Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH) Açık Arşivler Girişimi tarafından geliştirilen bir protokoldür. Bu protokol bir arşivdeki metadata tanımlarını harmanlamak (ya da toplamak) için kullanılır. Böylece birçok arşivden metadata kullanılarak servisler oluşturulabilir. OAI-PMH'nin bir uygulamasının, Dublin Core'da onu temsil eden metadatayı desteklemesi gerekir, ama ayrıca ek temsilleri de destekleyebilir.^[1]

Protokol genellikle sadece OAI Protokolü olarak kullanılır.

OAI-PMH HTTP üzerinden XML'i kullanır. Version 2.0 2002 yılında piyasaya sürülmüştür, belge en son 2015'te düzenlenmiştir. Creative Commons lisansı BY-SA'ya sahiptir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

1990'ların sonlarında, Herbert Van de Sompel (Gent Üniversitesi) Los Alamos Ulusal Laboratuvarındaki (ABD) araştırmacılarla ve kütüphanecilerle çalışıyordu ve e-print sunucularının birlikte çalışabilirliği ve dijitalleştirme ile alakalı zorlukları tartışmak üzere bir toplantı çağrısında bulundu. Toplantı Santa Fe, New Mexico'da, Ekim 1999'da yapıldı. Toplantıdan çıkan anahtar bir gelişme de e-print sunucularının metadatayı açığa çıkarmasına izin veren bir arayüzün tanımının yapılması oldu. Bu arayüze/protokole "Santa Fe Konvansiyonu" adı verildi.^[1]

2000'de ACM Dijital Kütüphaneler Konferansında ve başka yerlerde Santa Fe Konvansiyonundaki düşünceleri paylaşmak amacıyla birkaç çalıştay yapıldı.^[2] Bu çalıştaylarda fark edildi ki, e-print toplumunun yaşadığı problemleri; kütüphaneler, müzeler, dergi yayınlayanlar ve dağıtılmış kaynakları paylaşmaya ihtiyacı olanlar da yaşıyordu. Bu ihtiyaçlara karşılık vermek amacıyla, the Coalition for Networked Information^[3] ve Digital Library Federation^[4] maddi destek sağladı ve Herbert Van de Sompel and Carl Lagoze tarafından yönetilecek bir Açık Arşivler Girişimi sekreteryası kuruldu. OAI, Santa Fe Konvansiyonunda oluşturulmuş arayüzü geliştirmek amacıyla Cornell Üniversitesinde (Ithaca, New York) Eylül 2000'de toplandı.

OAI-PMH version 1.0 Ocak 2001'de Washington D.C. ve Şubatta Berlin'de halka tanıtıldı. W3C tarafından XML standardına yapılan modifiasyonlar OAI-PMH'ye de küçük modifikasyonlar gerektirdi ve version 1.1 meydana geldi. En güncel versiyon olan, 2.0, Haziran 2002'de çıktı. Birçak teknik değişiklik ve geliştirme içermektedir..

Tescilleri[değiştir | kaynağı değiştir]

OAI Protokolü birçok dijital kütüphane, kurumsal yazılım havuzları ve dijital arşivler tarafından kabul edildi. Kayıt olmak zorunlu olmamakla beraber, önerilmektedir.

OAI uyumlu yazılım havuzlarının bazı büyük tescilleri:

1. The Open Archives list of registered OAI repositories 23 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. The OAI registry at University of Illinois at Urbana-Champaign 1 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
3. The Celestial OAI registry
4. Eprint’s Institutional Archives Registry
5. Openarchives.eu The European Guide to OAI-PMH compliant repositories in the world
6. ScientificCommons.org A worldwide service and registry

Kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ticari arama motorları daha fazla kaynak bulmak amacıyla OAI-PMH'ı kullanmaya başladı. Google OAI-PMH'ı Avustralya Ulusal Kütüphanesi Digital Object Repository 'den bilgi toplamak amacıyla kullanıyor.^[5] 2004'te, Yahoo!, OAI-PMH metadata harmanlama ile alınmış olan içeriği  OAIster (Michigan Üniversitesi)'den topladı . Google OAI-PMH'i kenidlerinin Site haritası protokolünün bir parças olarak kabul etti ama 2008'de bu kararından vazgeçti.^[6] Wikimedia OAI-PMH veri havuzunu, Wikipedia ve arama motorları için ilgili site güncellemeleri için kullanıyor.^[7] Her gün binlerce dosyanın harmanlanmasıyla uğraşılırken,OAI-PMH ağ trafiğini hafifletmekte ve başka kaynakların kullanılmasına yardımcı olabilir.^[8] NASA'nın Mercury: Metadata Search System'i OAI-PMH'i her gün Global Change Master Directory (GCMD)'den binlerce metadata toplamakta kullanıyor.^[9]

mod_oai projesi ise OAI-PMH'i to içeriği Apache HTTP Sunucusu tarafından erişilebilir olan web tarayıcılarına açmak için kullanıyor.

Yazılım[değiştir | kaynağı değiştir]

OAI-PMH, harmanlayıcıların veri havuzlarından güncellenmiş kayıtlar üzerinden bilgi istediği istemci-sunucu mimarisine dayanır, in which "harvesters" request information on update. Data sağlayıcıları, Dublin Core formatında XML metadatası sağlamak zorundadır, ayrıca farklı XML formatlarında da sunabilirler.

Birçok yazılım sistemi OAI-PMH'i destekliyor. Bunlar, Southampton Üniversitesinden Fedora, GNU EPrints, Public Knowledge Project'den Open Journal Systems, Massachusetts Teknoloji Enstitüsünden Desire2Learn, Pisa Üniversitesinden DSpace, HyperJournal, Digibis'ten Digibib, Ex Libris'ten Primo, DigiTool, Rosetta and MetaLib, PTFS 26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'ten ArchivalWare, Lugano,İsviçre'deki eLab^[10] den DOOR, PANGAEA (data library),^[11] den panFMP ve Roaring Development ve jOAI^[12] den SimpleDL.

Arşivler[değiştir | kaynağı değiştir]

arXiv ve CERN belge sunucusunun da içinde bulunduğu birçok büyük arşiv bu protokolü desteklemektedir.

Çalıştaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

CERN'de 2001den beri süzenli olarak çalıştaylar düzenlenmektedir. Artık Cenevre Üniversitesi ve CERN tarafından her iki yılda bir Haziranda ortaklaşa düzenlenmektedir. OAI8 24 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haziran 2013'te düzenlendi ve OAI9 2015'te düzenlenecektir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Data format management
• Digital curation
• Digital preservation
• File format
• Library of Congress Digital Library project
• Dublin Core
• National Digital Information Infrastructure and Preservation Program
• Metadata Encoding and Transmission Standard maintained by the Library of Congress
• Preservation Metadata: Implementation Strategies (PREMIS)
• LOCKSS
• Search as a service
• Web archiving

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Carl Lagoze and Herbert Van de Sompel (2001). "The Open Archives Initiative: Building a Low-Barrier Interoperability Framework 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Proceedings of the first ACM/IEEE-CS Joint Conference on Digital Libraries (JCDL'01). pp. 54–62. External link in |chapter= (help)
• Lynch, Clifford A. (2001). "Metadata harvesting and the open archives initiative". ARL Bimonthly Report 217.
• Frank McCown, Xiaoming Liu, Michael L. Nelson and Mohammed Zubair (March–April 2006). "Search Engine Coverage of the OAI-PMH Corpus" 21 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). IEEE Internet Computing 10 (2): 66–73. doi:10.1109/MIC.2006.41.
• Herbert Van de Sompel and Carl Lagoze (2000). "The Santa Fe Convention of the Open Archives Initiative". D-Lib Magazine 6 (2). doi:10.1045/february2000-vandesompel-oai.
• Herbert Van de Sompel, Jeffrey A. Young, and Thomas B. Hickey (2003). "Using the OAI-PMH ... Differently". D-Lib Magazine 9 (7/8). doi:10.1045/july2003-young.
• Ranjeet Devarakonda, Giri Palanisamy, Jim Green and Bruce Wilson (2010). "Data sharing and retrieval uses OAI-PMH". Earth Science Informatics (Springer Berlin / Heidelberg) 4 (1): 1–5. doi:10.1007/s12145-010-0073-0.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Suleyman Demirel University Open Archives Harvester
• Protocol specification 11 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• National Library of Congress, Digital Collections and Programs 25 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Library of Congress, National Digital Information Infrastructure and Preservation Program 23 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Library of Congress, Web Capture 7 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.