Dumanlı Dağlar, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evrenindeki bir dağdır.

Coğrafi özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Efsaneye göre Durin'in hayata gözlerini ilk açtığı yer Gundabad Dağı`dır. Bu dağ, Üçüncü Çağ itibarıyla dağ orklarının meskenidir. Orta Dünya'daki en büyük cüce krallığı olan Khazad-dûm, Dumanlı Dağlar'ın yaklaşık ortasına denk düşer. Khazad-dûm'un üzerinde üç büyük doruk vardır, bunlar; Caradhras (Kızılboynuz), Celebdil (Gümüşboynuz) ve Fanuidhol (Bulutludoruk)`dur. Cüceler, Celebdil doruğunun içine Sonsuz Merdiven'i inşa ettiler. Merdivenin ilk basamağı dağın kökünde, son basamağı ise dağın zirvesinde yer alır. Dumanlı Dağlar'ın güney ucunda ise, Orthanc'a çok yakın bir konumda Methedras (Son Doruk) vardır.

Dağın en önemli geçitleri Yüksek Geçit ve Kızılboynuz Geçidi'dir. Ayrıca Ferah Nehir'in kaynağının olduğu yerde de bir geçit vardır.

Rohan Geçidi, Dumanlı Dağlar'ın en güney ucuyla Ak Dağlar'ın en kuzey ucu arasında -muhtemelen Isen Nehri tarafından açılmış- bir vadidir. Kuzeyde ise, Gundabad Dağı ile Gri Dağlar'ın en batı ucu arasında da bir geçit olması ihtimali vardır, ancak bu konuda Tolkien'in verdiği net bir bilgi bulunmamaktadır. Bazı Orta Dünya haritalarında geçit gösterilirken; bazılarında ise yer almamaktadır.

Kaynağının Dumanlı Dağlar'dan alan ırmaklar şunlardır;

• Batıya akanlar: Buzlupınar, Bruinen, Glanduin, ve Isen.
• Doğuya akanlar: Uzunkaynak, Tezşelale, Ferah Nehir, Celebrant, Nimrodel, Entsuyu.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Dumanlı Dağlar, avlanmak için sık sık Orta Dünya'ya giden Oromë'nin yoluna engel olsun diye Melkor tarafından inşa edilmiştir. Dağlar, ilk inşa edildiği o günlerde çok daha yüksekti.

Yüksek Geçit (diğer adlarıyla Imladris Geçidi, Cirith Forn en Andrath (S. "Kuzeyin uzun tırmanışlı geçidi")^[1] Birinci Çağ'dan çok daha önceleri, Eldar batıya geçebilsin diye Oromë tarafından inşa edilmiştir. Sonraları Birinci Çağ'da bu geçit, Büyük Doğu Yolu ve Kuyutorman içinden geçen Men-i-Naugrim yolu buraya denk gelen cüceler tarafından kullanılmıştır. Yüksek Geçit'te gerçekte iki adet geçit vardır. Daha alçakta olan kısım orklar tarafından her an kapatılmaya müsait olduğu için yolcular -orklara üstün gelinen nadir dönemler dışında- her zaman daha yüksekteki geçidi kullandılar.

Efsanevî cüce krallığı Khazad-Dûm, bir zamanlar Dumanlı Dağlar oyularak içine kurulmuştu. Fakat, Üçüncü Çağ 1981'de Durin'in Felaketi adıyla bilinen balrogun kapalı kaldığı cüceler tarafından yanlışlıkla serbest bırakılması üzerine bu büyük cüce krallığı terkedilmek zorunda kaldı. Cüceler tarafından terkedildikten sonra orklar ve başka yaratıklar buraya yerleşmeye başladı.

İkinci Çağ'da Gil-galad'ın ve Elendil'in orduları, Mordor'a karşı yapılacak Elflerin ve İnsanların Son İttifakı Savaşı'nda bu geçidi kullanarak doğuya geçtiler. Savaş bittikten sonra batıya dönen Isildur, burada geçidi gözleyen orklar tarafından Ferah Çayırlar'da katledildi.

Üçüncü Çağ'ın sonraki dönemlerinde geçit tekrar orkların tehdidine maruz kaldı. Sadece Cüceler ve Orklar Savaşı'nda cüceler civardaki bütün dağları orklardan temizlediğinde ancak geçit güvenli bir dönem yaşadı. Erebor Macerası'nda anlatıldığı üzere Goblinkentli goblinler bu geçidi tekrar kapatmışlardı ve hobbit Bilbo Baggins ile cüce Thorin Meşekalkan'ın cüce kafilesi burada goblinler tarafından yakalanmışlardı.

Yüzüklerin Efendisi kafilesi, (Rhovanion topraklarına açılan Yüksek Geçit -düşmanın casusları tarafından izlendiği için ve Rohan Geçidi Isengard'a çok yakın olduğu için) Kızılboynuz Geçidi'ni kullanmaya karar verirler. Ancak, bir kar fırtınası kafileyi dağın altındaki cüce şehri Moria'dan geçmek zorunda bırakır. Dokuz Yoldaş, terkedilmiş Khazad-dûm krallığında Durin'in Felaketi adı verilen balrogla karşılaşırlar ve Gandalf balrogla birlikte Moria'nın dipsiz karanlığına düşer ve Sonsuz Merdiven'in ilk basamağından Celebdil doruğundaki son basamağına kadar balrogla savaşır. Gandalf sonunda Celebdil doruğunda -kendi hayatına da mâl olarak- balrogu öldürür.

Dumanlı Dağlar'ın yerleşimcileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dumanlı Dağlar'ın altında eski cüce krallığı Moria ve Bilbo Baggins'in Tek Yüzük'ü tesadüfen bulduğu ork madenleri vardır. Yüksek Geçit'in batı ucunda sıradağların eteklerine kurulmuş saklışehir Ayrıkvadi ve sıradağların kuzeyinde Angmar Dağları olarak bilinen bir uzantıya kurulmuş olan ve bir zamanlar Angmarlı Cadı Kral'ın merkezî üs olarak kullandığı Carn Dûm Dumanlı Dağlar'ın diğer iki meşhur yerleşim yeridir.

Güneyde Methedras'ın kolları arasındaki Nan Cúrunir'de inşa edilmiş olan Orthanc kulesi çevresinde Isengard yer alır. Kartalların da bu sıradağlarda yuvaları vardır. Ayrıca, İkinci Çağ ve Üçüncü Çağ boyunca bilinen tek balrog da -Gri Gandalf tarafından Ü.Ç. 3019'da öldürülene kadar- bu sıradağların altında yaşamıştır. Orta Dünya evreninin ana karakterlerinden Gollum, taşıdığı yüzüğü kaybedene kadar beş yüzyıl boyunca bu dağ sırasının içindeki bir yeraltı gölcüğünün üzerindeki bir adacıkta yaşamıştır. Dağların yamaçlarında taş trolleri (diğer adıyla dağ trolleri yaşar. Vücutlarının devasa boyutlarından ötürü dağın bir çıkıntısı gibidirler. Bu devleri sadece Bilbo ve yol arkadaşı on üç cüce buralardan geçerken görmüştür ve bu olay sadece Batı Sınırının Kırmızı Kitabı'nda anlatıldığı rivayet edilir.

Fangorn ormanı Dumanlı Dağlar`ın en güneyinde doğu yamaçlarında yer alır ve buradaki vadiler kadim zamanlardan beri Fangorn ağaçlarının ışığı örten gölgesiyle kaplıdır.Memyap'ın varisi olduğu kılıçtır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]