Nysa Köprüsü

Nysa Köprüsü
Nysa Köprüsü
	Akıntı yönünde tünelin iç görünümü. İki kemeri ayıran kısım (aydınlık bölge) çökmüştür. İkinci kemer fotoğrafın üst kısmında görülmektedir.
Taşınan	Tiyatro alanı için yapılan tünel
Geçiş	Tekkecikdere
Konum	Nsya (Sultanhisar),Aydın
Koordinatlar	37°54′12″N 28°08′44″E / 37.903405°K 28.145514°D
Tasarım	Kemerli Köprü
Malzeme	Taş
Genişlik	100 m.
En geniş açıklık	5.7-7 m
Alt açıklık	5.9

Nysa Köprüsü, Eski Roma İmparatorluğu döneminde yapılmıştır. Antik Karya bölgesindeki Nysa (günümüzde Sultanhisar) antik şehrinde bulunan Tekkecikdere akarsuyu üzerindedir. Altyapısı 100 metre uzunluğundadır. Bu özelliğiyle Bergama Köprüsünden sonra 2. sıradadır.^[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Nysa'da yaşamış Yunan coğrafyacı Strabo şehrin içinde gizli bir su kanalından bahseder fakat tünel benzeri bir köprüyü kastedip kastetmediği net değildir.^[2] Tünel duvarının kuzeyinde, virajdan yaklaşık 25 metre uzaklıkta bir kitabe vardır. Kitabede imparatorluk zamanıyla inşaat tarihi belirtilmiştir.^[3] Üzerinde 'Praülos'ün çalışması bu noktaya kadar.' yazmaktadır.^[4]

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Köprü, akarsu yakınına konuşlanmış şehir tiyatrosunun önünde bulunan alana geçişi sağlayan altyapı için tasarlanmıştır.^[5] İki kademeli olarak tasarlanmıştır: Alt kemer suya uzanır. Üstüne üstlük kemer çizgisi kentsel alan olarak ayarlanmış iki tepeyi bağlar. Zemin kemerinin uzunluğu 100 metreyi bulur. Bütünüyle zemin üzerine kurulmuş olmasına rağmen tünel görüntüsü verir. 5.7 m genişliğinde tek parçadan oluşan kubbenin yukarıya doğru ağzı 7 metreye ulaşır. Yarım çembersel kemerin dış yüksekliği 5.9 m, iç yüksekliği 2.9 metredir. Moloz taşından yapılmış kubbe harçla sıvanmıştır ve büyüklükleri değişen yontma taş bloklarından (0.3–0.9 x 1.0–1.4 m) oluşan altyapının üstüne oturmuştur. Aslen kesintisiz bir kubbe olarak devam eder. Günümüzde 75–85 m arası çökmüştür ve çöküş devam etmektedir. Arda kalan aşağı taraftaki izole yapı sıklıkla hatalı bir şekilde tek bir köprü gibi anlatılır.^[6] Nysa köprüsü antik altyapı köprüleri arasında ikinci en geniştir. Birinci Bergama Köprüsü'dür.^[1] Genişliklerine göre kıyaslandığında normal roma köprüleri 10 metreyi geçmez.^[7]

İleri yönünde Tekkecikdere akarsuyu şehir arenasından geçerdi ve burada deniz savaşı yapılırdı. Suyun aşağısında ve yukarısında iki antik köprü kalıntısı vardır.^[2]

Deşarj Kapasitesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sel durumunda Nysa Köprüsü kapasite sınırı hidrolik ve hidrolojik araştırma konusu olmuştur. Tünel eğimi %3.3, maksimum deşarj kapasitesi 290 m³/s olarak hesaplanmıştır. Bu olağanüstü limit köprüyü basınç altında bırakır ve yapısına zarar verir. Akarsuyun 6 km uzunluğa sahip olduğu düşünülürse, ortalama eğimi %19 ve havza genişliği 4 km²(1.5 sq mi), ortanca eğim çalışan bazı metotlara göre hesaplanır:

7,500 yıl (Günerman metot)
10,500 yıl (D.S.I. metot)
13,000 yıl (Mockus metot)
68,000 yıl (Snyder metot)

13 biner yıllık istatistikler sonucu gelen çalışmalara göre, aritmetik medyan eğim değeri, köprü kapasitesinin çok üzerinde bir sel beklenmektedir.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Grewe & Özis 1994, p. 352
^ ^a ^b Grewe & Özis 1994, p. 350
^ Grewe & Özis 1994, p. 351
^ Archaiologikon Deltion 1921–22, 84: Π̣ραΰ̣λου ἔργον | ἕως ὧδε
^ Grewe & Özis 1994, p. 348f.
^ All data: Grewe & Özis 1994, p. 351
^ O’Connor 1993
^ Grewe & Özis 1994, p. 351f.

Grewe, Klaus; Özis, Ünal (1994), "Die antiken Flußüberbauungen von Pergamon und Nysa (Türkei)", Antike Welt 25 (4): 348–352
O’Connor, Colin (1993), Roman Bridges, Cambridge University Press, ISBN 0-521-39326-4
Öziş, Ünal; Harmancioğlu, N. (1979), "Flood Flows and Capacities of the Historical Pergamon and Nysa Tunnels in Anatolia", International Association for Hydraulic Research, 18. Congress Proceedings (Cagliari) 6: 696–698
Öziş, Ünal (1987), "Ancient Water Works in Anatolia", Water Resources Development 3/1: 55–62

[:0-1] Grewe & Özis 1994, p. 352

[:1-2] Grewe & Özis 1994, p. 350

[3] Grewe & Özis 1994, p. 351

[4] Archaiologikon Deltion 1921–22, 84: Π̣ραΰ̣λου ἔργον | ἕως ὧδε

[5] Grewe & Özis 1994, p. 348f.

[6] All data: Grewe & Özis 1994, p. 351

[7] O’Connor 1993

[8] Grewe & Özis 1994, p. 351f.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Türkiye'deki tüneller
Karayolu	19 Mayıs Tüneli (2009) 75. Yıl Selatin Tüneli (2000) 8 Ağustos Tüneli (2009) Adnan Sezgin Tüneli (2010) Altan Ayağ Tüneli (2010) Arhavi Tüneli (2007) Asarkayası Tüneli (2007) Aslanlı Tüneli (1999) Assos Tüneli (2022) Avrasya Tüneli (2016) Ayran Tüneli (1999) Bartın-Amasra Tüneli (2014) Bayraklı Tünelleri (2007) Bayramca Tüneli (2013) Belkahve Tüneli (2017) Beylerbeyi Sarayı Tüneli (1832) Boğsak Tüneli (2014) Bolu Dağı Tüneli (2007) Bomonti-Dolmabahçe Tüneli (2010) Boztepe Tüneli (2019) Buca Onat Tüneli Buruncuk Tüneli (2019) Cankurtaran Tüneli (2018) Çakıt Tüneli (2009) Çayeli Tüneli (2007) Çiftlik Tüneli (2014) Demirciköy Tüneli (2014) Dolmabahçe-Fulya Tüneli Dranaz Tüneli (2009) Elceğiz Tüneli (1998) Erkenek Tüneli (2017) Ertuğrulgazi Tüneli (2010) Fulya-Levazım Tüneli Gerze Tüneli (2014) Göcek Tüneli (2006) Gültepe Tüneli (1984) Güvenlik Tüneli (2008) Havza Tüneli (2009) Hereke Tüneli (1984) Honaz Tüneli (2023) Ilgar Dağı Tüneli Ilgaz 15 Temmuz İstiklal Tüneli (2016) İğdir Tüneli (2005) Kadıoğlu Tüneli (2007) Kâğıthane-Piyalepaşa Tüneli (2009) Karahan Tüneli (2016) Kasımpaşa-Sütlüce Tüneli (2018) Kırık Tüneli Kırkgeçit Tünelleri (2009) Kıyıcık Tüneli (2007) Kızlaç Tüneli (1999) Kiliseburnu Tüneli (2007) Konak Tüneli (2015) Kop Dağı Tüneli Kopmuş Tüneli (2007) Korutepe Tüneli (1984) Kozbükü Tüneli (2007) Kuskunkıran Tüneli (2012) Levazım-Akatlar Tüneli Nefise Akçelik Tüneli (2007) Orhan Büyükalp Tüneli (2010) Orhangazi Tüneli (2016) Osmangazi Tüneli (2010) Ovit Tüneli (2018) Öceli Tüneli (2019) Pazar Tüneli (2007) Phaselis Tüneli (2022) Sabuncubeli Tüneli (2018) Salmankaş Tüneli (2018) Sarayköy Tünelleri (2007) Sarıyer-Çayırbaşı Tüneli (2012) Sarıyer-Kilyos Tüneli (2026) Selçukgazi Tüneli (2017) Şehzadeler Tüneli (2009) Taşoluk Tüneli (1999) Tekkebak Tüneli (2007) Terzili Tüneli (2019) Tirebolu-1 Tüneli (2008) Troya Tüneli (2022) Topçam Tüneli (2018) Yenikent Tüneli (2012) Yunus Emre Tüneli (2013) Zigana Tüneli (1988) Zigana Tüneli (2023) Yağdonduran Tüneli (2023) Aşık Şenlik Tüneli (2023)
Demiryolu	Ayaş Tüneli Ayran Tüneli (1912) Deliktaş Tüneli (2012) Karşıyaka Tüneli (2010) Marmaray Tüneli (2013) Nurdağ Tüneli (2024) Soğucak Tüneli (1912) Şirinyer Tüneli (2010) Toros Tünelleri (37 Tünel) (1912)
Kara ve demiryolu	Büyük İstanbul Tüneli
Su yolu	Boğaziçi Su Tüneli (2009) Haliç Su Tüneli (2012) Mavi Tünel (2012) Suruç Tüneli (2014) Urfa Tüneli (1994)
Tarihî tüneller	Bodrum Köprüsü Nysa Köprüsü Titus Tüneli

Nysa Köprüsü nedir?, Nysa Köprüsü anlamı nedir?, Nysa Köprüsü ne demektir?