Portekiz İmparatorluğu

Portekiz İmparatorluğu
Império Português (Portekizce)
Portekiz İmparatorluğu Império Português (Portekizce)
1415-1999
	Arma
	Bir zamanlar Portekiz İmparatorluğu'nun dünyadaki bölgeleri
Başkent	Lizbon; Rio de Janeiro
Yaygın dil(ler)	Portekizce
Hükûmet	Monarşi (1415-1910); Cumhuriyet (1910-1999);
Hükümdar
• 1415-1433
• 1415-1433	I. John (ilk)
• 1908-1910	II. Manuel (son)
Cumhurbaşkanı
• 1911-1915
• 1911-1915	Manuel de Arriaga (ilk)
• 1996-1999	Jorge Sampaio (son)
Başbakan
• 1834-1835
• 1834-1835	Pedro de Sousa Holstein (ilk)
• 1995-1999	António Guterres (son)
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1415
• Brezilya Kolonisi	1500
• İber Birliği	1580-1640
• Hollanda-Portekiz Savaşı	1588-1654
• Portekiz Restorasyon Savaşı	1640-1668
• Portekiz Sömürge Savaşları	1961-1974
• Karanfil Devrimi	1974-1975
• Makao üzerindeki egemenliğin devri	1999
Öncüller	Ardıllar
	Portekiz Krallığı
	Amerika yerlileri
	Ming Hanedanı
	Gucerât Sultanlığı
	Jaffna Krallığı
	Malakka Sultanlığı
	Adilşahlar
Maratha İmparatorluğu
Brezilya İmparatorluğu
Angola Halk Cumhuriyeti
Mozambik Halk Cumhuriyeti
Gine-Bissau
Yeşil Burun Adaları
São Tomé ve Príncipe
Makao
São João Baptista d’Ajudá
İspanyol Ginesi

Portekiz İmparatorluğu (Portekizce: Império Português), denizaşırı Portekiz (Ultramar Português) veya Portekiz Sömürge İmparatorluğu (Império Colonial Português) da denilen, denizaşırı koloniler, fabrikalar (y. 1445) ve daha sonra Portekiz tarafından yönetilen denizaşırı topraklardan oluşuyordu.

Portekiz İmparatorluğu, tarihteki ilk küresel imparatorluktur. Batı Avrupa'daki koloni imparatorluklarından, 1415 ile 1999 yılları arasında sömürgeciliği en uzun süre sürdüren devlettir.

Portekiz İmparatorluğu, 1415 yılında bir Portekiz filosunun Kuzey Afrika’daki zengin ticaret merkezi Ceuta’yı ele geçirmesiyle başlamıştır. Bunu Atlas Okyanusu’ndaki ilk keşifler izlemiş, Azorlar ve Madeira’nın keşfiyle ilk sömürgecilik hareketleri başlamıştır.

Fakat 16. yüzyıl sonundan itibaren Hollanda, İngiltere, İspanya, Fransa ve Arap koloni imparartorlukların yükselişiyle ve askeri ve ekonomik güçleri ile rekabet edemeyip uzun bir gerileme sürecine girmişti. 1755 Lizbon Depremi sonucu, Portekiz'i son derece olumsuz etkileyen bu afet, Portekiz'de politik tansiyonun yükselmesine, ekonominin çökmesine ve zaten gerileyen koloni imparatorluğunun 18. yüzyılda büyük ölçüde yıkılmasına yol açtı. 19. yüzyılda en büyük sömürgesi Brezilya da ayrılıp bağımsızlığını ilan edince sadece Afrika'da ve Asya'da önemsiz veya küçük sömürgeleri kalmıştı.

İmparatorluğun ilk dönemlerinde denizcilik faaliyetleriyle birçok yeri keşfedip sömürge ve koloniler kurmuştur ama daha sonra iç çekişmeler dış siyasi baskılar yüzünden zayıflayarak sömürgelerini kaybetmiştir. Sömürgelerini kaybetmesine rağmen Brezilya, Angola ve Mozambikte kültürel izler bırakmıştır. Bu devletlerin ve başka sömürgelerinin resmi dili Portekizcedir. 1999 yılında Asya'daki ilk ve son sömürgesi Makao Çin'e katılınca bu uzun dönem kapanmış oldu.

Arka Plan (1139–1415)[değiştir | kaynağı değiştir]

Portekiz Krallığı'nın kökeni reconquista 'ya yani İber yarımadasının Moors'dan kademeli olarak yeniden fethine dayanır.^[1] 1139'da ayrı bir krallık olan Portekiz, 1249'da Algarve'ye ulaşarak Mağribi topraklarının yeniden fethini tamamladı ancak Portekiz'in bağımsızlığı 1411'de Ayllón Antlaşması imzalanana kadar komşu Kastilya tarafından tehdit edildi.^[2]

Varlığına yönelik tehditlerden arınmış ve diğer Avrupa devletleri tarafından yapılan savaşlardan etkilenmeyen Portekiz'in dikkati, denizaşırı ülkelere ve Kuzey Afrika'nın Müslüman topraklarına yönelik askeri sefere yöneldi.^[3] Marinid Sultanlığı'nda (günümüzün Fas'ı) İslam'a karşı Hristiyan haçlı seferini sürdürme fırsatı vermesi, askeri sınıfa zafer ve savaş ganimetleri vaadi ^[4] ve Portekiz ticaretini büyütme ve Portekiz'in ekonomik gerilemesini gidermek için bir şans olması gibi ilk saldırılarının birkaç olası nedeni vardı.^[3]

1415'te Akdeniz'de stratejik konumlu Kuzey Afrika Müslüman yerleşim bölgesi ve Sahra ötesi altın ve köle ticaretinin son limanlarından biri olan Septe'ye saldırıldı.

Fetih askeri olarak başarılıydı ve Portekiz'in İber Yarımadası'nın ötesine yayılmasının ilk adımlardan oldu^[5] ama kısa süre sonra onu kuşatan Müslüman güçlere karşı savunmanın maliyetli olduğu ortaya çıktı. Portekizliler burayı iç bölgelere daha çok yayılmak için üs olarak kullanamadılar^[6] ve Sahra-ötesi kervanları yalnızca ikinci yoldan gitmek için rotalarını Septe'ye değiştirdiler ve/veya başka Müslüman limanlarını kullandılar.^[7]