Orak ve çekiç

Orak ve çekiç (Unicode: "☭"), komünizmin simgesidir. Bir orağın çekiç üzerine çapraz olarak yatırılması ile oluşur. Bu iki simge çiftçileri ve proletaryayı sembolize eder. Bu iki simge bir araya getirilerek çiftçilerin ve işçilerin birliği sembolize edilir. En bilinen biçimi Sovyetler Birliği’nin bayrağındaki orak ve çekicin kızıl yıldızla birlikte kullanıldığı biçimidir. Bunun dışında birçok bayrak ve amblemde kullanılmıştır.

Unicode karakter standardında "orak ve çekiç" sembolünün kodu U+262D (☭) şeklindedir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Orak ve çekiç sembolü 1917 ve 1918 yıllarında Sovyetler Birliği'nin kuruluş yıllarında kullanılmaya başlandıysa da resmî olarak kullanılmaya 1923 yılında başlanmıştır. İlk başta yer alan sembollerde kılıç da bulunmakta idi. Bu kılıç devrimin arkasındaki üçüncü güç olan askerleri temsilen konulmuştu, fakat Vladimir Lenin, hem bunun fazla saldırgan bir imge olduğunu düşündü, hem de kılıç imgesinin, komünist geleneğin bir parçası olmadığını belirtti ve kılıcın amblemde yer almamasına karar verildi. O dönemde Kızıl Ordu’nun üniformalarında ve madalyalarında keplerinde vb. kullanılmıştır.^[1]

Orak ve Çekiç Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin armasında da yer almaktadır. (Rusça: серп и молот, serp i molot) Başlangıçta sadece Rusya Sosyalist Cumhuriyeti’nin askeri armasında ve Kızıl Ordu'nun sembolü (1918’de dizayn edilmiştir) olarak köylü ve işçilerin devletin temelini oluşturduğunu deklare etmek için kullanılmıştır. Daha sonra bu sembolün 1923’te Sovyetler Birliği bayrağında kullanılmaya başlandığını görülmüştür. 1924’te Sovyetlerin kuruluşunu tamamlaması ile diğer sosyalist cumhuriyetlerin bayraklarında da kullanılmıştır. Bundan önce diğer Sovyet cumhuriyetleri için cumhuriyetlerin isimlerinin sarı renkte yazıldığı bir kızıl bayrak düşünülmüştü.

Komintern ve Kominform’u oluşturan komünist partiler de Çin’in ve Sovyetler Birliği’nin liderliğinde bu simgeleri kullanılmaya başladılar. Orak ve çekiç ideolojik temelleri temsiliyetteki başarısı ile Çin ya da Sovyetler’i benimsemeyen bazı komünist partiler tarafından da kullanılmış ve amblem komünizmin genel simgesi haline gelmiştir.

Anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaratılış tarihinde orak ve çekiç, işçi ve köylü ittifakının sembolüydü. Çekiç, endüstriyel proletaryanın sembolü; orak ise köylü ve çiftçinin sembolüydü. Ancak anlamı zamanla Marksizm-Leninizm, Marksist-Leninist partiler ya da sosyalist devletler için küresel olarak tanınabilir bir sembol haline geldi.^[2]

Diğer benzer semboller[değiştir | kaynağı değiştir]

Angola bayrağı, ABD Komünist Partisi bayrağı, İngiliz Taşımacılık İşçileri Birliği logosu gibi birçok yerde de orak ve çekicin türevleri olan amblemler kullanılmıştır.

Daha değişik versiyonlar da orak ve çekiçten başka aletlerin bir araya gelmesinden oluşan amblemlerdir;

Kore İşçi Partisi bayrağı orak, çekiç ve yazı fırçasından meydana gelmiştir.
Birleşik Krallık'ta İşçi Partisi'nin eski sembolü bel, meşale ve orağın kombinasyonundan oluşur.
Kazma ve tüfek Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti’nin sembolü olmuştur.
Çekiç ve pergel Alman Demokratik Cumhuriyeti’nin sembolü olmuştur.
Britanya Komünist Partisi orak ve çekice benzeyen güvercin sembolünü kullanır. Bu sembol partinin barışçı hareketlerle bağlantısına dikkat çeker. 1988 yılında Mikhal Boncza tarafından yaratılmıştır. Genellikle tüm İngiltere Komünist Partisi yayınlarında orak ve çekiç sembolü göze çarpar. 1994'teki konferanslarda güvercin ve çekiç sembolü Partinin resmî amblemi olarak vurgulamasına rağmen bazı üyeler başka sembol tercih etmektedir.
Troçki’nin önderliğinde toplanan 4. Enternasyonal'in simgesi de orak ve çekicin içine yerleştirilmiş 4 rakamı ile oluşur.
Avusturya devlet armasında pençelerinde çekiç ve orak tutmuş bir kartal kullanılır. Amblem komünizmi simgelemese de ülkenin temel dinamiklerine, işçi sınıfı, köylülük ve kartalın kafasında bulunan kent surlarından yapılmış taçla, burjuvazinin birliğine işaret eder.
Türkiye'de Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) ambleminde çark çekiç; Türkiye İşçi Partisi'nin (TİP) ambleminde ise iç içe geçmiş çark, başak ve yıldız kullanılmıştır.

Günümüzde kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aeroflot'un hâlen kullanılan logosu

Günümüzde Transdinyester'in bayrağında orak, çekiç ve kızıl yıldız bulunmaktadır.
Hâlen dünyadaki pek çok komünist partinin bayrağında bu amblem görülür.
İki kanat arasına yerleştirilmiş orak ve çekiç Sovyet hava yolu kuruluşu Aeroflot’un ambleminde kullanılmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra da kurum aynı logoyu kullanmaya devam etmektedir.
Orak ve Çekiç Moskova’daki demir çelik fabrikasının adıdır.
Orak ve Çekiç ayrıca Moskova’daki Kurski İstasyonu'ndan Gorki kentine giden demiryolunda bir istasyonun adıdır ve Venedikt Erofeev’in Moskova-Petuşki romanında adı geçmektedir.
1992’de Rusya’da kurulan Nasyonal Bolşevik Parti’nin bayrağı Nazi Partisi bayrağındaki zemin üzerine yerleştirilen orak ve çekiçten oluşur.
Eski Sovyet cumhuriyetlerinin Sovyetler’in dağılmasından sonra kullanımını resmî olarak terk ettiği orak ve çekici alışılmışın dışında Rusya’nın Bryansk bölgesinin bayrağında görmek mümkündür.