Rodos Ρόδος
Coğrafya
Koordinatlar	36°10′N, 28°00′E
Takımadası	On İki Ada
Denizi	Ege Denizi
İklim	Akdeniz
Siyasi
Adadaki ülke(ler)	Yunanistan
Demografi
Nüfus	&0000000000130200.000000130.200
Nüfus yoğunluğu	82 kişi/km2

Rodos (Yunanca: Ρόδος) Ege Denizi'nde bir ada, On İki Adalar'ın en büyüğü, Yunanistan'ın (Meis adası hesaba katılmazsa) en doğuda bulunan adası, adanın aynı adlı idari merkezi. Türkiye kıyılarının en yakın noktası olan Bozburun Yarımadası'ndan 18 km (11 mil) mesafededir. Adanın 2019 nüfusu 130.000 olup, bunun 55.000'i Rodos şehrinde yaşamaktadır. Rodos şehri, Yunanistan'ın On İki Adalar (Δωδεκάνησα, Dodekanisa) idari bölgesinin ve (Sömbeki, Herke, İleki ve Meis adalarını da içeren) Rodos ilinin (nomos) merkezidir.

Dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen Rodos Heykeli (Kolossos) MÖ 280 yılında Dorlar tarafından Rodos liman girişinde inşa edilmiştir. Rodos şehrinin Tapınak Şövalyeleri tarafından inşa edilmiş kalesi ve Orta Çağ'dan kalma mahallesi UNESCO Dünya Mirası Listesi'ndedir. Adada ayrıca, Rodos Diagoras Uluslararası Havaalanı ile Rodos şehri arasında kalan kesimde toplanmış 5.500 nüfusluk bir Türk azınlık bulunmaktadır. İç kısımları ormanlıktır ve Türk çamı da denilen Pinus brutia ağaçları kızılçamlar ile kaplıdır. Adanın flora ve faunasının, genel olarak, Yunanistan'ın kalan kısımlarından ziyade Türkiye'nin batı sahillerini andırdığı kabul görmektedir. Adanın kuzey ucundaki Rodos dışındaki en önemli yerleşim, güneydoğu sahilindeki Lindos'tur.

İsim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ada tarihi boyunca Yunancada (Yunanca: Ρόδος)(Ródos) olarak bilinmiştir. Aynı zamanda Lindos olarak da anılıyordu.^[1][2] Ayrıca adaya İtalyanca: da Rodi, Türkçe: Rodos ve Yahudi ispanyolcası: רודי (Rodi) ya da רודיס (Rodes) denir.

Adanın adı Eski Yunanca: Rhódon (gül) 'den gelir ve bazen güller adası olarak da anılır. The Travels of Sir John Mandeville yanlışlıkla Rodos'un eski adının Colossus of Rhodes ve Paul's Epistle to the Colossiansun bir araya getirilmesiyle "Collosus" olarak adlandırıldığını bildirir.^[3] Adanın adı antik çağda birçok yılana ev sahipliği yaptığı için Fenike dilindeki yılan anlamındaki "erod" kelimesinden türetilmiş olabilir.^[4]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Rodos Adası'nın şekli mızrak ucuna benzer. 79,7 km uzunluk ve 38 km genişlik ile toplam alanı yaklaşık 1.398 km²dir (540 mil kare). Deniz sahili yaklaşık 220 km'dir.

Rodos şehri adanın kuzey ucundadır ve aynı zamanda antik ve modern ticari limanların bulunduğu yerdir.

Ana havayolu kapısı, Rodos Diagoras Uluslararası Havalimanı'dır (IATA kodu: RHO). Havalimanı, Paradisi şehrinin 14 km güneybatısındadır.

Karayolu ağı, şehirden doğu ve batı sahilleri boyunca yayılmıştır.

Adanın ana kayası kireç taşı‘dır.^[5] Sahiller kayalık iken adanın içleri, ekilebilir topraklara sahiptir.

Rodos şehrinin dışında adada beyaz badanalı küçük köyler ve kaplıca tatil köyleri vardır. Bunların içinde Faliraki, Lindos, Kremasti, Haraki, Pefkos, Arçangelos, Afantu, Ixia, Koskinu, Embona (Attavyros), Paradisi ve Trianta (Ialysos) sayılabilir. 1.216 m rakımlı Attaviros dağı adanın en yüksek noktasıdır.

Rodos, Yunan ana karasının 363 km (226 mil) doğu-güneydoğusunda ve Türkiye'nin güney kıyısından 18 km (11 mil) uzaklıktadır.

Turizm, adanın birincil gelir kaynağıdır.

Flora[değiştir | kaynağı değiştir]

Adanın iç kısmı dağlıktır, seyrek yerleşimlidir ve çam (Pinus brutia) ve selvi (Cupressus sempervirens) ormanlarıyla kaplıdır. Kıyılar kayalık olsa da adada turunçgiller, şaraplık üzüm, sebzeler, zeytin ve diğer mahsullerin yetiştirildiği ekilebilir arazi şeritleri vardır. Adanın adını aldığı birçok çiçekli bitki bol miktarda vardır.

Fauna[değiştir | kaynağı değiştir]

2005 yılında Rodos alageyik nüfusunun genetik olarak farklı olduğu ve acilen korunması gerektiği ortaya çıktı.^[6] Yunanca: Petaloudes "Kelebekler Vadisi"‘nde yazın çok sayıda kaplan güvesi ve kelebek toplanır.

Depremler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihi depremlerden Rodos Heykeli'ni yok eden MÖ 226 depremi; Rodos şehrinin büyük kısmını yok eden 3 Mayıs 1481 Rodos depremi;^[7] ve 26 Haziran 1926 depremi sayılabilir.^[8] 15 Temmuz 2008'de Rodos birkaç eski binada küçük hasara ve bir ölüme neden olan 6.3 büyüklüğündeki 2008 Dodecanese depremi ile sarsıldı.^[9]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Rodos yarı kurak, sıcak yaz mevsimli Akdeniz iklimine sahiptir. (Köppen iklim sınıflandırmasına göre Csa'dır).

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik Zamanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaya yerleşimi kayıtlı tarihi MÖ 2500’den önceki dönemlere dayanır.^[13]

MÖ 16. yüzyılda Girit Uygarlığı adaya yerleşti. Ondan daha sonra Yunan Mitolojisi yeni bir Rodos ırkı isimlendirdi: Telchines. Rodos ve Danaus (Mitolojik bir karakter) ile ilişkilendiriliyordu. Bazen takma adı Telchinis ile adlandırıldı.

Miken Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan efsanesinde Rodos'un Tlepolemus önderliğinde Truva Savaşı'na katıldığı iddia edilir.^[14]

MÖ 15. yüzyılda, Miken Yunanlıları Akhalar adayı istila etti. Bronz Çağı Çöküşü sonrasında, ilk yenilenen dış bağlantılar Kıbrıs ile oldu.^[15]

MÖ 11. yüzyılda Dorların gelmesiyle ada gözde olmaya başladı.

Arkaik Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 8. yüzyılda İstanköy, Knidos ve Halikarnas (ana karada) ile birlikte üç önemli şehir olan Lindos, Ialysus ve Kameiros'u kuran Dorlar'ın gelişiyle adada yerleşimler oluşmaya başladı. -Dorian Hexapolis (Yunancada altı şehir anlamına gelir) denir.

Şair Pindaros kasidesinde “Ada, güneş tanrısı Helios ile perisi Rhodos'un birleşmesinden doğdu ve şehirlere onların üç oğlunun adı verildi” der. Roda adanın doğal çiçekli bitkisi pembe Hibiscusdur. Diodorus Siculus, Helios ve Rhode'un oğullarından Actis'in Mısır'a gittiğini sözlerine ekler. Heliopolis şehrini kurdu ve Mısırlılara astrolojiyi öğretti.^[16]

MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısında Athena kutsal alanı, kültürel temasların göstergesi Yakın Doğu'dan küçük fildişleri ve Suriye'den bronz objeler olan adak hediyeleri aldı. Kuzeybatı kıyısındaki, tapınağın MÖ 8. yüzyılda kurulduğu eski bir Tunç Çağı bölgesi olan Kameiros'ta, oyma fildişi figürinlerin çağdaş bir başka dikkate değer dizisi daha vardır. Kameiros ve Ialyssos mezarlıkları, MÖ 7. ve 6. yüzyılın başlarına tarihlenen Oryantalizan Rodos takılarının birkaç mükemmel örneğini ortaya çıkarmıştır.^[17]

Klasik Çağ[değiştir | kaynağı değiştir]

Pers istilasının adayı kaplamasının ardından MÖ 478'de Perslerin Atina güçleri tarafından yenilmesi ile Rodos adası şehirleri Atina Birliği'ne (Atina tarafından yönetilen, MÖ 5. yüzyıldaki Yunan şehir devletleri birliği) bağlandı. MÖ 431 yılında Peloponez Savaşı çemberi yardığında Rodos geniş bir şekilde tarafsız kaldı. Birliğe bağlı olmasına rağmen savaş 404 yılına kadar sürdü. Fakat Rodos bu zamanda çatışmadan tamamen geri çekildi ve kendi yoluna devam etmeye karar verdi. MÖ 408 yılında şehir devletleri bir ülke oluşturdular ve yeni Rodos'u yeni başşehir olarak adanın en kuzey ucunda inşa ettiler. Onların düzenli planı Atinalı mimar Hippodamus tarafından gözden geçiriliyordu. Mamafih Pelepones savaşları tüm Yunan kültürünü zayıflatmıştı ve istilaya açıktı. MÖ 357 yılında ada Karyalılar tarafından kral Mausolus tarafından fethedildi. Daha sonra da MÖ 340'ta Persler'in eline geçti. Fakat onların dönemi kısa oldu bu şehir halkı için rahatlatıcı bir durum oldu. Rodos, MÖ 332'de Makedonyalı III.İskender’in Persleri yenmesinden sonra büyüyen bu imparatorluğun parçası oldu. İskender ‘in ölümünü takiben generalleri krallığı kontrol etme çekişmesine girdi. Generallerden üçü Ptolemy, Seleucus ve Antigonus krallığı kendi aralarında böldü. Rodos Ptolemies ile ticari ve kültürel bağlarını İskenderiye ile kuvvetlendiriyordu ve baraberce şekillendirdikleri Rodos-Mısır birliği Akdeniz'de ticareti boydan boya kontrol ediyordu. MÖ 3. yüzyılda şehir denizcilik, ticaret ve kültür merkeziyle gelişti ve şehrin parası Akdeniz'in her tarafında dolaşımdaydı. Rodos'un meşhur felsefe okulu bilim, edebiyat ve hitabeti İskenderiye'li üstadları ile paylaşıyordu. Tanınmış isimler Rodos'ta bir okul kuran Atinalı hitabet Aeschines, Apollonius of Rhodes (MÖ 3. yüzyıl-MÖ 246, epik şair, bilim insanı ve İskenderiye kütüphanesi direktörü), astronom Hipparchus ve Geminus ve hitabetçi Dionysios Trax. Heykel okulu zenginlik, dramatik stilde gelişti. Ve bu Hellenistic Baraque Hellenistik Barok tarzı olarak nitelendirilebilir.

• Rodos Heykeli

Orta Çağ Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

1309'da Bizans çağı, adanın Hospitalier Şövalyeleri (1080 yılında Kudüs'te kurulan ve Saint John Kudüs, Rodos ve Malta tarikatı, Malta şövalyeleri, Rodos şövalyeleri ve Malta silahşorlarını içeren bir organizasyon) tarafından zapt edilmesiyle son buldu. Yeni ismiyle Rodos Şövalyeleri yönetimi altında şehir Orta Çağ Avrupa ideal modeline göre yeniden inşa edildi.

Şehrin meşhur anıtlarının çoğunu Palace of the Grand Master Büyük Üstatların Sarayı içerir. Bu dönemde yapılmıştır. Şövalyelerin inşa ettiği bu kuvvetli duvarlar 1444 deki Mısır Sultanı ataklarına ve II. Mehmed'in 1480'deki ataklarına karşı koyup ayakta kaldılar. Son olarak Rodos Kanuni Sultan Süleyman'ın 29 Aralık 1522'deki geniş ordusuna karşı yenik düştü. Kalan birkaç şövalyeye Sicilya Krallığı'nda istirahat etmelerine izin verildi. Şövalyeler daha sonra onların operasyon merkezi Malta'ya hareket edeceklerdi. Ada yaklaşık 400 yıl Osmanlı İmparatorluğu mülkiyetinde kalmıştır.

Modern tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

1912'de Trablusgarp Savaşı sırasında Rodos İtalya tarafından işgal edildi. Rodos, Onikiada'nın diğer adalarıyla birlikte, İtalya'nın 1947'de Paris Antlaşması'nı imzalamasıyla beraber Yunanistan'a katıldı.^[18] Adada bulunan Türk azınlık 1923'teki Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi sırasında İtalya topraklarında sayıldıkları için mübadeleden kurtuldular. Bu nedenle günümüzde Rodos'ta küçük bir Türk azınlığı bulunmaktadır.

Ada, İtalyan hükûmeti tarafından atanan birçok "vali" yüzünden acı çekti. Böylelikle 1938'de, diğer Avrupa ülkelerinde teşvik edilen antisemitik politikaların ayak izlerini taklit eden "Leggi razziali" (Irk Yasaları) çıkarıldı. Ordu da dahil olmak üzere hükûmette görev yapan tüm Yahudiler istifaya zorlandı, okul çocukları eğitimlerini bırakmaya zorlandı ve Yahudilerle herhangi bir alışverişi içeren her türlü ticaret yasaklandı. Yarım bin yıl Rodos'ta barış içinde yaşadıktan sonra, Yahudi Juderia vatandaşlıktan çıktı.

8 Eylül 1943'teki İtalyan Mütarekesi'nin ardından İngilizler, Rodos'taki İtalyan garnizonunu taraf değiştirmeye çalıştı. Bu, Rodos Savaşı ile adayı işgal etmeyi başaran Alman Ordusu tarafından önceden tahmin edilmişti. Büyük ölçüde, Alman işgali, sonraki On İki Ada Seferi İngilizlerin başarısızlığına neden oldu.

Eylül 1943'ten sonra Yahudiler toplama kamplarına gönderildi. Ancak Türk konsolosu Selahattin Ülkümen, kendisini ve ailesini büyük bir riske atarak, Türk vatandaşı veya Türk vatandaşlarının ailelerine mensup 42 Yahudi aileyi, toplamda yaklaşık 200 kişiyi kurtarmayı başardı.

8 Mayıs 1945'te Otto Wagener komutasındaki Almanlar, Rodos'u ve On İki Ada'yı bir bütün olarak İngilizlere teslim etti ve İngilizler kısa süre sonra adaları askeri himaye olarak işgal etti.^[19]

Paris Barış Antlaşmaları'nda Rodos, Şubat 1947'de On İki Ada'nın diğer adalarıyla birlikte Yunanistan'a bağlandı. 6.000 İtalyan sömürgeci adayı terk etmeye zorlanarak İtalya'ya döndü.

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz ulaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ege’nin güneyinde, Muğla ili sınırları içerisinde yer alan turistik bölgemiz Fethiye‘den Rodos Adası‘na yıl boyunca düzenli olarak feribot seferleri yapılmaktadır.

Doğal bir liman olma özelliği sayesinde yatçılık ve deniz taşımacılı konusunda gelişmiş bir yer olan Marmaris, On iki Yunan Adaları’nın en büyüğü olan Rodos‘a açılan tatil kapısı olmayı başarmıştır. Marmaris’ten Rodos’a düzenli olarak feribot seferleri düzenlenmektedir.

Rodos'un üçü Rodos Şehri'nde, biri Kamiros yakınındaki batı kıyısında ve biri de Lardos yakınlarında doğu kıyısında olmak üzere beş limanı vardır.

• Merkez Liman: Rodos şehrinde bulunan, sadece Türkiye'ye/Türkiye'den tarifeli servisler, yolcu gemileri ve yatlardan oluşan uluslararası trafiğe hizmet vermektedir. 2012 yazından bu yana, liman aynı zamanda yaz döneminde Costa Cruises için bir ana limandır.
• Kolona Limanı: Merkez limanın karşısında ve kuzeyinde, Oniki Ada içi trafiğe ve her boyuttaki yatlara hizmet vermektedir.
• Akandia Limanı: Adanın yeni limanı, güneyde ve merkez limanın yanında, 1960'lardan beri iç hat, kargo ve genel amaçlı trafik için inşa ediliyor. 2017 yazından bu yana bir kafe ve bekleme salonlarına ev sahipliği yapan bir yolcu terminali nihayet kullanımdadır.^[20]
• Mandraki Limanı: Rodos şehir merkezinde, adanın en eski limanıdır. Pek çok kruvaziyer teknesi, Lindos'a kadar Symi adasına veya güney doğu sahiline günlük gezilerine başlar.^[21]
• Kamiros Skala Rıhtımı: 30 km (19 mi) şehrin güney batısında Antik Kamiros harabeleri esas olarak Halki adasına hizmet eder.
• Lardos Rıhtımı: eskiden yerel endüstrilere hizmet veriyordu, şimdi hava koşulları nedeniyle merkezi limanın erişilemez olduğu zamanlar için alternatif bir liman olarak geliştiriliyor. Rodos'un güneydoğusundaki Lardos köyü yakınlarında kayalık bir kıyıdadır.

Mutfak[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfakta Rodos geleneği zengindir. Koriantolino ve Souma (üzümün damıtılmasından üretilen renksiz alkollü içecek) Rodos'un başlıca alkollü içkileridir. Yerel yiyecekler şunlardır:

• Escharitis, ekmek türü
• Pitaroudia
• Milla ve Tsiriggia, et yağı
• Pougia turta
• Lakani, nohutlu keçi eti
• Keçi ile Lópia (fasulye)
• Matsi, geleneksel bir tarif olan Koulouría yapımında kullanılan el yapımı makarna
• Synoro, geleneksel peynir
• Tahinopita
• Zvigoi, türü loukoumades
• Melekouni
• Fanouropita
• Takakia (Mantinades)
• Katimeria (tiganitler, krepler)
• Amygdalota, beyaz bademli kurabiye
• Moschopougia

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Rodos çarşısı, arkada Süleymaniye camii
• 
  Piri Reis'in Kitab-i Bahriye eserinden Rodos haritası
• 
  Rodos limanı
• 
  Mandraki limanında önceki antik Rodos Heykelinin durduğu yerde geyik heykelleri
• 
  Rodos kalesi giriş kapısı, Ekim 2001
• 
  Onarım sonrası Rodos Süleymaniye Camii

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Akdeniz'deki adalar listesi
• Rodos Akvaryumu

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Rodos ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Flickr: Rodos 197327 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.