Açık kaynak yazılım ya da açık kaynak kodlu yazılım (İngilizce open-source software), kaynak kodun telif hakkı sahibinin, yazılımı herhangi birine ve herhangi bir amaçla kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans kapsamında yayınlandığı bir bilgisayar yazılımı türüdür.^[1] Açık kaynak kodlu yazılım, ortak çalışmaya dayalı bir tarzda geliştirilebilir. Açık kaynaklı yazılım, açık işbirliğinin önemli bir örneğidir.^[2]

Bir yazılımın açık kaynak sayılması için Açık Kaynak Tanımı'na (ing. The Open Source Definition), bir özgür yazılım sayılması için Özgür Yazılım Tanımı'na (İngilizce The Free Software Definition) uyan bir lisans ile yayınlanmış olması gerekir. Bu iki tanım birbiri ile neredeyse aynı olduğundan tüm özgür yazılımlar aynı zamanda açık kaynak yazılımdır. Neredeyse tüm açık kaynak yazılımlar da özgür yazılımdır.

Açık kaynak kodlu yazılım geliştirme, tek bir şirketin geliştirdiği yazılımın ötesinde farklı bakış açıları getirebilir. Standish Group tarafından hazırlanan bir 2008 raporu, açık kaynaklı yazılım modellerinin benimsenmesinin tüketiciler için yılda yaklaşık 60 milyar dolar tasarruf sağladığını belirtti.^[3]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların Sonu: Açık Kaynak Girişimi'nin Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilgi işlemin ilk günlerinde, programcılar ve geliştiriciler, birbirlerinden öğrenmek ve bilgi işlem alanını geliştirmek için yazılımları paylaştılar. Sonunda, açık kaynak kavramı 1970-1980 yıllarında yazılımın ticarileştirilmesinin yol tarafına geçti. Ancak, akademisyenler yine de çoğu zaman işbirliği içinde yazılım geliştirdiler. Örneğin, TeX dizgi sistemi^[4] ile 1979'da Donald Knuth veya GNU işletim sistemi ile 1983'te Richard Stallman .^[5] 1997'de Eric Raymond, hacker topluluğunun ve özgür yazılım ilkelerinin yansıtıcı bir analizi olan The Cathedral and the Bazaar'ı yayınladı. Makale, 1998'in başlarında önemli bir ilgi gördü ve Netscape Communications Corporation'ı popüler Netscape Communicator internet paketini özgür yazılım olarak yayınlamaya motive eden bir faktördü. Bu kaynak kodu daha sonra SeaMonkey, Mozilla Firefox, Thunderbird ve KompoZer'in temelini oluşturdu.

Netscape'in hareketi, Raymond ve diğerlerini Özgür Yazılım Vakfı'nın özgür yazılım fikirlerini ve algılanan faydaları ticari yazılım endüstrisine nasıl getireceklerini araştırmaya yöneltti. FSF'nin sosyal aktivizminin Netscape gibi şirketlere çekici gelmediği sonucuna vardılar ve yazılım kaynak kodu üzerinde paylaşma ve işbirliği yapma iş potansiyelini vurgulamak için özgür yazılım hareketini yeniden markalamanın bir yolunu aradılar.^[6] Seçtikleri yeni terim, yakında Bruce Perens, yayıncı Tim O'Reilly, Linus Torvalds ve diğerleri tarafından benimsenen "açık kaynak" idi. Açık Kaynak Girişimi, yeni terimin kullanımını teşvik etmek ve açık kaynak ilkelerini duyurmak için Şubat 1998'de kuruldu.^[7]

Açık Kaynak Girişimi yeni terimin kullanımını teşvik etmeye ve bağlı olduğu ilkeleri duyurmaya çalışırken, ticari yazılım satıcıları kendilerini özgürce dağıtılmış yazılım kavramı ve bir uygulamanın kaynak koduna evrensel erişim tarafından giderek daha fazla tehdit altında buldular. 2001 yılında bir Microsoft yöneticisi kamuoyuna açık kaynağın bir fikri mülkiyet yok edicisi olduğunu belirtti ve "yazılım işi ve fikri mülkiyet işi için bundan daha kötü olabilecek bir şey hayal edemiyorum." dedi.^[8] Bununla birlikte, Özgür ve açık kaynaklı yazılım, tarihsel olarak özel yazılım geliştirmenin ana akımının dışında bir rol oynamış olsa da, Microsoft kadar büyük şirketler internette resmi açık kaynak varlıkları geliştirmeye başladılar. IBM, Oracle, Google ve State Farm, günümüzün rekabetçi açık kaynak pazarında ciddi bir kamu payına sahip şirketlerden sadece birkaçı. FOSS'un geliştirilmesiyle ilgili kurumsal felsefede önemli bir değişiklik oldu.^[9]

Özgür yazılım hareketi 1983'te başlatıldı. 1998'de bir grup birey, özgür yazılım teriminin daha az belirsiz^[10][11][12] ve kurumsal dünya için daha rahat bir ifade olarak açık kaynaklı yazılım (OSS) ile değiştirilmesi gerektiğini savundu.^[13] Yazılım geliştiricileri, yazılımlarını açık kaynak lisansı ile yayınlamak isteyebilirler, böylece herkes aynı yazılımı geliştirebilir veya dahili işleyişini anlayabilir. Açık kaynaklı yazılımla, genellikle herkesin üzerinde değişiklik yapmasına, onu yeni işletim sistemlerine ve komut seti mimarilerine taşımasına, başkalarıyla paylaşmasına veya bazı durumlarda pazarlamasına izin verilir. Akademisyenler Casson ve Ryan, açık kaynağın benimsenmesi için birkaç politika temelli nedene işaret ettiler - özellikle, aşağıdaki kategorilerde (çoğu tescilli formatla karşılaştırıldığında) açık kaynaktan yükseltilmiş değer önerisi:

• Güvenlik
• Satın alınabilirlik
• Şeffaflık
• Süreklilik
• Birlikte çalışabilirlik
• Esneklik
• Yerelleştirme - özellikle yerel yönetimler bağlamında (yazılım kararlarını veren). Casson ve Ryan, özel mülk yazılım satın almaya veya açık kaynaklı bir seçeneği uygulamaya karar verirken bu faktörlerin dikkatli bir şekilde analiz edilmesini içeren "hükümetlerin doğal bir sorumluluğu ve vergi mükelleflerine karşı güvene dayalı bir görevi olduğunu" savunuyorlar.^[14]

Açık Kaynak Tanımı, bir açık kaynak felsefesi sunar ve açık kaynaklı yazılımın kullanım, değişiklik ve yeniden dağıtım koşullarını daha da tanımlar. Yazılım lisansları, aksi takdirde telif hakkı sahibine telif hakkı yasası tarafından saklı tutulan hakları kullanıcılara verir. Birkaç açık kaynak yazılım lisansı, Açık Kaynak Tanımı sınırları dahilinde uygun niteliklere sahiptir. En göze çarpan ve popüler örnek, "daha fazla geliştirme ve uygulamanın aynı lisans altında olması koşuluyla ücretsiz dağıtıma izin veren" ve dolayısıyla ücretsiz olan GNU Genel Kamu Lisansıdır (GPL).^[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]