Simiyen

Simiyen
Yaşadığı dönem aralığı: 45-0 myö
Uintan-Günümüz^[1]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Simiyen; Yaşadığı dönem aralığı: 45-0 myö; Uintan-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	Sol üstten sağ alta: Sumatra orangutanı (Pongo abelii), Batı gorili (Gorilla gorilla), Panama beyaz yüzlü kapuçini (Cebus imitator), Yeşil maymun (Clorocebus sabaeus)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes; Haeckel, 1866
Alt gruplar
	Kök simiyenler †Aseanpithecus; †Amphipithecidae; †Afrotarsiidae; †Eosimiidae; †Parapithecoidea; †Proteopithecidae; ; Taç simiyenler (yaşayan simiyenler) Catarrhini; Platyrrhini; ; kardeş: Tarsiiformes
Sinonimler
	Anthropoidea (Mivart, 1864); Maymunlar (kladistik açıdan insansılar da dahil);

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar (Hominoidea, insan dahil) üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.

Simiyenler, birlikte kuru burunlu primatları (Haplorhini) oluşturan cadı makilerin (Tarsiiformes) kardeş grubudur. Simiyenler, ilk olarak 40-45 milyon yıl önce ortaya çıktı; 33-40 milyon yıl önce, Ön-Arabistanlı maymunlar Güney Amerika'ya göç ederek Yeni Dünya maymunlarının oluşmasına yol açtı. Kalan simiyenler (Eski Dünya maymunları) 25 milyon yıl önce köpeksi maymunlar ve insansılara ayrıldı.

Taksonomi ve evrim[değiştir | kaynağı değiştir]

Daha önceki sınıflandırmada, Yeni Dünya ve Eski Dünya maymunları, maymunlar ve insanlar - topluca simiyenler veya antropoidler olarak bilinir - Antropoidler (/ ˌænθrəˈpɔɪdiə /; Antik Yunan: άνθρωπος, Latince: anthropos, İng. 'insan'; ayrıca antropoid olarak da adlandırılır.), Nemli burunlu maymunlar (strepsirrhines) ve Cadı makigiller (tarsiers) ise "Önmaymunlar" (Prosimii) alt takımı altında gruplandırılır. Modern sınıflandırmaya göre, Cadı makigiller (tarsiyer) ve simiyenler Haplorhini alt takımı altında gruplanırken Islak burunlu maymunlar Strepsirrhini alt sırasına yerleştirilir. Bunun için güçlü genetik kanıt, Islak burunlu maymunlarda bulunmazken beş Uzun Serpiştirilmiş Elementlerinin tüm haplorhinler için ortak olduğudur - birisinin Cadı makigiller (tarsiyer) ve simiyenler arasında rastlantısal olması bile pek olası değildir. Bu tercih edilen taksonomik bölünmeye rağmen, "Önmaymunlar" (prosimiyenler) ders kitaplarında ve akademik literatürde, bilimdeki metrik sistemin kullanımına ve Amerika Birleşik Devletleri'nin başka yerlerindeki geleneksel birimlerin kullanımına benzetilen bir durum nedeniyle hala düzenli olarak bulunmaktadır. Anthropoid'de bulunan kanıtlar, Eski Dünya ve Yeni Dünya primatlarının paralel bir evrim geçirdiğini gösteriyor.

Primatoloji, paleoantropoloji ve diğer ilgili alanlar, eşanlamlı alt düzen adları olan Simiiformes ve Anthropoidea kullanımlarına göre bölünmüştür. Robert Hoffstetter'e göre (ve Colin Groves tarafından desteklenen), Simiiformes terimi Anthropoidea'ya göre önceliğe sahiptir, çünkü inşa edildiği van der Hoeven'in taksonomik Simii terimi 1833'e kadar uzanmaktadır.^[4]^[5] Buna karşılık, Anthropoidea teriimi by Mivart 1864 yılına dayanıyor,^[6] Haeckel'in Simiiformes'i ise 1866 yılına dayanıyor ve bu da öncelikli iddialara yol açıyor. Hoffstetter ayrıca, Simiiformes'in de uygun bir alt düzen adı gibi yapılandırıldığını ("iformes" ile biten), buna karşın Anthropoidea'nın süper ailelere ayrılan - "oidea" ile bittiğini savundu. Ayrıca, Anthropoidea'nın, çeşitli dillerden "maymunlara" çevrilen "antropoïdes" ile çok kolay karıştırıldığını da belirtti.

Mevcut simiyenler üç farklı gruba ayrılır. Platyrrhini olarak spesifik sınıflandırdığımız Yeni Dünya maymunları, yaklaşık 40 milyon yıl önce (myö) maymun hattının geri kalanından ayrıldı ve ayrıştırıcı Catarrhini sınıfı Eski Dünyayı işgal etti. Bu grup, Köpeksi maymunlar (Cercopithecidae) ve diğer maymunlarla beraber yaklaşık 25 Milyon yılı paylaştı.

Bazı nesli tükenmiş maymun soyları da Eosimiidae'ye (Eosen kökenlerini yansıtmak için) ve bazen de Erken Oligosen'den kaynaklandığı düşünülen Amphipithecidae'ye yerleştirilir. Ek olarak, Phileosimias bazen Eosimiidae'ye yerleştirilir ve bazen ayrı olarak sınıflanır.^[7]

Primatlar (65 milyon yıl)

Haplorrhini (55 milyon yıl)

Simiyen (40 milyon yıl)

Catarrhini (28 milyon yıl)

	İnsansılar

	Cercopithecoidea

Platyrrhini

Tarsiyerler

Strepsirrhini

Kladogram. Her sınıf için, yaklaşık olarak kaç milyon yıl önce mevcut soyun yayıldığı belirtilir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Aşağıda çeşitli simiyen ailelerinin listesi ve bunların Primatlar sırasına göre yerleştirilmesi yer almaktadır:

Primatlar

Nemli burunlu maymunlar (Strepsirrhini) alttakımı: tarsiyer olmayan ön-simiyenler
Kuru burunlu maymunlar (Haplorhini) alttakımı: tarsiyerler, kuyruklu ve kuyruksuz maymunlar←
- Tarsiyer (Tarsiiformes) infra takımı
- Simiyen (Simiiformes) infra takımı ←
  - Platyrrhini: Yeni Dünya maymunları
    - Marmosetgiller (Callitrichidae) Ailesi: marmosetler ve tamarinler
    - Kapuçingiller (Cebidae) Ailesi: kapuçinler ve sincap maymunları
    - Gece maymunugiller (Aotidae) Ailesi: gece maymunları
    - Sakigiller (Pitheciidae) Ailesi: titiler, sakiler ve uakariler
    - Örümcek maymunugiller (Atelidae) Ailesi: Uluyan, örümcek ve yünlü maymunları
  - Catarrhini: Eski Dünya maymunları ←
    - Köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) Üst Ailesi ←
      - Köpeksi maymunlar ailesi
    - İnsansılar (Hominoidea) Üst Ailesi ←
      - Gibongiller (Hylobatidae) Ailesi: gibonlar
      - İnsansı (Hominidae) Ailesi: Büyük kuyruksuz maymunlar (insan dahil)
  - †Amphipithecidae
  - †Eosimiidae
  - †Aseanpithecus

Aşağıda, nesli tükenmiş maymun türlerinden bazılarının ve Eosimiidae içinde ortaya çıkan daha modern türlerin yer aldığı bir kladogram bulunmaktadır. Simiyenler Asya'da, ilk simiyenler ise Ön-Arabistan'da ortaya çıktı.^[8]^[9]^[10]^[11]^[12] Sınıfların yaklaşık olarak kaç milyon yılda yeni sınıflara ayrıldığı belirtilir.

Tarsiyerler

Simiyenler (54)

Ekgmowechashalidae (39)

Muangthanhinius (†32 Milyon yıl)

(36)

	Gatanthropus micros (†30)

	Bugtilemur (†29)

Ekgmowechashala

Eosimiidae (52)

Eosimiidae s.s.(50)

(45)

	Eosimias (†40)

	Phenocopethicus (†42)

(45)

	Bahinia [fr] (†32)

	Nosmips aenigmaticus (†37)

Phileosimias (†46)

(48)

Amphipithecidae (†35)

(45)

Parapithecoidea (†30)

(42)

Proteopithecidae (†34 myö )

Taç Simiyenler (40 myö)

Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları) (35 myö)

Perupithecus (†35)

(30)

(29)

Chilecebus (†20)

(26)

Tremacebus (†20)

(24)

	Homunkulus (†16)

	Dolichocebus (†20)

(28)

	Branisella (†26)

	Taç Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları)

Catarrhini (Eski Dünya maymunları)

Genellikle Ekgmowechashalidae, Haplorhini (kuru burunlu maymun) değil Strepsirrhini (nemli burunlu maymun) olarak kabul edilir.^[13] 2018'de yapılan bir araştırma, Eosimiidae'yi ön haplorhini'nin kız kardeşi olarak yerleştirir^[14]

Temel biyolojik özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Williams, Kay ve Kirk, antropoidlerin (simiyenler) evrimine ilişkin 2010 değerlendirmelerinin "What Is An Anthropoid" başlıklı bir bölümünde, genetik benzerlikler ve gözlerdeki benzerlikler de dahil olmak üzere tüm veya çoğu antropoidde ortak olan biyolojik özelliklerin bir listesini ortaya koydu.^[15] Bunlar, genetik benzerlikler, gözün bulunduğu yer ve göze yakın kaslardaki benzerlikler, kulaklar arasındaki iç benzerlikler, diş benzerlikleri ve ayak kemiği yapısındaki benzerliklerdir.^[16] İlk simiyenlerin, öne bakan gözleri, gündüz yaşam tarzları için keskin renkli görme becerileri yanı sıra, diğer primatlara göre daha iyi bir görüş kabiliyeti vardı. Hem Yeni Dünya'da hem de Eski Dünya'da yaşayan simiyenler diğer primatlardan daha büyük beyinlere sahiptiler ve onlar bu büyük beyinleri bağımsız olarak kendileri geliştirdiler.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Simia, Carl Linnaeus'un bu primatlara ilişkin orijinal sınıflandırmasındaki cins ismi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Gebo, Daniel L.; Dagosto, Marian; Beard, K. Christopher; Qi, Tao; Wang, Jingwen (Mart 2000). "The oldest known anthropoid postcranial fossils and the early evolution of higher primates". Nature (İngilizce). 404 (6775): 276-278. doi:10.1038/35005066. ISSN 1476-4687. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ "Included taxa". paleobiodb.org. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ Mammal species of the world : a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2005. ISBN 0-8018-8221-4. OCLC 57557352. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.
^ Groves, C. P. (2005). "Simiiformes" 27 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 128. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.
^ Hoffstetter (1974). "Phylogeny and geographical deployment of the Primates". Journal of Human Evolution. 3 (4): 327-350. doi:10.1016/0047-2484(74)90028-1.
^ "The evolution of early hominids". Companion Encyclopedia of Anthropology: Humanity, Culture and Social Life. Taylor & Francis. 2002. s. 35. ISBN 978-0-415-28604-6.
^ Marivaux (Haziran 2005). "Anthropoid primates from the Oligocene of Pakistan (Bugti Hills): Data on early anthropoid evolution and biogeography". PNAS. 102 (24): 8436-41. doi:10.1073/pnas.0503469102. PMC 1150860 $2. PMID 15937103. (Full text PDF 13 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
^ Marivaux, Laurent; Antoine, Pierre-Olivier; Baqri, Syed Rafiqul Hassan; Benammi, Mouloud; Chaimanee, Yaowalak; Crochet, Jean-Yves; Franceschi, Dario de; Iqbal, Nayyer; Jaeger, Jean-Jacques (14 Haziran 2005). "Anthropoid primates from the Oligocene of Pakistan (Bugti Hills): Data on early anthropoid evolution and biogeography". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (İngilizce). 102 (24): 8436-8441. doi:10.1073/pnas.0503469102. ISSN 0027-8424. PMC 1150860 $2. PMID 15937103.
^ Seiffert, Erik R.; Boyer, Doug M.; Fleagle, John G.; Gunnell, Gregg F.; Heesy, Christopher P.; Perry, Jonathan M. G.; Sallam, Hesham M. (10 Nisan 2017). "New adapiform primate fossils from the late Eocene of Egypt". Historical Biology. 0 (1–2): 204-226. doi:10.1080/08912963.2017.1306522. ISSN 0891-2963.
^ Cartmill, M.; Smith, F. H (2011). The Human Lineage. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-21145-8. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
^ Ryan, Timothy M.; Silcox, Mary T.; Walker, Alan; Mao, Xianyun; Begun, David R.; Benefit, Brenda R.; Gingerich, Philip D.; Köhler, Meike; Kordos, László (7 Eylül 2012). "Evolution of locomotion in Anthropoidea: the semicircular canal evidence". Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences (İngilizce). 279 (1742): 3467-3475. doi:10.1098/rspb.2012.0939. ISSN 0962-8452. PMC 3396915 $2. PMID 22696520.
^ Hartwig, W. (2011). "Chapter 3: Primate evolution". Campbell, C. J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K. C.; Bearder, S. K.; Stumpf, R. M (Ed.). Primates in Perspective (2. bas.). Oxford University Press. ss. 19-31. ISBN 978-0-19-539043-8.
^ Ni (6 Mayıs 2016). "Oligocene primates from China reveal divergence between African and Asian primate evolution". Science (İngilizce). 352 (6286): 673-677. doi:10.1126/science.aaf2107. ISSN 0036-8075. PMID 27151861.
^ Holroyd (22 Eylül 2018). "New omomyoids (Euprimates, Mammalia) from the late Uintan of southern California, USA, and the question of the extinction of the Paromomyidae (Plesiadapiformes, Primates)". Palaeontologia Electronica (İngilizce). 21 (3): 1-28. doi:10.26879/756. ISSN 1094-8074.
^ [1] 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Williams (Ocak 2010). Walker, Alan (Ed.). "New perspectives on anthropoid origins". PNAS. 107 (11): 4797-4804. doi:10.1073/pnas.0908320107. PMC 2841917 $2. PMID 20212104.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikitür'de Simiiformes ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Simiiformes ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] Gebo, Daniel L.; Dagosto, Marian; Beard, K. Christopher; Qi, Tao; Wang, Jingwen (Mart 2000). "The oldest known anthropoid postcranial fossils and the early evolution of higher primates". Nature (İngilizce). 404 (6775): 276-278. doi:10.1038/35005066. ISSN 1476-4687. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[:pbdb-2] "Included taxa". paleobiodb.org. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[3] Mammal species of the world : a taxonomic and geographic reference. 3rd ed. Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2005. ISBN 0-8018-8221-4. OCLC 57557352. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2021.

[msw3-4] Groves, C. P. (2005). "Simiiformes" 27 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. p. 128. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494.

[Hoffstetter-5] Hoffstetter (1974). "Phylogeny and geographical deployment of the Primates". Journal of Human Evolution. 3 (4): 327-350. doi:10.1016/0047-2484(74)90028-1.

[6] "The evolution of early hominids". Companion Encyclopedia of Anthropology: Humanity, Culture and Social Life. Taylor & Francis. 2002. s. 35. ISBN 978-0-415-28604-6.

[7] Marivaux (Haziran 2005). "Anthropoid primates from the Oligocene of Pakistan (Bugti Hills): Data on early anthropoid evolution and biogeography". PNAS. 102 (24): 8436-41. doi:10.1073/pnas.0503469102. PMC 1150860 $2. PMID 15937103. (Full text PDF 13 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)

[8] Marivaux, Laurent; Antoine, Pierre-Olivier; Baqri, Syed Rafiqul Hassan; Benammi, Mouloud; Chaimanee, Yaowalak; Crochet, Jean-Yves; Franceschi, Dario de; Iqbal, Nayyer; Jaeger, Jean-Jacques (14 Haziran 2005). "Anthropoid primates from the Oligocene of Pakistan (Bugti Hills): Data on early anthropoid evolution and biogeography". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (İngilizce). 102 (24): 8436-8441. doi:10.1073/pnas.0503469102. ISSN 0027-8424. PMC 1150860 $2. PMID 15937103.

[9] Seiffert, Erik R.; Boyer, Doug M.; Fleagle, John G.; Gunnell, Gregg F.; Heesy, Christopher P.; Perry, Jonathan M. G.; Sallam, Hesham M. (10 Nisan 2017). "New adapiform primate fossils from the late Eocene of Egypt". Historical Biology. 0 (1–2): 204-226. doi:10.1080/08912963.2017.1306522. ISSN 0891-2963.

[10] Cartmill, M.; Smith, F. H (2011). The Human Lineage. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-21145-8. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.

[11] Ryan, Timothy M.; Silcox, Mary T.; Walker, Alan; Mao, Xianyun; Begun, David R.; Benefit, Brenda R.; Gingerich, Philip D.; Köhler, Meike; Kordos, László (7 Eylül 2012). "Evolution of locomotion in Anthropoidea: the semicircular canal evidence". Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences (İngilizce). 279 (1742): 3467-3475. doi:10.1098/rspb.2012.0939. ISSN 0962-8452. PMC 3396915 $2. PMID 22696520.

[12] Hartwig, W. (2011). "Chapter 3: Primate evolution". Campbell, C. J.; Fuentes, A.; MacKinnon, K. C.; Bearder, S. K.; Stumpf, R. M (Ed.). Primates in Perspective (2. bas.). Oxford University Press. ss. 19-31. ISBN 978-0-19-539043-8.

[13] Ni (6 Mayıs 2016). "Oligocene primates from China reveal divergence between African and Asian primate evolution". Science (İngilizce). 352 (6286): 673-677. doi:10.1126/science.aaf2107. ISSN 0036-8075. PMID 27151861.

[14] Holroyd (22 Eylül 2018). "New omomyoids (Euprimates, Mammalia) from the late Uintan of southern California, USA, and the question of the extinction of the Paromomyidae (Plesiadapiformes, Primates)". Palaeontologia Electronica (İngilizce). 21 (3): 1-28. doi:10.26879/756. ISSN 1094-8074.

[15] [1] 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Williams-16] Williams (Ocak 2010). Walker, Alan (Ed.). "New perspectives on anthropoid origins". PNAS. 107 (11): 4797-4804. doi:10.1073/pnas.0908320107. PMC 2841917 $2. PMID 20212104.

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Simiyenler nedir?, Simiyenler anlamı nedir?, Simiyenler ne demektir?