Philopoemen /ˌfɪləˈpiːmən/ (Yunanca: Φιλοποίμην Philopoímēn; MÖ 253, Megalopolis – MÖ 183, Messini), Antik Yunan devlet adamı, asker ve generaldir. MÖ 209'da strategos yani general olarak atandığı andan itibaren Akha Birliği'nin Yunanistan'da önemli bir askerî güce dönüşmesinde kritik bir rol oynamış, Scipio ve Hannibal ile döneminin üç büyük generalinden biri olmuştur.^[1][2]

Yetenekli bir lider olan Philopoemen, Yunanistan'ın düşüşte olduğu bir devirde yaşadı. Liderliği sırasında Sparta'yı Yunan devletleri birliği olan Akha Birliği'ne dahil etmeyi başardı ve Mora Yarımadası'ndaki tüm Yunan şehir devletlerini bir süreliğine birleştirdi. İsimsiz bir Romalı tarafından "Yunanların sonuncusu" olarak adlandırıldı çünkü o öldükten kısa süre sonra Akha Birliği, Roma İmparatorluğu tarafından dağıtılarak Yunanistan tamamen egemenlik altına alındı. Ayrıca uzun bir süre boyunca Yunanistan, kayda değer bir lidere sahip olamadı.^[3]

Filopoemen
Doğum	MÖ 253, Megalopolis, Yunanistan
Ölüm	MÖ 183 Messini, Yunanistan
Bağlılığı	Akha Birliği
Rütbesi	General
Çatışma/savaşları	Megalopolis Savaşı Sellasia Muharebesi Mantinea Muharebesi

Hayatının erken dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Megalopolis'li Craugis'in oğlu olan Philopoemen, babasının erken yaşta ölmesinden sonra Megalopolis'in önemli bir vatandaşı ve babasının da bir arkadaşı olan Cleander tarafından evlat edinildi.^[4]

Ecdemus ve Demophanes ismindeki filozoflar tarafından eğitildi. Bu filozofların her ikisi de Megalopolis, Sicyon ve Cyrene'nin önceki tiranlarını devirmeye yardım etmiş kişilerdi. Bu sayede Philopoemen, özgürlük ve demokrasi kavramlarıyla tanıştırılmış oldu. MÖ 4. yüzyılda yaşamış olan Thebaili general ve devlet adamı olan Epaminondos'u taklit etmeye çalıştı. Ayrıca bir kamu görevlisi olarak erdemin her zaman gerekli olduğuna inandığı için hayatının geri kalanında mütevazı giysiler giymiş ve pahalı süslemeleri reddetmiştir.

Strategos olarak geri dönüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

M.Ö. 193'te Yunan anakarasına dönen Philopoemen, Sparta Tiranı Nabis'e karşı mücadeleye liderlik etmek üzere ikinci kez strategos olarak atandı.

M.Ö. 192'de Nabis, Laconian kıyı şeridini ele geçirmeye çalıştı. Akhalılar, Sparta'nın kaybettiği toprakları geri alma konusundaki ilgisine, yardım talebi ile Roma'ya bir elçi göndererek yanıt verdi. Bu talebe karşılık Roma Senatosu, praetor (barış hakimi) Atilius'u bir donanmanın yanı sıra Flamininus başkanlığındaki bir elçilikle birlikte gönderdi.

Roma filosunun gelmesini beklemeyen Akha ordusu ve donanması, Philopoemen komutasındaki Gythium'a yöneldi. Tiso komutasındaki Akha filosu, Sparta filosu tarafından mağlup edildi. Karada, Akhalılar Sparta güçlerini Gythium dışında yenemediler ve Philopoemen'in Tegea'ya çekilmesi gerekti.

Philopoemen ikinci bir girişim için Laconia'ya yeniden girdiğinde, kuvvetleri Tiran Nabis tarafından pusuya düşürülse de Sparta kuvvetlerine karşı bir zafer kazanmayı başardı. Philopoemen'in Sparta'yı ele geçirme planları, Yunanistan'a vardıktan sonra Roma elçisi Flaminius'un isteği üzerine askıya alındı. Buna karşılık Nabis, bir süreliğine durumu kabul etmeye karar verdi.

Son yılları ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu eylemleri, Philopoemen'in Sparta'daki destekçilerinin bile muhalefetine sebep oldu. Sonuç olarak Sparta'daki rakipleri, Philopoemen ve destekçilerinin reddettiği anlaşmazlıklara çözümler öneren Roma Senatosu'na başvurdu. Aslında Philopoemen ve destekçileri; Roma'nın, daha önce Akha Birliği'nin bağımsızlığını resmi bir anlaşma yoluyla tanıdığını iddia ettikleri için Akha iç işlerinde herhangi bir Roma rolünü tanımayı reddetmiştir.

Sparta ve Roma'ya yönelik bu saldırgan tutum, Akha içinde bölünmelere sebep oldu ancak Philopoemen bu meseleler çözülmeden öldü.

M.Ö. 183'te Philopoemen'e şiddetle karşı çıkan Dinokrates, Messini halkını Akha Birliği'ne karşı ayaklanmak için teşvik etti. Dinokrates'in Colonis'i ele geçireceğini açıklamasından sonra Philopoemen, 70 yaşında ve hasta olmasına rağmen bu ayaklanmayı bastırması gerektiğine karar verdi.

Takip eden savaşta, Philopoemen kendini düşman hatlarının gerisinde buldu ve kaçmak üzereyken atı onu fırlatınca düşerek Messinili isyancılar tarafından yakalandı. Daha sonra, onurlu bir ölüme sahip olmasına izin vermek için zehir içmesi teklif edildi ve Philopoemen bunu kabul etmek zorunda kaldı.

Ölümü duyulduktan sonra Akha Birliği üyeleri, onun ölümüne sebep olan isyancıları yakalamak için güçlerini birleştirdi ve isyancılara saldırarak teslim olmalarını sağladılar.

Ölümünün akabinde Philopoemen'in cesedi yakıldı ve Megalopolis'e nakledildi. Cenazesindeyken tarihçi Polibios, Philopoemen'in külleriyle birlikte semaverini taşımış ve daha sonra onun için bir biyografi yazmıştır. Günümüze 20 cildinden sadece 5'i tam olarak ulaşabilmiş olan Tarihler kitabında da bu anısını savunur. Yunan coğrafyacı Pausanias ise, Philopoemen'in ölümünden sonra "Yunanistan'ın iyi adamlar taşımayı bıraktığını" yazmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]