Simeon Kalfa (Semyon veya sadece Simeon olarak da bilinir, d.?-1761 İstanbul), Rum asıllı Osmanlı vatandaşı mimar. Nuruosmaniye Camii'nin mimarlarından olarak bilinmektedir.^[1]

Kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşamına ait çok fazla bir şey bilinmeyen Simeon Kalfa'nın Rum veya Ermeni asıllı olabileceğine dair araştırmalar yapılmıştır. Konu hakkında nümizmat Yertvart Alyanakyan (1874-1949), 5 Ocak 1945 tarihli Jamanak (Vakit) gazetesinde Nuruosmaniye Camii'nden bahsederken mimarının Ermeni asıllı Kayserili Simeon Kalfa olduğunu belirtmiştir. Buna delil olarak da, bugün mevcut olmayan Pangaltı Ermeni Mezarlığı'na gömülen ve mezar taşı kitabesine göre Kayseri'nin Nirze köyünden olup 1761'de vefat eden bir Simeon Kalfa'nın mevcudiyetini göstermektedir. Lakin Ermeni olduğuna dair eski Ermeni kaynaklarında herhangi bir kayıt bulunmamaktadır.^[1]

Ancak Rahip Hagop Çamçiyants'ın bir mektubunda kendisinden Rum olarak bahsedilmiştir. Rum kaynaklarının araştırılmasında Rum Patrik Vekili Metropolit Melitinis Yuvakim tarafından verilen kaynakta; "18. asrın ortalarında, Türklerin nezdinde nüfuzlu olan muasır mimar, İstanbul'da muhteşem Nuruosmaniye Camii'ni inşa eden (1754) Simeon idi. Hassa mimarı olan Simeon dahi, Komninos İpsilantis'in kaydettiğine göre, karaktersiz patrik V. Kirillos'u destekledi" ifadesinin olması Simeon'un Rum kökenli olduğunu göstermektedir.^[1]

Nuruosmaniye Camii[değiştir | kaynağı değiştir]

Nuruosmaniye Camii'nin yapım sürecine ilişkin Stefan Yerasimos, Simeon Kalfa’nın bir taraftan ‘Sinan’ın eserlerini esas alıp, büyük kubbe arayışını sürdürerek’ geleneği devam ettirdiğini, öbür taraftan ‘caminin geri kalan ögelerini serbestçe tasarlayarak’ yenilik yaptığını belirtir. Nuruosmaniye’deki rolü, kayıtlarda ‘bina kalfası Simeon’ olarak geçiyor. İnşaat sırasında Nuriosmaniye’yi gezen Fransız mimar Li Roi, kubbenin yapımında teknik sorumluğun bir Rum mimarda olduğunu yazmıştır. Sadece kubbe değil, bütün şantiyeden sorumlu olduğu anlaşılıyor. Simeon Kalfa’nın ismi, inşaat tamamlandıktan sonra padişah tarafından hil’at giydirilen Hristiyan mimarlar listesinin başında bulunuyor. Padişah’ın Simeon Kalfa’ya Kandilli’de bir yalı verdiği de biliniyor.^[2]

Bina kâtibi Ahmet Efendi Simeon kalfayı Fen ve sanatında maharet-i tamı olan neccar kalfalarından kar-ı azmude (çok deneyimli) olarak tanımlanmaktadır. Osmanlı'nın ilk barok yapısı olarak bilinen Nuruosmaniye Camii'nde sonraki cami tasarımlarda bir daha görülmeyecek olan özellik, poligonal avlu biçimlenmesidir. Bu, Barok üslupta tasarımı yapmakta olan Simeon Kalfa'nın avlunun biçimi, asıl kütlede binayı ananevi kare formundan ayıramamış olan mimarın, hiç olmazsa burada ovale yakın bir form aramış olabileceği biçiminde tanımlanmaktadır.^[3]

Ancak bu yalı daha sonra Sultan III. Mustafa'nın (1716-1773) Boğaziçi'nde Bebek'te yaptığı bir gezintiye de konu olmuştur. Bu gezi hakkında Rahip Hagop Çamçiyants'ın yazdığı mektupta şu ifadeler vardır;^[1]

"11 Ağustos Cumartesi günü,Padişah alayla Bebek'e gitti.Yollardaki halk çok korku içinde idi. Bebek'te otururken, Kandilli'de, kıyıda, koyu kırmızı bir ev gördü (zira Kandilli Bebek'in karşısındadır). Bu evi, Sultan Mahmud'un inşa ettirdiği Yeni Camii'nin mimarı Kızıl Simon Kalfa yaptırmıştır. Çünkü Sultan Mahmud ve ondan sonra da Sultan Osman, bu yeri mimarlığına karşılık olarak ihsanda bulunmuşlardı. İmdi, Padişah bu evi görünce kime ait olduğunu sordu. Onlar da Simon Kalfa'ya ait olduğunu söylediler. Padişah da:'Gavur, Müslümanlar arasında niçin ikamet etmektedir?' dedi. Ve evin anahtarlarını göndermesini emretti. Derhal ev sahibine tebligat yapıldığından, evi boşalttı ve Ortaköy'de, Şöhretoğlu'nun bostanına nazır kızıl eve naklolundu. Kandilli'deki evi satılıktır. Bazılarına göre, Sultan Bostancıbaşı'ya:'15 kese verip sen al' demiştir. Fakat sahibi 18 kese talep etmektedir. Bu sebeple, yeni ev yapmak veya evlerini tamir etmek isteyen Rumların ileri gelenleri arzularından vazgeçtiler. Onlardan birçoğu ve bilhassa kadınları,serbestçe dışarı çıkmaktan dahi korkmaktadırlar".

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Barok yapılar listesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]