Siyasi ekoloji, siyasal, ekonomik ve sosyal faktörler ile çevresel sorunlar ve değişimler arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Siyasi ekoloji, çevre konularını ve fenomenlerini politikleştirerek incelediğinden, apolitik ekolojik çalışmalardan farklıdır.

Akademik disiplin, bozulma, marjinalleşme, çevresel çatışma, koruma ve kontrol, çevresel kimlikler ve sosyal hareketler gibi konularda ekolojik sosyal bilimleri, siyasi ekonomi^[1] ile bütünleştiren geniş kapsamlı çalışmalar hazırlamaktadır.^[2]

Terimin kökenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

"Siyasi ekoloji" terimi ilk olarak Frank Thone tarafından 1935'te yayınlanan bir makalede kullanılmıştır.^[3] O zamandan beri beşeri coğrafya ve insan ekolojisi bağlamında yaygın olarak kullanılmaktadır, ancak sistematik bir tanımı yoktur. Antropolog Eric R. Wolf, 1972'de "Mülkiyet ve Siyasi Ekoloji" (Ownership and Political Ecology) başlıklı, yerel mülkiyet ve miras kurallarının "toplumdan kaynaklanan yoğun baskılar ile yerelin zorunlulukları arasında nasıl aracılık ettiğini" tartıştığı bir makalesinde, terimi ikinci kez canlandırdı, ancak kavramı daha fazla geliştirmedi.^[4] Eric Robert Wolf, Michael J. Watts, Susanna Hecht ve diğerlerinin 1970'ler ve 1980'lerdeki diğer erken çalışmaları da ilk çalışma kaynakları arasında yer almaktadır.

Alanın 1970'ler ve 1980'lerdeki kökenleri, kalkınma coğrafyasının ve kültürel ekolojinin gelişmesinin,^[5] özellikle Piers Blaikie'nin toprak erozyonunun sosyopolitik kökenleri konusundaki çalışmalarının bir sonucuydu.^[6] Tarihsel olarak, politik ekoloji, gelişmekte olan dünyaya ve bu dünyayı etkileyen fenomenlere odaklanmıştır; terimin ortaya atılışından bu yana, "araştırma, öncelikle üçüncü dünyadaki çevre üzerindeki maddi ve söylemsel mücadeleleri çevreleyen siyasi dinamikleri anlamaya çalışmıştır".^[7]

Petra Kelly, Almanya ve Avrupa'daki politik ekoloji partilerinin kurucu isimlerinden biridir.

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Politik ekolojinin geniş kapsamı ve disiplinler arası doğası, kendisini birden çok tanım ve anlayışa tabi kılmıştır. Bununla birlikte, alandaki yaygın varsayımlar, terimin ilgi alanlarını gösterir. Raymond L. Bryant ve Sinéad Bailey, politik ekolojiyi uygularken üç temel varsayım geliştirdiler:

• Birincisi, çevredeki değişiklikler toplumu homojen bir şekilde etkilemez: siyasi, sosyal ve ekonomik farklılıklar, maliyet ve faydaların eşit olmayan dağılımına neden olur.
• İkincisi, "çevre koşullarındaki herhangi bir değişiklik, siyasi ve ekonomik statükoyu etkilemelidir."^[8]
• Üçüncüsü, maliyetlerin ve faydaların eşit olmayan dağılımı ve önceden var olan eşitsizliklerin güçlendirilmesi veya azaltılması, daha sonra ortaya çıkan değişen güç ilişkileri açısından siyasi sonuçlara sahiptir.

Buna ek olarak, politik ekoloji, çevre ve politik, ekonomik ve sosyal faktörlerin etkileşiminde eleştiriler ve alternatifler sağlamaya çalışır. Paul Robbins, disiplinin "daha iyi, daha az zorlayıcı, daha az sömürücü ve işleri yapmanın daha sürdürülebilir yolları olduğuna dair normatif bir anlayışa" sahip olduğunu iddia etmektedir.^[9]

Kapsamı ve etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Politik ekolojinin bir alan olarak hareketi, 1970'lerdeki başlangıcından bu yana, kapsamını ve hedeflerini karmaşıklaştırdı. Disiplinin tarihi boyunca, belirli etkiler, çalışmanın odağını belirlemede giderek daha az etkili olmuştur. Peter A. Walker, ekolojik bilimlerin politik ekolojideki öneminin izini sürmektedir.^[10] Pek çok eleştirmen için, ekolojinin disiplinde kilit bir konuma sahip olduğu 1970'ler ve 1980'ler boyunca 'yapısalcı' bir yaklaşımdan, politik ekolojide 'politika'ya vurgu yapan 'postyapısalcı' bir yaklaşıma geçişe işaret etmektedir.^[11] Bu dönüş, alanın 'ekoloji' teriminin kullanımının yanı sıra çevre siyaseti ile farklılaşmasına ilişkin soruları gündeme getirdi. Siyasi ekolojik araştırmalar siyasi nüfuz soruşturmalarına doğru kaymıştır.

Kültürün toplumun maddi koşullarına nasıl bağlı olduğunu ve bunlardan nasıl etkilendiğini gösteren bir analiz biçimi olan kültürel ekolojiden çok bilgi elde edilmiştir. (Walker'a göre ise politik ekoloji, bir analiz biçimi olarak kültürel ekolojiyi büyük ölçüde gölgede bırakmıştır.)^[12] Walker'ın belirttiği gibi, "kültürel ekoloji ve sistem teorisi adaptasyon ve homeostazı (dengeleşim) vurgularken, politik ekoloji bir uyumsuzluk ve istikrarsızlık gücü olarak politik ekonominin rolünü vurgulamaktadır".^[10]

Antropoloji ve coğrafya ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

18. ve 19. yüzyıllarda Adam Smith, Karl Marx ve Thomas Malthus gibi filozoflarla başlayan politik ekonomi, ekonomik üretim ve politik süreçler arasındaki ilişkileri açıklamaya çalışıyordu.^[13][14] Sosyal düzenin korunmasında bireysel ekonomik ilişkilerin rolüne odaklanan aşırı yapısalcı açıklamalara yöneliyorlardı.^[15] Eric Wolf, politik ekonomiyi, yerel kültürlerin dünya kapitalist sisteminin bir parçası olarak rolünü ele almaya başlayan ve bu kültürleri "ilkel yalıtkanlar" olarak görmeyi reddeden neo-Marksist bir çerçevede kullandı.^[16] Ancak siyasi ve ekonomik süreçler üzerindeki çevresel etkiler yeterince vurgulanmadı.^[14]

Tersine, Julian Steward ve Roy Rappaport'un kültürel ekoloji teorileri, bazen 1950'lerin ve 1960'ların işlevselci yönelimli antropolojisini değiştirmek ve ekolojiyi, çevreyi etnografik çalışmaya dahil etmekle tanınır.^[17]

Coğrafyacılar ve antropologlar, politik ekolojinin temelini oluşturmak için her ikisinin de güçlü yanlarıyla çalıştılar.^{[18][19][20][21][22][23][24]} Siyasi ekoloji, politik ve ekonomik bağlamları ayırmadan kültürel süreçler üzerindeki çevresel etkileri açıklamanın önemini kabul ederek güç konularına odaklanır.

Koruma ile ilişkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Koruma bilimi ile politik ekoloji arasında bir fikir ayrılığı vardır. Korumacılar biyoçeşitliliği korumak için korunan alanlar kurarken, "politik ekolojistler, korunan alanların çalışmasına bir kısım enerjilerini ayırdılar; bu, siyasi ekolojinin kaynaklara erişim ve kaynaklar üzerinde kontrol biçimlerine olan genel ilgisi göz önüne alındığında şaşırtıcı değildir".^[25] Arazinin koruma amacıyla kapatılmasına karşı olan argümanlar, yerel halka ve onların geçim sistemlerine erişimlerini engelleyerek zarar vermesiyle ilgilidir. Dove ve Carpenter'ın belirttiği gibi, "yerel insanlar korumaya katkıda bulunabilecek önemli çevresel bilgilere sahiptir".^[26] Politik ekolojistlerin itirazı, arazi kullanım düzenlemelerinin Sivil toplum kuruluşları ve hükûmet tarafından yapılması, erişimin reddedilmesi, yerel halkın türleri ve alanları kendilerinin koruma kabiliyetini reddetmesi ve mülksüzleştirme yoluyla onları daha savunmasız hale getirmesidir.

Siyasi ekolojistler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı önde gelen çağdaş bilim adamları şunlardır:

İlgili dergiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alanın gelişiminde (ve eleştirisinde) kilit rol oynayan bilimsel dergiler şöyle sıralanabilir:

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Çevre sosyolojisi
• Ekofeminizm
• Ekolojik sosyalizm
• Siyasi ekonomi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]

• Blaikie, P., and Brookfield, H. Land Degradation and Society. Methuen: 1987.
• Blaikie, Piers. 1985. The Political Economy of Soil Erosion in Developing Countries. Londra; New York: Longman.
• Bryant, Raymond L. 1998. Power, knowledge and political ecology in the third world: a review, Progress in Physical Geography 22(1):79-94.
• Bryant, R. (ed.) 2015. International Handbook of Political Ecology. Edward Elgar
• Bryant, Raymond L. and Sinead Bailey. 1997. Third World Political Ecology. Routledge.
• Dove, Michael R., and Carol Carpenter, eds. 2008. Environmental Anthropology: A Historical Reader. MA: Blackwell.
• Escobar, Arturo. 1996. “Construction Nature: elements for a post-structuralist political ecology”. Futures 28(4): 325-343.
• Garí, Josep A. 2000. The Political Ecology of Biodiversity: Biodiversity conservation and rural development at the indigenous and peasant grassroots. D.Phil. Dissertation, Oxford Üniversitesi. British Library No. 011720099 (DSC D213318).
• Garí, Josep A. 2000. La ecología política de la biodiversidad. Ecología Política 20: 15-24.
• Greenberg, James B. and Thomas K. Park. 1994. Political Ecology, Journal of Political Ecology 1: 1-12.
• Hecht, Susanna & Alexander Cockburn. 1990 [Updated edition 2010]. Fate of the Forest: Developers, Destroyers, and Defenders of the Amazon. Chicago Üniversitesi Yayınları.
• Hershkovitz, Linda. 1993. Political Ecology and Environmental Management in the Loess Plateau, Çin, Human Ecology 21(4): s.327-353.
• Martinez-Alier, Joan. 2002. The Environmentalism of the Poor: A Study of Ecological Conflicts and Valuation. Edward Elgar.
• Paulson, Susan, Lisa L. Gezon, and Michael Watts. 2003. Locating the Political in Political Ecology: An Introduction, Human Organization 62(3): s.205-217.
• Peet, Richard and Michael Watts. 1993. Introduction: Development Theory and Environment in an Age of Market Triumphalism, Economic Geography 68(3): s.227-253.
• Peet, Richard, Paul Robbins, and Michael Watts. (eds.) 2011. Global Political Ecology. Routledge.
• Peet, Richard and Michael Watts. eds. 1996. Liberation ecologies: environment, development, social movements. Routledge.
• Peluso, Nancy Lee. 1992. Rich Forests, Poor People: Resource Control and Resistance in Java. Kaliforniya Üniversitesi Yayınları.
• Peluso Nancy Lee & Michael Watts (eds.). 2001. Violent Environments. Cornell Üniversitesi Yayınları.
• Perreault, T., G. Bridge and J. McCarthy (eds.). 2015. Routledge Handbook of Political Ecology. Routledge.
• Perry, Richard J. 2003. Five Key Concepts in Anthropological Thinking. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Ritzer, George. 2008. Modern Sociological Theory. Boston: McGraw-Hill.
• Robbins, Paul. 2012. Political Ecology: A Critical Introduction. 2nd ed. Blackwell.
• Rocheleau, D. 1995. Gender and a Feminist Political Ecology Perspective, IDS Institute for Development Studies 26(1): s.9-16.
• Salleh, Ariel (ed.) 2009. Eco-Sufficiency & Global Justice: Women write Political Ecology. Londra: Pluto Yayınları.
• Salleh, Ariel. 2017. Ecofeminism in Clive Spash (ed.) Routledge Handbook of Ecological Economics. Londra: Routledge.
• Sayre, Nathan. 2002. Species of Capital: Ranching, Endangered Species, and Urbanization in the Southwest. Arizona Üniversitesi Yayınları.
• Sutton, Mark Q. and E.N. Anderson. 2004. Introduction to Cultural Ecology. Altamira.
• Vayda, Andrew P. and Bradley B. Walters. 1999. Against Political Ecology, Human Ecology 27(1): s.167-179.
• Walker, Peter A. 2005. Political ecology: where is the ecology? Progress in Human Geography 29(1): s.73–82.
• Watts, Michael. 1983 [reprinted 2013]. Silent Violence: Food, Famine and Peasantry in Northern Nigeria. Kaliforniya Üniversitesi Yayınları.
• Watts, Michael. 2000. “Political Ecology.” In Sheppard, E. and T. Barnes (eds.), A Companion to Economic Geography. Blackwell.
• Walker, Peter A. 2006. Political ecology: where is the policy? Progress in Human Geography 30(3): s.382-395.
• Wolf, Eric. 1972. Ownership and Political Ecology, Anthropological Quarterly 45(3): s.201-205.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Gorz, Andre (1995). "Siyasal Ekoloji: Uzmanerkine Karşı Özsınırlama". Birikim, 68-69 Aralık/Ocak. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2021.