Paris mezmurlar kitabı (Paris, Fransa Millî Kütüphanesi, MS. gr. 139) 38 x 26,5 cm boyutlarında, 449 yaprak ve 14 tam sayfa minyatür içeren Bizans resimli el yazmasıdır. Psalter olarak da bilinen bir Mezmurlar Kitabı nüshası olan eser, imparator VII. Konstantinos (h. 909-959) ve onun halefleriyle yakından özdeşleşmiş klasik sanata olan ilginin 10. yüzyılda yenilenmesi olan sözde Makedon Rönesansı'nın önemli bir eseri olarak kabul edilir.

Yunanca İncil el yazmalarının sınıflandırılmasında siglum 1133 (Rahlfs) tarafından belirtilmiştir.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Paris mezmurlar kitabı, İbraniceden halk ağzı Yunancaya çevrilmiş Davud'un 150 mezmurunun bir kopyasıdır. mezmurlar kitabının ardından, başka bir dua dizisi olan Eski Ahit'in ilahileri gelir. Bu metinlerin her ikisi de, özel adanmışlık egzersizlerinde din adamı olmayan üyeler tarafından kullanılmak için özellikle çok uygundur. Mezmur yazısının bu kullanımının popülaritesi, kraliyet ve aristokrat himaye edenler için yapılmış, çoğu zaman bolca resimlendirilmiş, çok sayıda mevcut lüks nüshaya yansımıştır.^[1] Paris mezmurlar kitabı, bu türün Bizans dönemine ait en önemli örneğidir.

Paris mezmurlar kitabı, yalnızca İncil metinlerini değil, aynı zamanda tüm dua döngüsünün kapsamlı bir yorumlayıcı perdahını da içerir. Erken kilise yazarlarının yazılarıyla ilgili tefsir eserlerinden alıntılar ve yorumlardan oluşan bu tefsir, ayetleri çevreler. Ana metinden daha küçük bir perdeyle yazılmış olsa da, perdah her sayfada, her sayfada birkaç ayete indirgenen mezmurlardan çok daha fazlasını kaplar. Perdahın uzunluğu, uzun mezmurların 8 sayfaya kadar yer kaplamasına neden olur.

Perdahlı İncil metinleri genellikle manastır kütüphaneleri, din adamları ve ilahiyatçılar tarafından sipariş edilirdi.

Paris mezmurlar kitabının klasik ve kraliyet ikonografisi ve görkemi, yine de, bir imparatorluk himayesini güçlü bir şekilde işaret ediyor; perdah ise VII. Konstantinos gibi ciddi entelektüel ve ruhani eğilimleri olan bir okuyucuyu ima eder.

El yazması, resimli bir İncil kitabı (Parisinus graecus 70); bir İncil Kitabı (Londra, Britanya Kütüphanesi Add MS 11 300); bir İncil Kitabı (Venedik, Marciana Millî Kütüphanesi Marcianus graecus I 18); Elçilerin İşleri (Oxford, Bodleian Library MS. Canon. Gr. 110); ve Caesarea'lı Basileios (Oxford, Corpus Christi 26) da dahil olmak üzere, aynı döneme ait diğer birkaç Bizans el yazmasına çok benzeyen minusucule bouletée adı verilen ve 10.-12. yüzyıllara özgü yazım karakterinde yazılmıştır. Paris mezmurlar kitabı ile birlikte bu kitaplar, büyük olasılıkla Konstantinopolis’te ve aynı yazıhanede (scriptorium) kaleme alınmış ve resimlenmiştir.

El yazmasının sanat tarihindeki önemi, metinlerini gösteren 14 mükemmel, tam sayfa resme dayanmaktadır. Bu tek sayfalık resimler el yazmasına sonradan eklenmiştir ve normal toplama yapısının bir parçası değildir. Metinden önceki ilk yedi resim, genellikle kişileştirmelerle (personifikasyon) birlikte mezmurların yazarı olan Davud'un hayatından sahneleri tasvir eder. Sekizinci minyatür, tövbe Mezmurlarının başlangıcına işaret eder; ve Musa, Yunus, Hanna, Hezekiel ve Hezekiya'yı betimleyen son 6, Eski Ahit'in ilahilerini tanıtır ve örneklendirir. Minyatürlerin konusu ise şu şekildedir:

Jean Porcher, tam sayfa resimleri beş sanatçıya veya ele atfederken, 6 minyatürü baş sanatçı ya da El A'ya atfeder.^[2]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Resim stilinin tam anlamıyla klasikliği ve Roma duvar resmiyle ikonografik paralellikler, 19. yüzyıl bilim adamlarının el yazmasını 6. yüzyılın başlarına tarihlendirmelerine yol açtı. Ancak 20. yüzyılın başlarında Hugo Buchthal ve Kurt Weitzmann, Geç Antik Çağ tarihlendirmesi ile karşı karşıya kaldılar ve minyatürlerin kendinden emin klasikliği ve illüzyonu 10. yüzyılın ürünü olduğunu kesin olarak göstermektedir ve böylece Bizans'taki klasik sanatın kalıcılığını Orta Çağ'a kadar uzattı.

Tam sayfa resimlerin çoğu, Kral Davud'un hayatından önemli sahneleri tasvir eder. Minyatürlerin ikonografisi, Davud'un mezmur yazarlığına atıfta bulunur, ancak Samuel'in Davud'u mesh etmesi ve Saul'un Davud'a taç giydirmesi gibi sahneler, Davud'un ilahi olarak atanmış bir yönetici olarak statüsünü vurgular. İncil krallığına yapılan vurgu ve incelenen minyatür klasikliği bilim adamlarını, imparatorluk yazı salonunda (scriptorium) üretilmiş el yazmasının hamisi ve/veya sahibi olarak kendisi de bilim adamı olan imparator VII. Konstantinos'u önermeye yönlendirdi. Sadece klasik metinlere olan ilgisiyle değil, aynı zamanda sanatsal yetenekleriyle de tanınan VII. Konstantinos, sanatçı ekibini doğrudan denetlemiş olabilir.^[3] Mezmur, ister VII. Konstantinos'un kişisel kullanımı için ister 945'te ortak imparator statüsüne yükseldiğinde oğlu II. Romanos için bir hediye olarak sipariş edilmiş olsun, metin ve Davud'un görüntüleri Hristiyan imparatorun kendi kuralını ve ahlaki davranışını modelleyebileceği İncil krallık örnekleri olarak yorumlanacaktı.

Şaşırtıcı klasisizm ve krallığa yapılan vurgu, VII. Konstantinos'un imparatorluk himayesine kuvvetle işaret etse de, el yazmasının ilk belgeleri, 13. yüzyıl el yazmalarında yer alan birkaç minyatürün kopyaları şeklini alır.^[4] Bu nüshalar, el yazmasının Latin gaspçıların sınır dışı edilmesinden sonra imparatorluk kütüphanesinde bulunduğunu ve Paleologos Hanedanı döneminde de yüksek itibar görmeye devam ettiğini gösteriyor.

En kesin kökeni 1558'de, Fransa'nın Konstantinopolis büyükelçisi Jean Hurault de Boistaillé'nin kitabı Sultan Süleyman'dan aldığı zaman başlar. Kitabın edinimi ve fiyatı, fol. 1r'de yazar: Ex bibliotheca Jo. Huralti Boistallerii. Habui ex Constantinopoli pretio coronatorum 100. 1622'de Hurault ailesinin kütüphanesi Bibliothèque du Roi için satın alındı ve kitap Fransa Millî Kütüphanesi'nin temel koleksiyonu haline geldi.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

(Yukarıda gösterilenler hariç)

• Paris mezmurlar kitabı, tam sayfa resimler
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Hanna'nın duası, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 428v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, MMusa Emir Tabletleri'ni alıyor, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 422v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Davud İsrailli kadını övüyor, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 5v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, İşaya'nın duası, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 435v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Davud, Hikmet ve Peygamberlik ile açık mezmurlar kitabını tutuyor, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 7v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Davud, Kuvvet ile beraber aslan ile mücadele ediyor, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 2v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Yunus'dan sahneler, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 431v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Saul tarafından Davud'a tac giydirilmesi, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 6v.
• 
  Paris mezmurlar kitabı, Samuel Davud'u mesh ediyor, c. 950, Paris, Fransa Millî Kütüphanesi ms. grec 139, fol. 3v.

Davud ve Golyat minyatürü, fol. 4v[değiştir | kaynağı değiştir]

Fol. 4v'de yer alan Davud ve Golyat minyatürü, Genç Davud ve Golyat arasındaki son savaşı, Davud'un Golyat'ı yenmesiyle anlatır.^[5] Resim aynı zamanda Makedonya hükümdarlarıyla ilgili olarak bir encomium'u veya bir kişi veya şeyin methiyesini temsil eder.^[6] Bununla birlikte manevi bağlam, Tanrı tarafından onaylanan imparatorluk örgütlenme kavramına dayanır. Resim aynı zamanda Mesih'in Şeytan'a (manevi) karşı zaferine ya da bir hükümdarın bir düşmana (maddi/laik) karşı kazandığı zafere bir gönderme olarak da görülebilir.^[7] Paris mezmurlar kitabı, antik Bizans sanatında çok ünlüdür ve başka ilahiler de olmasına rağmen, bu, resimli yetmiş beş Bizans ilahisi arasında en ünlüsüdür. Paris mezmurlar kitabında ortak bir tema, ideal yöneticilerin tasviridir; bu tasvir, onların kendi çağlarındaki önemlerini belirtmek ve onları yüceltmek içindir.^[6]

Davud ve Golyat'ın hikâyesi, Filistin ordusu ile Saul'un ordusunun muharebede karşılaştığı Elah vadisinde başlar. Golyat, Saul'un ordusundan hiç kimsenin kabul etmediği bir meydan okumayı bir tepenin üstünde Saul'un ordusuna tekrar eden Filistli bir devdi. Davud'un üç ağabeyi Saul'un ordusunun üyesiyken, Davud genç yaşı nedeniyle evde kalmıştı. Muharebe meydanında ağabeylerine malzeme dağıtırken, Davud'in gururu halkının iyiliği için bu devi yenmeye karar verdi. Kral Saul'un izni ile Davud, Golyat'ı yenme görevine koyuldu ve aralarındaki çatışmalar başladı.^[8] Paris mezmurlar kitabı ile Davud ve Golyat'ın ressamının kimliği bilinmemekle birlikte, Davud ile Golyat arasındaki bu çatışmanın anlatımı, Davud'un Golyat'a karşı kazandığı zaferin tasvirine ilham kaynağı olmuştur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel

• Wander, S. (2014). The Paris Psalter (Paris, Bibliothèque nationale, cod. gr. 139) and the Antiquitates Judaicae of Flavius Josephus. Word & Image, 30(2), 90-103.
• Anderson, J. (1998). Further Prolegomena to a Study of the Pantokrator Psalter: An Unpublished Miniature, Some Restored Losses, and Observations on the Relationship with the Chludov Psalter and Paris Fragment. Dumbarton Oaks Papers, 52, 305-321.
• H. Buchthal. (1938). The Miniatures of the Paris Psalter : A Study in Middle Byzantine Painting, Studies of the Warburg Institute, Vol. 2 (London: Warburg Institute, 1968).
• Maxwell, Kathleen. (1987). “The Aristocratic Psalters in Byzantium,” Speculum: A Journal of Medieval Studies, 62, 406.
• Lowden, J. (1988). “Observations on Illustrated Byzantine Psalters.” The Art Bulletin, 70(2), 242-260.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Paris psalter ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10515446x/ 10 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.