Rigveda veya Rig Veda (Sanskritçe: ऋग्वेद ṛgveda, ṛc "övgü" ve veda "bilgi"), Vedik Sanskrit ilahilerinin (sūktas) eski bir Hint koleksiyonudur. Vedalar olarak bilinen dört kutsal kanonik Hindu metninden (śruti) biridir. Bugün pek çok Shakha'dan Śakalya Shakha olmak üzere yalnızca biri hayatta kaldı. Geri kalan Shakha'larda bulunan içeriklerin çoğu artık kaybolmuştur veya halka açık şekilde mevcut değildir.

Rigveda, bilinen en eski Vedik Sanskritçe metindir. İlk katmanları, herhangi bir Hint-Avrupa dilinde mevcut olan en eski metinler arasındadır. Rigveda'nın sesleri ve metinleri, MÖ 2. bin yıldan beri sözlü olarak aktarılmıştır. Filolojik ve dilbilimsel kanıtlar, Rigveda Samhita'nın büyük kısmının, Hint alt kıtasının kuzeybatı kısımlarında, büyük olasılıkla c. MÖ 1500 ve 1000 yılları arasında derlendiğine işaret etmektedir ancak daha geniş ölçekli bir yaklaşım MÖ 1900–1200 arasına tarihlendirmektedir..

Metin; Samhita, Brahmanalar, Aranyakalar ve Upanişadlar'dan oluşan bir katmana sahiptir. Rigveda Samhita temel metindir ve yaklaşık 10.600 ayette (Rigveda adını taşıyan ṛc olarak adlandırılır) 1.028 ilahi (sūktas) içeren 10 kitaptan (maṇḍalas) oluşan bir koleksiyondur. En erken bestelenen sekiz kitapta - 2'den 9'a kadar olan Kitaplar - ilahiler ağırlıklı olarak kozmolojiyi, ayinleri ve ritüelleri ele alır ve tanrıları över. Daha yeni kitaplar (1. ve 10. Kitaplar) ilahilerle kısmen felsefi veya spekülatif soruları, toplumdaki dāna (hayırseverlik) gibi erdemleri, evrenin kökeni ve ilahi olanın doğası hakkındaki soruları ve diğer metafizik konuları da ele alır.

Ayetlerinden bazıları Hindu ibadetlerinde ve geçiş törenlerinin (düğünler gibi) kutlamaları sırasında okunmaya devam etmekte ve bu da onu muhtemelen dünyanın sürekli kullanımdaki en eski dini metni yapmaktadır.

Tarihleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Jamison ve Brereton'a göre, Rigveda'nın 2014 çevirilerinde, bu metnin tarihlenmesi "bir çekişme ve yeniden değerlendirme konusu olmuştur ve muhtemelen öyle kalacaktır". Şimdiye kadarki tarihlendirme önerilerinin tümü, ilahilerin kendilerindeki üslup ve içerikten çıkarılmıştır. Filolojik tahminler, metnin büyük bir kısmını MÖ 2. binyılın ikinci yarısına tarihlendirme eğilimindedir. Erken bir Hint-Aryan dilinde bestelenen ilahiler, kabaca MÖ 2000'e tarihlenen Hint-İran ayrımından sonraya tarihlenmelidir. Rigveda'nın çekirdeğinin bileşimine yakın makul bir tarih, Varuna, Mitra ve Indra gibi Vedik tanrılardan da söz eden kuzey Suriye ve Irak'taki (yaklaşık MÖ 1450-1350) Mitanni belgeleridir. Diğer kanıtlar da MÖ 1400'e yakın bir kompozisyona işaret etmektedir.

Rigveda'nın çekirdeğinin Geç Tunç Çağı'na kadar uzandığı kabul edilmekte, bu da onu geleneği bozulmamış birkaç örnekten biri yapmaktadır. Kompozisyonu genellikle kabaca MÖ 1500 ile MÖ 1000 arasına tarihlendirilmektedir. Michael Witzel'e göre, Rigveda'nın kodifikasyonu yaklaşık olarak MÖ 1200 ve MÖ 1000 yılları arasındaki Rigvedik döneminin sonunda gerçekleşti. Asko Parpola, Rigveda'nın MÖ 1000 civarında, Kuru krallığı döneminde sistemleştirildiğini savunmaktadır.

Metin[değiştir | kaynağı değiştir]

Kompozisyon[değiştir | kaynağı değiştir]

"Aile kitapları" (2-7), her kitapta aynı klanın üyelerinin ilahilerini içeren çeşitli klanlar ve reislerle ilişkilendirilir; ancak diğer klanlar da Rigveda'da temsil edilmektedir. Aile kitapları belirli bölgelerle ilişkilidir ve önde gelen Bharata ve Pūru krallarından bahseder. Gelenek, bir rishi'yi (besteci) Rigveda'nın her bir ṛc (ayeti) ile ilişkilendirir. Çoğu sûkta tek bestecilere atfedilir. her biri için Rigveda soya özgü bir aprī ilahisi (ritüeller için kullanılan, katı kalıplaşmış yapıya sahip özel bir sūkta) içerir. Toplamda, 10 rishi ailesi, ṛc'lerin yüzde 95'inden fazlasını oluşturmaktadır.

Düzen[değiştir | kaynağı değiştir]

Mandalalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Metin, değişen yaş ve uzunlukta on "kitap" veya maṇḍalas ("daireler") halinde düzenlenmiştir. "Aile kitapları" yani 2- 7 arası mandalalar Rigveda'nın en eski kısmı ve en kısa kitaplardır; uzunluğa göre düzenlenmişlerdir (kitap başına ilahilerin uzunluğu azalır) ve metnin %38'ini oluştururlar.

İlahiler, her biri belirli bir ilahla ilgili koleksiyonlar halinde düzenlenmiştir: Önce Agni gelir, sonra Indra gelir, vb. Bunlar bir rishi (bilge) ve onun öğrenci ailesine atfedilir ve ithaf edilir. Her koleksiyonda ilahiler, ilahi başına kıta sayısına göre azalan sırada düzenlenir. Aynı koleksiyondaki iki ilahide eşit sayıda kıta varsa, bunlar, vezindeki hece sayısı azalan sırada olacak şekilde düzenlenir. 2-7 arası mandalalar tek tip bir formata sahiptir.

Karışık yaştaki ilahilerden oluşan sekizinci ve dokuzuncu mandalalar sırasıyla %15 ve %9'unu oluşturur. Dokuzuncu mandala tamamen Soma'ya ve Soma ritüeline adanmıştır. Dokuzuncu mandaladaki ilahiler hem prozodi yapılarına (chanda) hem de uzunluklarına göre düzenlenmiştir.

Birinci ve onuncu mandalalar en genç olanlarıdır; ayrıca metnin %37'sini oluşturan her biri 191 sukta ile en uzun kitaplardır. Bununla birlikte, 8, 1 ve 10 numaralı mandalalardaki bazı ilahiler hâlâ daha eski bir döneme ait olabilir ve aile kitaplarındaki malzeme kadar eski olabilir. İlk mandala, diğer dokuz mandalada bulunmayan benzersiz bir düzenlemeye sahiptir. Onuncu mandalanın ilk 84 ilahisi, içinde kalan diğer ilahilerden farklı bir yapıya sahiptir.

İlahiler ve Prozodi[değiştir | kaynağı değiştir]

Her mandala, çeşitli ritüellere yönelik ilahiler veya sūktalardan (su- + ukta, kelimenin tam anlamıyla "iyi okunmuş, methiye") oluşur. Sūktalar sırasıyla ṛc ("övgü", çoğ. ṛcas) adı verilen bireysel kıtalardan oluşur ve bunlar daha sonra pada ("ayak" veya adım) adı verilen ayet birimleri halinde analiz edilir. Rigveda'nın ilahileri, Vedik Sanskritçe'de farklı şiirsel ölçülerdedir. ṛcas'ta en çok kullanılan ölçüler gayatri (8 heceli 3 mısra), anushtubh (4×8), trishtubh (4×11) ve jagati'dir (4×12). Rigveda'da trishtubh ölçüsü Rigveda'nın (%40)'ını ve gayatri ölçüsü ise (%25)'ini oluşturur.

El Yazmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Rigveda ilahileri sözlü gelenek tarafından bestelenmiş ve korunmuştur. Yüzyıllarca nesiller boyunca "benzersiz bir sadakatle" ezberlenmiş ve sözlü olarak aktarılmıştır. Barbara West'e göre, muhtemelen ilk olarak MÖ 3. yüzyılda yazılmıştır. El yazmaları, çürüyen ve bu nedenle metnin korunmasına yardımcı olmak için nesiller boyunca rutin olarak kopyalanan huş ağacı kabuğu veya palmiye yapraklarından yapılmıştır.

Hinduizm ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.