Haliç yunusu
Ortalama insan vücudu ile karşılaştırma
Korunma durumu
Tehlikede (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma
lem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Cetacea Familya: Delphinidae Cins: Sotalia Tür: S. fluviatilis
İkili adlandırma
Sotalia fluviatilis Gervais & Deville, 1853
Alttürler
Sotalia fluviatilis fluviatilis Sotalia fluviatilis guianensis
Haliç yunusu doğal yaşam alanı

Haliç yunusu ya da Tucuxi (Sotalia fluviatilis) Amazon havzasındaki nehirlerde ve Güney Amerika'nın kuzey ve doğu kıyılarında denizlerde bulunan bir yunus türüdür. "Tucuxi" (telaffuzu: tu-ku-şi) adı Tupi dilindeki tuchuchi-ana sözcüğünden türetilmiştir ve türün genel adı olarak kullanılmaktadır. Amazon nehir yunusu gibi gerçek nehir yunusları ile benzer coğrafi bölgelerde bulunmasına rağmen haliç yunusu genetik olarak nehir yunuslarına benzememektedir ve deniz yunusları (Delphinidae) familyasında yer almaktadır. Fiziksel olarak, özellikle de denizde bulunan tipi afalinaya benzer. Ancak yeteri kadar yakın olmadığı için kendi cinsi Sotalia altında sınıflanmıştır. Ayrıca gri yunus, gri nehir yunusu, Guyana nehir yunusu, Amerika ırmak yunusu, Sotali, Bufeo negro ve Bufo negro adları da verilmektedir.

Fiziksel tanımlama[değiştir | kaynağı değiştir]

Haliç yunusu genellikle afalinaya benzerliğiyle tanımlanır. Ancak daha küçüktür, özellikle nehirde yaşayan tipleri 1,5 metrelik boylarıyla denizde yaşayan 2,1 metrelik tiplerinden daha da küçüktür. Yunusun sırtı ve yanları açık gri ile mavimsi gri arasındadır. Karın kısmı daha açık renktedir ve nehir tipinde pembemsi, deniz tipinde de açık gridir. Sırt yüzgeci özelikle nehir tiplerinde hafifçe kanca şeklindedir. Ağızları belirgin ve orta uzunluktadır.

Doğal yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Denizde yaşayan haliç yunusları Güney Amerika'nın doğu ve kuzey sahillerinde, haliçlerde ve diğer korunaklı sığ sularda bulunur. Güneyde Brezilya'nın güneyine, kuzeyde de Nikaragua'ya kadar yayıldıkları bildirilmiştir ve Honduras'a kadar ulaştığına dair de bir rapor bulunmaktadır.

Nehirde yaşayan haliç yunusları Amazon Nehri ve kolları boyunca yaşar ayrıca Peru, güneydoğu Kolombiya ve doğu Ekvador'da bulunur. Daha da kuzeyde Orinoco Nehri'nde birçok yunus görülmüştür ancak bunların nehirde yaşayanlar mı yoksa yolunu kaybetmiş denizde yaşayanlar mı oldukları açık değildir.

Davranış özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem deniz hem de nehir tipleri 10-15 bireyden oluşan küçük gruplar hâlinde bulunur. Denizde sayıları 30'a çıkan yunuslar birbirine yakın yüzer ve bu gruplar hayli gelişmiş bir sosyal yapıya sahip olduklarını belirtir. Haliç yunusları oldukça aktiftir ve suyun tamamen dışına sıçrayabilir, takla atabilir ve kuyruklarını suya vurabilirler. Ancak teknelere yaklaşmazlar.

Haliç yunuslarının diğer nehir yunuslarıyla birlikte beslendikleri görülmüştür. Araştırmalar sonucunda denizde 30 yıl ve nehirde 35 yıl kadar yaşadıkları sanılmaktadır.

Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]

Haliç yunusları yukarıda sayılan bölgelerde her ne kadar kesin popülasyon tahminleri bulunmasa da oldukça sıklıkla rastlanır. Doğal alanlarında orkalar ve boğa köpekbalıkları tarafından avlandıkları tahmin edilmektedir ama gözlemlenmemiştir. İnsanların neden olduğu en önemli problem balık ağlarıdır. Her yıl balık ağlarına takılıp kaza nedeniyle ölen yunuslar hakkında güvenilir bilgi yoktur. Diğer önemli bir problem bazı bölgelerdeki deniz taşıtları ve turizmdir. Küçük balıkçı tekneleri bazen kaçacak kadar hızlı olmayan haliç yunuslarıyla çarpışır. Amazon Nehri'nde yiyecek için, denizde de köpekbalığı yemi olarak avlandıkları bildirilmiştir. Yalnızca kıyıya yakın yaşayan bu tür için altın madenlerinden kaynaklanan cıvanın suyu zehirlemesi de önemli bir tehdit kaynağıdır.

Haliç yunusları esaret altında sağlıklı bir yaşam sürdürememektedir. Az sayıda haliç yunusu Avrupa'da akvaryumlarda bulunmaktadır.

2020 yılında IUCN tarafından nesli tehlike altında olarak belirlenmiştir.^[1]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Sotalia fluviatilis. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 12 Mayıs 2006'da çekildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden tehdit altında olduğu açıklanmaktadır.
• National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World ISBN 0-375-41141-0
• Encyclopedia of Marine Mammals ISBN 0-12-551340-2
• Whales, Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine, ISBN 0-7513-2781-6

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Projeto Boto26 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Amazon'a özgü iki yunus türünün (Inia geoffrensis veSotalia fluviatilis) araştırılması için kâr gütmeyen araştırma projesi
• ARKive - Haliç yunusu (Sotalia fluviatilis) resim ve videoları
• Project Atlantis - Earthwatch Enstitüsü ile bağlantılı, Brezilya kıylarındaki haliç yunuslarının korunmasıyla ilgili kâr gütmeyen bir araştırma projesi.