Plörezi veya Plöral efüzyon, akciğerleri çepeçevre saran zarların arasında sıvı toplanmasıyla sonuçlanan hastalıkların genel ismidir. Halk arasında zatülcenp adıyla bilinir. Her yaştan insanda görülebilir. Tüberkülozdan kansere, kalp yetersizliğinden romatizmal hastalıklara kadar 50’den fazla nedeni vardır. ABD’de yılda 1 milyon kişide plörezi tanısı konduğu istatistiklerle saptanmıştır. Türkiye'de de çok görülen akciğer hastalıklarından biri olan plörezinin nedenleri içinde gençlerde tüberküloz, yaşlılarda ise kanser ve kalp yetersizliği ilk sıralarda gelir. Zatürenin neden olduğu plörezilere ise her yaşta rastlanabilir.

Vücutta akciğerleri ve göğüs boşluğunu kaplayan ve plevra olarak adlandırılan iki katlı, ince bir zar tabakası bulunur. Her iki zarın arasında ise yaklaşık 20 ml. kadar kaygan bir sıvı bulunur. Bu çift katmandan oluşan zar ve içindeki sıvı, solunum sırasında akciğerlerin rahatça hareket etmesini sağlar. Bazı akciğer rahatsızlıkları ve sistemik hastalıkların tutulumu sonucunda zarlar arasında yer alan sıvı miktarında artış görülebilir. Sıvı miktarındaki bu artış plevral efüzyon ya da farklı bir deyişle plörezi olarak tanımlanır. Halk arasında zatülcenp olarak da bilinen bu rahatsızlık tedavi edilmediğinde kalıcı sağlık problemlerine yol açabilir. Ateş, soluk alırken batma hissi, nefes darlığı, öksürük, hıçkırık ve göğüs ağrısı gibi belirtilere neden olan plörezi, fizik muayene ve radyolojik görüntüleme yöntemleriyle tanısı konan bir hastalık olmakla birlikte tedavisi, hastalığa neden olan odağa bağlı olarak farklılık gösterir.^[1]

Plörezinin belirtileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Plörezinin belirtileri esas hastalığa bağlı olarak değişirse de, kuru öksürük, yan ağırısı ve nefes darlığı gibi belirtiler tüm hastalarda vardır.

Ağrı: Hastalığın ilk belirtisi göğüs duvarının tek bir noktasında duyulan ağrıdır. Sırtta, göğüste veya göğsün yan taraflarında olabilir. Ağrının en önemli özelliği, derin nefes alırken, öksürürken, hapşırırken bıçak ucu batar tarzda ve şiddetli olmasıdır. Nedeni, iltihaplanmış akciğer zarlarının solunum hareketleri sırasında birbirlerine sürtünmesidir. Hasta ağırının en çok olduğu noktayı parmağı ile gösterir. İşte, bu nokta dinleme aleti ile dinlendiğinde frotman ismi verilen özel bir ses duyulur. Bu ses hastalar tarafından da işitilebilir ve meşin gıcırtısı veya karda yürürken çıkan seslere benzetilir.

Öksürük: Plörezili hastalarda kuru bir öksürük de hemen her zaman vardır. Nedeni, akciğer zarlarındaki öksürük refleksi doğuran noktaların uyarılmasıdır. Plörezi öksürüğü kurudur, yani hastalar balgam çıkarmazlar. Öksürük, ağırıyı artırdığı için son derece rahatsız edicidir. Hastalar öksürürlerken hasta olan taraflarının üzerine yatarak ağrıyı önlemek isterler.

Nefes darlığı: Akciğer zarları arasında biriken sıvının miktarına bağlı olarak nefes darlığı da vardır. Nedeni, sıvının akciğerleri sıkıştırarak hareketlerine engel olmasıdır. Nefes darlığı, önceleri sadece eforlar sırasında ortaya çıkarken, sıvı miktarı arttıkça oturur durumda bile nefes darlığı hissedilebilir. Sıvı miktarı çok olan hastalar, sırtüstü yatamadıkları gibi, ancak sıvının bulunduğu tarafın üzerine yatmakla rahat edebilirler.

Plörezi neden olur?[değiştir | kaynağı değiştir]

Göğüs duvarı ile akciğeri saran zar tabakalarının arasında bulunan sıvı miktarındaki artış olarak tanımlanan plörezi, sıklıkla akciğer ve akciğer zarı kanseri, akciğer absesi, verem, sarkoidoz ve pulmoner emboli olarak tanımlanan, bacakta oluşan bir pıhtının akciğer atardamarını aniden tıkanması gibi pek çok akciğer hastalığından kaynaklanabilir. Ancak verem hastalığının yaygın olduğu ülkelerde plörezinin başlıca sebebi verem hastalığıdır. Vereme bağlı plörezi genç erişkinler arasında yaygın olsa da hemen her yaş grubunda görülebilir. İleri yaş gruplarında ise plörezi, genellikle akciğer kanserine bağlı olarak görülür. Akciğer kanserinin plörezi oluşumuna neden olması da temel olarak kanserli dokunun, plevraya yakın olması ve kanserli hücrelerin plevaya kolayca ulaşabilmesi ya da kan dolaşımına dahil olan kanserli hücrelerin, bu yolla akciğerin dışında ve göğüs duvarının iç kısmında yer alan zarlara ulaşması ile oluşur. Akciğer dokusunun, bakteri ve virüsler nedeniyle iltihaplanması olarak tanımlanabilen ve halk arasında zatürre olarak bilinen pnömoni de plörezi oluşumunda rol oynayan akciğer hastalıkları arasındadır. Akciğer ve göğüs zarları arasındaki sıvı miktarındaki artışa neden olan rahatsızlıklardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:^[1]

• Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar
• Akciğerde ödem varlığı
• Atelektazi (solunum sırasında akciğerin bir kısmının şişememesi)
• Kalp yetmezliği
• Pulmoner hipertansiyon (akciğere giden atardamarda basınç artışı)
• Böbrek ya da karaciğer hastalıkları
• Kalp ameliyatı sonrası gelişen komplikasyonlar
• Kaburga kırığı
• Mantar enfeksiyonları
• Bazı otoimmün hastalıklar
• Lenf kanseri
• Yemek borusu kanseri
• Siroz
• Romatoid artrit
• Sistemik Lupus
• Pankreas iltihabı
• Tiroit hastalıkları
• Ailevi akdeniz ateşi
• Travmalar
• Bazı ilaçların yan etkiler

Hastalık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]