için yaptığı Triquetrum ile Spica üzerinde birçok gözlem yapmıştır.^[10][11]

Teb'de MÖ 3200 yılında Menat için inşa edilen bir tapınak, Spica ile hizalanmıştır. Ancak zaman içinde yıldız deviniminden dolayı tapınağın yönünde yavaş ama fark edilebilir bir değişiklik olmuştur.^[12]

Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Spica, bileşenlerin yörünge süresi dört gün olan yakın ikili yıldız sistemidir. Bireysel yıldızlar, teleskopla ayırt edilemeyecek kadar birbirlerine yakındırlar. Birincil bileşen, B1III-IV tipi mavi bir yıldızdır. Aydınlatma sınıfı, bir dev ile altdev arasındaki yıldız tayfıyla eşleşir. Bu büyük kütleli yıldız, Güneş'ten 10 kat daha fazla bir kütleye ve yedi kat daha fazla bir yarıçapa sahiptir. Yıldızın toplam aydınlatma gücü, Güneş'ten 12.100 kat daha fazladır. Brincil bileşen, Güneş'e en yakın yıldızlardan birisidir ve yaşamının sonunda, Tip II süpernova olarak patlayacak kadar yeterli bir kütleye sahiptir.^[7]

Birincil bileşen, parlaklığı 0,1738 günlük bir süre içerisinde değişkenlik gösteren Beta Cephei türü değişen yıldızdır. Tayfı, aynı süre içinde dikeyhız değişimi gösterir. Ekvatoru boyunca saniyede 199 km'lik bir hızla dönmektedir.^[6]

Sistemin ikincil bileşeni, Struve-Sahade etkisinin görüntülendiği birkaç yıldızdan birisidir. Bu yıldız, Güneş'ten 7 kat fazla olan kütlesi ve 3,6 kat fazla olan yarıçapıyla birincil bileşenden daha küçüktür. Sınıflandırması B2V tipi olan mavi bir anakol yıldızıdır.^[3]

Spica, Eliptik dönen ve örtülme olmayan yakın ikili yıldız sistemidir. Bu etki, yıldız sisteminin görünen parlaklığında 0,03 kadirlik bir değişime neden olur. Bu zayıf değişiklik görsel olarak çok zor fark edilir.^[13] Her iki yıldızın dönüş oranları, karşılıklı yörünge dönemine göre daha hızlıdır. Senkronizasyonun eksikliği ve yörüngenin yüksek eliptikliği, genç bir yıldız sistemi olduğunu gösteriyor olabilir. Zamanla çiftin karşılıklı gelgit etkileşimi, dönüş senkronizasyonuna ve yörüngenin daireleşmesine neden olabilir.^[14]

Etimoloji ve kültürel önemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Spica adı, Latince spīca virginisden türetilmiştir ("Başağın tahıl kulağı"). Çin gök biliminde Jiao Xiu 1 (角宿一) olarak bilinir. Hindu gökbiliminde Spica, Nakshatra Chitra'ya karşılık gelir. 17. yüzyıl Alman gök bilimcisi Bayer ve diğerleri, yıldızdan Arista olarak bahsetmişlerdir.

Arapça ismi olan Azimech, السماك الأعزل el-simāk el-a‘zelden türetilmiştir ve "Silahsız Simak" anlamına gelir. Simak kelimesinin anlamı ise belirsizdir.^[15] Diğer kullanılan isimler; Türkçe Salkım, İbranice Shibbōleth ve Farsça Chūshe olarak sıralanabilir.^[12]

Orta Çağ astrolojisinde, zümrüt ile bağlantılı bir Behenian sabit yıldızıdır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]