Pülümür
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Tunceli
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Mehmet Çağatay Çakal
• Belediye başkanı	Müslüm Tosun (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	1143 km²
Rakım	1535 m
Nüfus  (2018, 2016, 2015, 2014)
• Toplam	3,760, 3,106, 3,258, 3,528
• Kır	2,008
• Şehir	1.343
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	0428
İl plaka kodu	62
Resmî site www.pulumur.gov.tr

Pülümür, Tunceli iline bağlı bir ilçedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür'ün kuruluş tarihiyle ilgili yeterli bilgi bulunmamaktadır. İlçenin tarihçesi, Tunceli ve Erzincan dolaylarının tarihiyle benzerlik göstermektedir. Hurriler ve Hayasa-Azzi egemenliğinde olan bölge, Hititler ve akabinde MÖ 12. yüzyılda Urartuların hakimiyetine girmiştir. MÖ 7. yüzyılda Medler ve akabinde Ahameniş İmparatorluğu hakimiyetine giren bölge, Ermenistan Satraplığı sınırları içerisinde yer almaktaydı. Büyük İskender'in Ahamenişleri ortadan kaldırmasıyla bölgede Hellenistik devletlerin hakimiyeti başlamıştır. MÖ 2. yüzyılda Ahameniş satraplarının soyundan gelenler tarafından kurulan Antik Ermenistan Krallığı, MÖ 1. yüzyılda Romalılar ve Partların mücadelesi esnasında bölgeyi vasal olarak yönetmeye devam etmiştir. MS 5. yüzyılda Bizanslılar ve Sasaniler arasında paylaşılan bölge, çok sık el değiştirmiştir. Bölge, 639 yılında Arap’ların hakimiyetine girinceye kadar Bizans İmparatorluğu hâkimiyetinde kalmıştır. Arap akınlarından sonra bölge yeniden Bizans topraklarına katılmıştır. Selçuklu Hanedanı'nın 1071’de Anadolu’ya girmesinin ardından Süleyman Şah kumandasında Anadolu fethine katılan Mengücek Ahmet Gazi, Erzincan merkez olmak üzere Pülümür’ü içine alan Tunceli’nin kuzey bölgelerinde Mengüçlü Beyliği'ni kurdu. 1228’de Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı Alaaddin Keykubat, Mengücekler’i kendisine bağladı.

Anadolu Selçukluları’nın 1243 yılında Moğollar’a yenilerek 1318 yılında ortadan kalkmasının ardından Anadolu’da İlhanlılar'a bağlı birçok beylik kurulmuştur. Kısa süreli Karakoyunlu hakimiyetinin akabinde 13. yüzyılda Doğu Anadolu’ya göçen Akkoyunlular, Tur Ali Bey ile birlik oluşturarak Diyarbakır merkez olmak üzere Erzincan’a kadar uzanan tüm Tunceli yöresini içine alan geniş bir alanda hâkimiyet kurmuştur. Bu Türkmen devleti, kültürel yaşamlarından miras kalan koyun figürünü sembol yapmış olup, günümüzde Tunceli’nin pek çok yöresinde olduğu gibi Pülümür'de de mezar başlarında figürler görülebilmektedir.^[2][3]

1473 yılındaki Otlukbeli Muharebesi'nden sonra Pülümür'ün içerisinde yer alan bölge Osmanlı hakimiyetine girse de, kısa süre sonra bölgede Safeviler'in egemenliği başlamıştır. Ancak bu durumda kısa sürmüş ve 1514 yılında gerçekleşen Çaldıran Muharebesi neticesinde bölge kesin olarak Osmanlı hakimiyetine katılmıştır. Pülümür yerleşiminden ilk olarak 1518 yılından gerçekleşen tahrirde bahsedilmiştir. Bu tarihte yerleşim "Plümuri" adıyla Kızuçan nahiyesinin bir köyü olarak görülmektedir. 1569 yılında köyde sadece Müslümanlardan oluşan 15 hane bulunurken, 1642 yılında köydeki sadece Müslümanlardan oluşan hane sayısı 45'e yükselmiştir. Geçmiş yıllarda Kızuçan nahiyesinin merkezi Ribat yerleşimiyken, cuma namazı kılınan camisinin olması ve nüfusunun fazlalığı nedeniyle 1642 yılında nahiye merkezi konumuna gelmiştir.^[4] Merkez köy olması nedeniyle Kızuçan adı yerine Plümür adıyla anılan kazada, 1872 yılı Erzurum Vilayeti Salnâmesi’ne göre 113 köy bulunurken, kazanın genelinde de toplam 6064 kişi yaşamaktadır. 1880-1886 yılları arasında Dersim sancağına bağlı olsa da sonrasında yeniden Erzincan sancağına bağlanmıştır. 1914 yılında Pülümür kazasında nüfus 12266'ya yükselmiştir. Ruslar 1916 yılında Pülümür'ü ele geçirmiş ancak 17 Aralık 1917'de şehirden çekilmişlerdir. Rus işgali sırasında nüfus azalsa da 1935 sayımına göre Erzincan iline bağlı görülen kazada, 1004'ü kaza merkezinde olmak üzere 14606 kişi yaşamaktaydı. Nüfus sayımı akabinde 1935 yılında Tunceli ilinin kurulması sonrasında 1938'de Tunceli'nin bir ilçesi oldu. 1937-38 yılında yaşanan Dersim İsyanı ve 1939 Erzincan depremi sonrasında 1940 yılı nüfus sayımında kaza merkezi iki katına çıkarken köy nüfusunda azalma yaşanmıştır.^[5]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür, Tunceli ilinin kuzeydoğusunda yer alan 1650 rakımlı bir ilçedir. Tunceli il merkezinin 67 km kuzeydoğusunda yer alan Pülümür'ün; doğusunda Bingöl ilinin Yayladere ve Kiğı ilçeleri, kuzeyinde Erzincan ilinin Erzincan, Tercan ve Üzümlü ilçeleri, güneyinde Tunceli ilinin Nazimiye ve batısında Tunceli ilinin Ovacık ilçesi bulunmaktadır. İlçe, Erzurum-Elazığ devlet karayolu üzerinde yer almaktadır. İlçe 1505 km²’lik yüzölçümüne sahiptir. İlçe Pülümür Vadisi ve Pülümür Çayı boyunca uzanan ve aynı zamanda doğuyu batıya güneyi kuzeye bağlantısını sağlayan önemli bir noktadır.

Pülümür'e bağlı 50 köy bulunmaktadır. 1990'lı yıllarda bu köylerden bazıları güvenlik güçleri tarafından PKK'ya yönelik başlatılan operasyonlar kapsamında tamamen boşaltılmışsa da 2000'li yıllardan itibaren bu köylerde yeniden yerleşim başlamıştır. Günümüzde ilçeye bağlı bucak bulunmamaktadır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür iklim bakımından karasal iklimin özelliklerini gösterir. Yazları sıcak ve kurak, kışları bol kar yağışlı ve çok soğuktur. Karın yerde kalma süresi ortalama 5 aydır.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin nüfusu, 2020 yılı TÜİK nüfus verilerine göre 3.351 kişidir. İlçe merkezi nüfusu ise 1.343 kişidir. Pülümür merkezi ve köylerin nüfusu sürekli azalmakta olup, 66 köyü bulunan Pülümür ilçesinin 1993 yılında 17 köyünün tüzel kişiliği nüfus azalması nedeniyle kaldırılmış ve sadece 49 köyün tüzel kişiliği kalmıştır.

Pülümür'de sırasıyla 13 Mart 1992-Erzincan, 15 Aralık 1995 ve en son 27 Ocak 2003'te meydana gelen deprem sonrası, önemli ölçüde nüfus azalmasına yol açan dış göç olayı meydana gelmiştir.

Tabloda yer alan nüfus rakamlarından da anlaşıldığı gibi ilçe genelinde doğal ölümlerin çok üzerinde bir dış göç yaşandığı 1975 yılında 20 bin düzeyinde olan ilçe toplam nüfusunun günümüzde ortalama bir belde nüfusu düzeyi olan 4.000'lere düşmüş olduğu görülmektedir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür ekonomisi tarım, hayvancılık ve arıcılık üzerine kuruludur. İlçe organik arıcılıkta Türkiye ortalaması üstünde bal ve ürünlerini üretmektedir. İlçede kooperatif bulunmamakta olup; banka şubesi olarak yalnızca Ziraat Bankası ekonomik faaliyetlerinin içerisinde bulunmak üzere ilçede hizmet vermektedir. Ayrıca ilçede büyükbaş hayvancılık gelişmiştir.

Kültür ve sanat[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür, eski Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlarından ve aynı zamanda Dedesi Pülümürlü olan Süleymaniye müderrissi Mustafa Efendi'nin torunu şair ve gazeteci Bülent Ecevit'in Pülümürün Yaşsız Kadını adlı bir şiirine de konu edinilmiştir.^[29]

İdari yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye[değiştir | kaynağı değiştir]

Pülümür ilçesinde belediye teşkilatı 1910 yılında kurulmuştur. Belediye başkanlık seçimleri de düzenli olarak yapılmakta olup;

Seçildikleri yıllara göre belediye başkanları, siyasi partileri ve oy yüzdeleri:

• 2019 - Müslüm Tosun CHP
• 2014 - Müslüm Tosun CHP
• 2009 - Mesut Coşkun CHP
• 2004 - Mesut Coşkun CHP
• 1999 - Mesut Coşkun DSP
• 1994 - Şerif Aydın SHP
• 1989 - Binali Dursun SHP
• 1984 - Binali Dursun SODEP

Altyapı bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede, 1 adet ilköğretim okulu, 1 adet orta öğretim bir adet Lise ve Anaokulu vardır. Ayrıca ilçe merkezine 3 km mesafede bulunan YİBO ile Kırmızıköprü mezrasında bulunan YİBO faaliyetine son verilmiştir. İlçe merkezinde içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şubesi vardır. Sağlık ocağı vardır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Pülümür Kaymakamlığı22 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.