Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Mart 2012)

Silvan
İlçe
Silvan
Diyarbakır'ın idari bölümleri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Diyarbakır
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Hasan Uğuz[1]
• Belediye başkanı	Sevim Biçici (DEM Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1.373 km²
Rakım	840 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	86,672
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	21640
İl alan kodu	0412
İl plaka kodu	21
Resmî site Belediye Resmi Sitesi

Silvan, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Diyarbakır'ın ilçelerinden biridir. İlçe nüfusu 87.639 kişidir.^[2] Silvan Kalesi, Malabadi köprüsü, Hasuni Mağara Şehri, Selahaddin-i Eyyubi Cami, Zembilfroş Burcu, Eyyubi Kot Minare, Behlül Bey Cami, eski Keldani Kilisesi (Belediye Camii), müze ve tarihi konaklar ile Boşat Kalesi bu ilçede bulunmaktadır.^[3]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Arazi yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Silvan ilçesi batısında Diyarbakır merkez ilçe ve Hazro; kuzeyinde Lice ve Kulp ilçeleri; doğusunda Batman ili, güneyinde Bismil ilçesi ile komşudur. Diyarbakır’a 82 km uzaklıktadır. Düz bir arazi yapısına sahip gibi görünse de dağlık alanları da mevcuttur. Keskin kayalıklara sahiptir. Yüzölçümü 1.373 km'dir. Arazi genellikle engebelidir. 1500 metreyi bulan Albat Dağları Silvan'ın ardı sıra uzanır ve ova boyunca ilçeyi doğudan batıya keser. Meyyafarikîn, Meyafarakini, Marturupolis, Justinianopolis, Farikin, Farkin, Farqin, Silivan, Silivê ve Silvan ilçenin eski isimleridir.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Silvan'da karasal iklim egemendir. Yazları çok sıcak geçer. Ama, kış soğukları Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğu kadar şiddetli değildir. Bugüne değin ölçülen en yüksek sıcaklık 46,2° ile 21 Temmuz 1937'de, en düşük sıcaklık ise -24,2° ile 11 Ocak 1933'te yaşanmıştır. 496 milimetre olan yıllık ortalama yağış tutarının ancak yaklaşık %2'si yaz aylarında düşer. Yıllık yağış tutarı Silvan'da 729 mm dir. Silvan'daki barajdan dolayı nem biraz da olsa artış göstermektedir. Ortalama nem, en çok Aralık ve Ocak aylarında ölçülür. Bu aylarda nem miktarı %77'ye çıkar. Temmuz-Ağustos aylarında ise nisbi nem değerleri %20'ye düşmektedir.

Bitki örtüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğal bitki örtüsünü genellikle otsu bitkilerin ağır bastığı bozkır bitkileri oluşturur. Bunlar ilkbaharda kısa süre içinde yeşerip çiçeklenir, fakat yağışların kesilmesiyle birlikte, yaz başında kururlar. Orman bakımından çok yoksul olan dağlarında yer yer meşe topluluklarına rastlanır ve ormanların oranı, ilçenin toplam yüzeyinin onda birini bile bulmaz.

Hidrografyası[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe sınırlarında 'Ambar' çayı bulunmaktadır. Malabadi Köprüsü, Silvan ilçe sınırlarında olup Silvan'ın tarih envanterine kayıtlıdır. Silvan merkezde bulunan Farkin Suyu, Kaniya Navin gibi doğal kaynak suları da ilçenin su ihtiyacını karşılamaktadır .

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük Dikran tarafından kurulan, Ermenistan Krallığın MÖ 70. yüzyılda başkenti Tigranakert olarak olduğu savunulursa da bu bilgi spekülatif niteliktedir.^[4]

Kasabanın kadim adı olan Miyafarkīn veya Meyyâfârikīn (ميّافارقين), Süryanice "sınır suyu" veya "ayrım suyu" anlamındadır. İslâm kaynaklarında adı Mâfârkīn, Mefârkīn ve Fârkīn şeklinde de geçen şehir, Ortaçağ Süryanice’sinde Mīpherkét, Mufargin, Ermenicede Nprkert, Grekçe’de Martyropolis (şehidler şehri) adlarıyla tanınır. Yâkūt el-Hamavî’ye göre (Mu'cemü’l-büldân, V, 274) eski adı Merdûr-Sâlâ’dır (şehidler şehri).^[5]

Silvan adı eskiden Miyafarkin'de hüküm süren Süleymanî (Silivânî) Kürt beyleri sülalesinin adından gelir. Süleyman adının Kürtçe telaffuzundan ibarettir. Esasen kasabanın değil, merkezi burada olan beyliğin ve idari birimin adıdır. Bitlisli Şeref Han'ın Şerefname'sinin İkinci Safha, Dokuzuncu Bab'ında 16. yüzyılda Miyafarkin beyi olan Behlül, Emîrxan ve Ömer beylerin soyu, son Emevi Halifesi II. Mervan çağında oluşan Süleymanî aşiretler birliğine dayandırılır.

Silvan 10 ve 11. Yüzyıllarda Mervânîler’in başkenti olmuştur. Mervânîler 978 yılında Silvan da Bad bin Dostık tarafından kuruldu. Silvan’ı başkent olarak kullanan Mervanilerin kuruluşundan yıkılmasına kadar 6 hükûmdar hükûm sürdü. Mervanilerin son hükümdarı ise Cizre’de hayatını kaybeden Nasirudewle Mensur’du. Mervânîler’in son hükümdarı Nasırüddevle Mansur’un kabri 2020 yılında Diyarbakır’ın Sur ilçesi İçkale mevkiinde bulunmuştur. Diyarbakır Silvan ve Muş yöresinde varlığını sürdürmekte olan Badıkan Aşireti’nin kökleri Mervânîler’in kurucusu olan (Bad)’a dayanmaktadır. Silvan'da bulunan Malabadi Köprüsü adını (Bad)’dan almaktadır. Malabadi Kürtçe’de "Bad’ın evi" anlamına gelmektedir.^{[6][7][8][9][10]}

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Silvan'da bir adet orta ölçekli sanayi sitesi vardır. Burada yoğun olarak hurdacılık faaliyetleri sürdürülmektedir.

Ekonomik coğrafya özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sosyo-ekonomik birçok nedenden dolayı tarımla iştigal eden Silvan nüfusu %65’lerden aşağıya hızla düşmektedir. İlçede tarıma uygun arazilerin %85’i ekilmektedir. Bu da toplam arazimizin % 45’ne tekabül eder. Silvan’ın ormanlık alan ortalaması %23'tür ve Ülke ortalaması olan %26’ya yakındır. Bu ormanların büyük bölümü planlara göre bozuk baltalık ormanlardır. Buna rağmen ormana dayalı sanayisi yoktur.

Tarımsal faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yer şekilleri engebeli olduğundan tarımda makine kullanımı fazla gelişmemiştir. Çok verimli toprakları olmasına rağmen sulanılabilen toprak oranı çok azdır. Tarımsal ürünlerimiz tütün, buğday, nohut, pamuk yetiştirilir. Son yıllarda mısır üretimi çok yüksek bir hızla artmaktadır.

Yağlı tohumlu bitkilerden soya ayçiçeği ve mısır İlimiz koşullarında yetiştirilebilirliği olmakla beraber son derece sınırlı üretim yapılmaktadır. Ayçiçeği ekim alanı 11.000 dekar soya ise yaklaşık 1.000 dekar civarındadır.^[11]

Hayvancılık faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvancılık faaliyetleri tarıma dayalıdır. İlçede küçükbaş ve büyükbaş hayvancılık görülür. Hayvancılık çok yoğun bir şekilde yapılmasa da küçük baş hayvancılık şu an için köylerde devamlılığını sürdürmektedir. Genelde kırsal kesimlerde ve şehir merkezinin uç noktalarında görülür.

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Diyarbakır'ın en çok nüfus barındıran ilçelerindendir. Silvan eskiden Diyarbakır'ın kırsal nüfusu şehirli nüfustan fazla olan tek ilçesiydi fakat artık kent nüfusu kırsal nüfusu geçmiştir. Zaten Büyükşehirler yasasıyla Diyarbakır'da artık resmen köy diye bir yer kalmamış ve her yer mahalle olmuştur. Bu uygulamanın doğruluğu tartışmalı bir husustur. İlçede köyler yol boyunda ve ilçenin orta kesiminde toplanmıştır. 100 km²'ye ortalama 5 köy düşer. İlçede nüfus yoğunluğu 70 kişi/km'dir. Ortalama mahalle nüfusu 712'dir. Silvan’ın nüfusu son sayımda 87.639 kişi gösteriyor.

Silvan sosyo yapı bakımından Kurmançlardan^[12] oluşmaktadır.

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Kültürel faaliyetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Her yıl Hicri takvimde 1 Mayıs'a denk gelen gün(Miladi takvim: 14 Mayıs), baharın gelişi anlamına gelen Seregulan kutlanır. Burada tüm halk piknik yapar konserler olur. Bir de Silvan'daki bir aşirete özgü olmasına rağmen daha sonra tüm Silvanlıların coşkuyla kutladığı geleneksel Murat şenlikleri Kumgölü'nde kutlanır.

Meskenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Evler genelde siyah taş denilen çok sağlam kesme taşlardan veya modern yapı malzemelerinden yapılmıştır. Damları da betonarmeden yapılmış olup taş dokusuyla uyum göstermiştir. Bazı evlerde ise alt katta yazın serin olan oturma salonları hala revaçtadır. Yeni yapılan binalar artık taş olmaktan çıkmış yeni modern araçlarla yapılıyor. Dağ köylerindeki muazzam taş işçiliği birbiriyle adeta yarışırcasına ermeni ustalarının ellerinden çıkan birer sanat eseri gibi bugun bile tüm ihtişamıyla zamana meydan okurcasına dimdik ayakta duruyor. Pencereler genelde geniş olup süslemeler barındırıyor. Ova köylerinde haberleşme amaçlı kullanılmak üzere insan gücü ile toprak taşınarak oluşturulan yüksek tepeler tüm havzayı birbirine bağlayarak iletişim sağlayan doğal bir ağ oluşturmuştur.

Malabadi Köprüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Malabadi Köprüsü Silvan-Bitlis karayolu üzerinde, Silvan'a 18 km. mesafededir. Mervani Kürt beyliğinin kurucusu Bad (Ebû Şücâ Abdullah Hüseyin) tarafından 997 yılından önce yaptırılan köprü, Artuklular döneminde 1147 yılında Timurtaş bin İlgazi bin Artuk tarafından onarılmıştır. Malabadi adı Kürtçe "Bad Hanedanı" anlamına gelir.

Köprünün eni 7 metre, uzunluğu 150 metredir. Yüksekliği, su seviyesinden kilit taşına değin 19 metredir. Renkli taşlarla inşa edilmiş, onarımlarla günümüze kadar ulaşmıştır.

Kemerin her iki yanında köprü nöbetçileri için iki oda bulunmaktadır.

Her biri başka uzunluklarda ve kırık hatlar halinde üç bölümden oluşan köprü, doğu ve batıda hafif eğimlerle yollara bağlanmıştır. Orta bölüm kayalıklar üzerine oturtulmuş bir kitle halindedir. Burada sivri şekilde ve 38.60 m açıklıkta çok büyük bir kemer ile sepet kulpu şeklinde, 3 m açıklıkta küçük bir kemer vardır. Üçüncü bölüm fark edilir derecede birinci kısma paralel bir durum arz eder.

Burada sivri kemerli iki açıklık ve ayrıca yola bağlanan yer yakınında da bir açılık görülür. Böylece köprü, biri çok büyük olmak üzere beş gözlüdür. Köprünün boyu 150 m, eni 7 m, yüksekliği ise alçak su seviyesinden kilit taşına kadar 19 m'dir. köprü renkli taşlarla inşa olunmuştur. Büyük kemerin iki tarafında 4.5-5.3 m ölçüde, iki hafif kemerli odacıklar, büyük kemerin üstü ortasında, gelip geçişin kontrol edildiği 5 m genişlikte kâgir bir kapı ve bunun iki tarafında da ayrıca iki kapı vardır. Bunlardan Batman tarafındaki kalmış, diğeri yıkılmıştır. Bunların sol taraflarından birer merdivenle odacıklara inilir. Bu odalar yüksek tavanlı ve tuğla örtülüdür. Pencereleri geniş ve büyüktür.

Evliya Çelebi köprüyü şu şekilde tanıtmaktadır: “Köprünün iki tarafında kale kapıları gibi demir kapıları vardır. Bu kapıların içinde, sağ ve solda köprünün temeli beraberliğinde, kemerin altında hanlar vardır ki gelip geçen, sağdan ve soldan geldikleri vakit misafir olurlar. Köprünün kemeri altında birçok odalar vardır. Demir pencereler şahneşinlerine misafirler oturup, kemerin karşı tarafındaki adamlarla kimi sohbet eder, kimi ağ ve oltalarla balık avlarlar. Bu köprünün sağ ve solunda da nice pencereli odalar vardır. Köprünün sağ ve solundaki bütün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Ama demirci ustası da var kudretini sarf ederek bir türlü sanatlı kafesli korkuluklar yapmış ve doğrusu elinin ustalığını göstermiştir. Doğrusu, üstad mühendis var kuvvetini sarfederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki, bu işçiliği geçmiş mimarlardan hiç birisi göstermemiştir.

Albert Gabriel de köprü içine şöyle demektedir: “Modern statik hesabının olmadığı devirde bu açıklıkta o zaman için böyle bir eser hayranlık ve takdiri muciptir. Ayasofya’nın kubbesi köprünün altına rahatlıkla girer. Balkanlarda, Türkiye’de, Orta Doğu’da bu açıklıkta, bu yaşta köprü yoktur.”

Hasuni Mağaraları[değiştir | kaynağı değiştir]

Diyarbakır Silvan ilçesinin 7 km doğusunda bulunan Hasuni Mağaraları, Diyarbakır-Bitlis karayolunun kuzeyindeki tepelik alanda bulunmaktadır. Anadolu’nun en eski mağara yerleşim yerlerinden biri olan Hasuni Mağaraları, Prof. Dr. İ. Kılıç Kökten tarafından araştırılmıştır. Aynı zamanda Prof.Dr.Kılıç Kökten Diyarbakır çevresinde 1.161’i yapay, 2.418’i doğal olmak üzere toplam 3.579 mağara ve kaya sığınağını tespit etmiştir.

Hasuni Mağaraları, Mezolitik dönemde ilk defa yerleşime sahne olmuş, daha sonra Hristiyanlığın ilk yıllarında ve Orta Çağ'da da yerleşim özelliğini sürdürmüştür. Bu mağaraların aralarındaki kayalar düzleştirilerek yollar ve merdivenler yapılmıştır. Ayrıca sarnıçlar, su havuzları, kaya kiliseleri ile atölye gibi yapılarla da burada yaşayanların sosyal yaşamları kolaylaştırılmıştır.

Hasuni Mağaraları, Kültür ve Tabiat Varlıkları Kurulunca koruma altına alınmıştır.

Temtemburg Mağaraları[değiştir | kaynağı değiştir]

Tem-temburg ilçemize sırt olmuş Albat dağlarını, yaran boşat yolunun sağında ve solunda bulunan üç mağara niteliğinde ve her mağara birer odadan oluşmaktadır. Harbat dağına oyularak oluşturulan mağaraların hangi tarihte yapıldığı ve adının nereden geldiği bilinmemektedir. Mağaralardan büyük olanının içinde yatak niteliğinde iki yükselti vardır. Mağaraların yolları dağa işlenmiş merdivenlerden ibarettir.

Boşat Kalesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Boşat Kalesi, Silvan'ın kuzeyinde bulunmaktadır. Birçok tarihi eserlere sahip bir bölgedir. Eski dönemlerde Zindan olarak kullanılmıştır. Az sayıda insanla bile savunulabilir ama fetih edilmesi hükümdarlığı döneminde Boşat kalesinde ilk hükümdarı 1. Ardişir dönemine ait bir figür bulunmaktadır. Tek parça kaya üzerinde inşa edilmiştir.

Kırık Minare[değiştir | kaynağı değiştir]

Silvan şehrinin 400-500 metre güneydoğusunda bulunan bu minare Eyyubilerden kalmadır. Üç kardeş tarafından yaptırılan bu minare 5 katlıdır. Eskiden rasathane olarak da kullanılmıştır. Ayrıca eskiden kilise çanının bulunduğu yermiş. Kırık Minare denilmesinin nedeni, söylentilere göre beş kattan daha fazla olduğu ve yıkıldığıdır. Fakat şu anki son katının restorasyon yapılmasından dolayı kırık olduğu anlaşılmamaktadır.

Aslanlı Burç[değiştir | kaynağı değiştir]

Kare planlı burcun ön yüzündeki kitabenin üzerinde; bir gül bezeğinin iki kenarında karşılıklı duran aslan kabartmaları yer almaktadır. Kitabeyi Eyyubi sultanlarından Melik Evhad Eyyub tarafından yaptırılmıştır.

Eğitim durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede 5 lise ve 13 ilköğretim okulu vardı son yıllarda kurulan Anadolu ve Anadolu öğretmen lisesi ile lise sayısı 7'ye çıktı. İlçe'de 3 tane anaokulu, 3 tane de dershane bulunmaktadır . Ayrıca bir de özel kolej bulunmaktadır. ÖSS de başarı oranı %5,5 tir. Okul Öncesi Eğitimde Okullaşma Oranı %18, İlköğretimde Okullaşma Oranı %96, Ortaöğretimde Okullaşma Oranı %50, Mesleki ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı %4 dür. Okur Yazar Oranı %79,57 (Türkiye %87,3) (erkek %87, Türkiye %94), (Kadın %77, Türkiye %81)'dir. Ortalama Sınıf Mevcudu İlköğretimde 51 (Türkiye 38), ortaöğretimde 47 (Türkiye 32)'dir.

Yerel yönetim[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

31 Mart 2024'da gerçekleşen yerel seçimlerde DEM Parti adayı Sevim Biçici %70.70 oy oranıyla belediye başkanı olarak seçilmiştir.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Silvan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Silvan Belediyesi resmî sitesi 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Silvan Kaymakamlığı Resmi Sitesi 10 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.