Common Desktop Environment

Common Desktop Environment
	CDE masaüstü ve bir GUI geliştirme aracı olan Application Builder
Orijinal yazar(lar)	The Open Group
Geliştirici(ler)	CDE Project (modern)
İlk yayınlanma	Haziran 1993 (30 yıl önce)
Güncel sürüm	2.5.1 / 1 Ekim 2022
Programlama dili	C, C++
İşletim sistemi	Unix, Unix-benzeri, OpenVMS
Boyut	58.8 MB (source code)
Erişilebilirlik	English, Chinese, French, German, Greek, Japanese, Italian, Korean, Spanish, Swedish
Tür	Masaüstü ortamı
Lisans	2012: LGPL-2.0-or-later; Original: Proprietary
Resmî sitesi	sourceforge.net/projects/cdesktopenv/
Kod deposu	sf.net/p/cdesktopenv/code/ci/master/tree/;

Common Desktop Environment ( CDE ), Unix ve OpenVMS için Motif pencere öğesi araç setini temel alan bir masaüstü ortamıdır. UNIX 98 İş İstasyonu Ürün Standardının^[3] bir parçasıydı ve uzun bir süre ticari Unix iş istasyonlarıyla ilişkili Unix masaüstü oldu. Yüzyılın başlangıcından sonra büyük ölçüde CDE'nin yerini alan KDE ve GNOME masaüstü ortamı gibi ardıl projelerin ilk uygulamalarını etkilemeye yardımcı oldu.

Tescilli yazılım olarak uzun bir geçmişin ardından CDE, 6 Ağustos 2012'de GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı, sürüm 2.0 veya üstü altında özgür yazılım olarak piyasaya sürüldü.^[4] Özgür yazılım olarak piyasaya sürülmesinden bu yana CDE, Linux ve BSD türevlerine taşınmıştır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Hewlett-Packard, IBM, SunSoft ve USL, CDE'yi Haziran 1993'te Common Open Software Environment (COSE) girişimi kapsamında ortak bir geliştirme olarak duyurdu. Her geliştirme grubu kendi teknolojisiyle CDE'ye katkıda bulundu:

HP, HP'nin Görsel Kullanıcı Ortamını (VUE) temel alan CDE için birincil ortama katkıda bulunmuştur. HP VUE, Motif Window Manager'dan türetilmiştir.
IBM, Ortak Kullanıcı Erişimi modeline OS/2'nin Workplace Shell'inden katkıda bulunmuştur.
Sun, OpenWindows ortamından ToolTalk uygulama etkileşim çerçevesine ve posta ve takvim istemcileri de dahil olmak üzere DeskSet üretkenlik araçlarının bir bağlantı noktasına katkıda bulundu.
USL, UNIX System V'ten masaüstü yöneticisi bileşenleri ve ölçeklenebilir sistem teknolojileri sağladı.

Piyasaya sürüldükten sonra HP, CDE'yi Unix için yeni standart masaüstü olarak onayladı ve HP VUE özelleştirmelerinin CDE'ye taşınması için belgeler ve yazılım sağladı.^[5]

Mart 1994'te CDE, Open Software Foundation ve Unix International'ın birleşmesi olan "yeni OSF"nin sorumluluğu haline geldi; Eylül 1995'te Motif ve CDE'nin tek bir proje olan CDE/Motif altında birleştiği duyuruldu. OSF, 1996 yılında yeni kurulan Open Group'un bir parçası oldu

Şubat 1997'de Open Group, CDE'nin son ana sürümü olan 2.1 sürümünü yayınladı.

Red Hat Linux, tescilli CDE'nin taşındığı tek Linux dağıtımıydı. 1997'de Red Hat, TriTeal Corporation'dan lisanslanan bir CDE sürümü sunmaya başladı. 1998'de, X Windowing System'de uzmanlaşmış bir şirket olan Xi Graphics, Red Hat Linux ile birlikte verilen Xi Graphics maXimum cde/OS adlı bir CDE sürümü sundu. Bunlar aşamalı olarak kaldırıldı ve Red Hat, GNOME masaüstüne taşındı.

Yaklaşık 2000 yılına kadar, Unix masaüstü kullanıcıları CDE'yi fiili standart olarak görüyorlardı, ancak o zamanlar GNOME ve K Desktop Environment 2 gibi diğer masaüstü ortamları hızla olgunlaşıyor ve Linux sistemlerinde yaygınlaşıyordu.

2001'de Sun Microsystems, Solaris'te standart masaüstü ortamı olarak CDE'yi GNOME lehine aşamalı olarak kaldıracaklarını duyurdu. 2005'in başlarında piyasaya sürülen Solaris 10, hem CDE'yi hem de GNOME tabanlı Java Masaüstü Sistemini içerir. Yaklaşık aynı zamanlarda başlayan OpenSolaris projesi, CDE'yi içermiyordu ve Solaris CDE'yi açık kaynak olarak kullanıma sunma niyetinde değildi.^[6] Solaris 11'in Kasım 2011'deki orijinal sürümü, standart masaüstü olarak yalnızca GNOME'u içeriyordu, ancak Motif ve ToolTalk gibi bazı CDE kitaplıkları ikili uyumluluk için kaldı, ancak Ağustos 2018'de piyasaya sürülen Oracle Solaris 11.4, CDE çalışma zamanı ortamı ve arka plan hizmetleri desteğini kaldırdı.^[7]

Tescilli CDE sağlayan sistemler[değiştir | kaynağı değiştir]

IBM AIX
Digital UNIX
HP-UX : 1996'da piyasaya sürülen 10.10 sürümünden^[8]
IRIX : kısa bir süre için CDE, IRIX Etkileşimli Masaüstüne bir alternatifti.^[9]
OpenVMS : OpenVMS Alpha V7.1 ve sonrasında mevcuttur,^[10] "DECWindows Motif New Desktop"^[11] olarak anılır
Solaris : 2.3'ten itibaren mevcuttur, 2.6'dan 10'a kadar standarttır.
Tru64 UNIX
UnixWare
UXP/DS
Red Hat Linux : Triteal^[12] ve Xi Graphics^[13] tarafından taşınan iki sürüm

Lisans geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]

CDE, lansmanından 2012'ye kadar tescilli bir yazılımdı.

CDE'nin üzerine inşa edildiği araç seti olan Motif, The Open Group tarafından 2000 yılında bir "gelir paylaşımı" lisansı altında "Open Motif" adıyla piyasaya sürüldü. Bu lisans, açık kaynak veya özgür yazılım tanımlarına uymuyordu. Açık Grup, Motif'i açık kaynak yapmak istemişti, ancak o zaman bunu başaramadı.^[14]

GNU LGPL altında yayınlanması[değiştir | kaynağı değiştir]

2006 yılında, Open Group'tan CDE ve Motif için kaynak kodunu ücretsiz bir lisans altında yayınlamasını isteyen bir dilekçe oluşturuldu.^[15] 6 Ağustos 2012'de CDE, LGPL-2.0 veya üstü lisans altında piyasaya sürüldü.^[4]^[16] CDE kaynak kodu daha sonra SourceForge'a yayınlandı.

Ücretsiz yazılım projesi OpenCDE, CDE'nin görünüm ve hissini, düzenini ve özellik setini yeniden oluşturmak için 2010 yılında başlatılmıştı.^[17] Ağustos 2012'de, CDE özgür yazılım olarak piyasaya sürüldüğünde, OpenCDE resmi olarak CDE lehine kullanımdan kaldırıldı.^[18]

23 Ekim 2012'de, Motif pencere öğesi araç seti de LGPL-2.1 veya üstü lisans altında piyasaya sürüldü.^[19] Bu, CDE'nin tamamen ücretsiz ve açık kaynaklı bir masaüstü ortamı olmasına izin verdi.

CDE'nin özgür yazılım olarak piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra, CDEbian adı verilen, CDE 2.2.0c önceden yüklenmiş olarak Debian 6 tabanlı bir Linux canlı CD'si oluşturuldu.^[20] Canlı CD o zamandan beri durduruldu.

Debian tabanlı Linux dağıtımı SparkyLinux^[21] APT ile kurulabilen ikili CDE paketleri sunar. Mart 2023 itibarıyla, CDE ayrıca bir ISO indirme görüntüsü sunan NuTyX GNU/Linux dağıtımına, FreeBSD'de^[22]^[23] ve NetBSD'nin varsayılan paket yöneticisi olan pkgsrc'de kaynak biçiminde^[24] de dahil edilmiştir.

CDE projesi kapsamında geliştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart 2014'te, özgür yazılım olarak yayınlanmasından bu yana CDE'nin ilk kararlı sürümü olan 2.2.1 sürümü yayınlandı.

Temmuz 2014'te yayınlanan 2.2.2 sürümünden itibaren CDE, varsayılan Clang derleyicisi ile FreeBSD 10 altında derleme yapabilmektedir.

Temmuz 2018'de yayınlanan 2.3.0 sürümünden bu yana CDE, Linux'ta TIRPC'yi kullanır, böylece portmapper rpcbind'in güvenli olmayan modda çalıştırılmasına gerek kalmaz. Artık Xprint kullanmaz ve önce Motif'in özel bir sürümünü kurmadan BSD'lerde derlenebilir. Xinerama ile çok kafalı ekran desteği iyileştirildi.

Özgür yazılım olarak yayınlanmasından bu yana, CDE şu platformlara uyarlanmıştır^[25]

Aşağıdakileri içeren Linux dağıtımları :
FreeBSD
NetBSD
OpenBSD
OpenIndiana
Solaris 11 ( x86-64 )

CDE projesinin gelecekteki proje hedefleri şunları içerir:

Daha fazla Linux, BSD ve Unix platformuna artan taşınabilirlik.
Diğer dillere daha fazla uluslararasılaşma .

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

CDE File manager
Reading Linux kernel man pages in CDE
HP 9000 C360 displaying the CDE login manager, dtlogin
HP 9000 model B180L running HP-UX and CDE

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

dtlogin
IRIX Etkileşimli Masaüstü
Motif

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "2.5.1 (stable) 10/1/2022". 1 Ekim 2022. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.
^ "CDE - Common Desktop Environment - Browse _src at SourceForge.net". 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.
^ "Testing requirements by Product Standard". The Open Group. 31 Ocak 2013. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013.
^ ^a ^b Thom Holwerda. "CDE released as open source". OSNews. 8 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.
^ Joy (August 1996). "Migrating HP VUE Desktop Customizations to CDE" (PDF). Hewlett-Packard Journal. 47 (2): 29–37. 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014.
^ "Consolidations". OpenSolaris Web site. 26 Ekim 2009. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2015.
^ "End of Features (EOF) for Oracle Solaris 11.4". Oracle Technology Network. 24 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.
^ "HP-UX, FAQ: What is the release history of HP-UX?". unixguide.net. 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012.
^ "IRIX 6.5 Release Notes for CDE". 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.
^ "(Open)VMS(/ VAX), Version overview". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
^ "Getting Started With the New Desktop". 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
^ "It's Here! Red Hat's TriTeal CDE, Full-Featured Unix Desktop For Linux". EE Times. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
^ "DeXtop(TM) CDE Makes Big Splash in Linux Industry; Xi Graphics Inc. Releases Standardized GUI for Linux". PRNewswire. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
^ "Open Motif Frequently Asked Questions". The Open Group. 13 Temmuz 2004. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2007.
^ Peter Howkins. "Petition to Open Source CDE and Motif". 10 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2007.
^ Dave Lounsbury (27 Eylül 2012). "How the Operating System Got Graphical". The Open Group. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2012.
^ kpedersen. "OpenCDE". 9 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2011.
^ woomia (6 Ağustos 2012). "CDE Open Sourced!". OpenCDE Forums. 24 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. With this, OpenCDE is officially deprecated. Feel free to make a fork of it if you wish.
^ "ICS MotifZone". October 2012. 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.
^ "VecchiomagoPuntoNet: CDEbian 0.7". 31 Ocak 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
^ "SparkyLinux: CDE – Common Desktop Environment". 5 Eylül 2016. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018.
^ "NuTyX GNU/Linux Downloads". NuTyX GNU/Linux (English). 1 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
^ "FreshPorts -- x11/cde: Common Desktop Environment". FreshPorts (English). 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
^ "pkgsrc.se The NetBSD package collection". pkgsrc.se (English). 2 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
^ "Common Desktop Environment: Wiki". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015.
^ "Red Hat package". 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî site
Open Group – CDE 4 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
GitHub'da NsCDE Modern and functional CDE desktop based on FVWM.

[wikidata-948702831bdb90ff8b2d78d1ddf632b563d9d80a-v8-1] "2.5.1 (stable) 10/1/2022". 1 Ekim 2022. Erişim tarihi: 21 Ocak 2023.

[src-2] "CDE - Common Desktop Environment - Browse _src at SourceForge.net". 18 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2021.

[3] "Testing requirements by Product Standard". The Open Group. 31 Ocak 2013. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2013.

[osnews2012-08-06-4] Thom Holwerda. "CDE released as open source". OSNews. 8 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012.

[5] Joy (August 1996). "Migrating HP VUE Desktop Customizations to CDE" (PDF). Hewlett-Packard Journal. 47 (2): 29–37. 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2014.

[6] "Consolidations". OpenSolaris Web site. 26 Ekim 2009. 29 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2015.

[7] "End of Features (EOF) for Oracle Solaris 11.4". Oracle Technology Network. 24 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2018.

[8] "HP-UX, FAQ: What is the release history of HP-UX?". unixguide.net. 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012.

[9] "IRIX 6.5 Release Notes for CDE". 19 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019.

[vaxmacro-release-10] "(Open)VMS(/ VAX), Version overview". 22 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.

[11] "Getting Started With the New Desktop". 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.

[12] "It's Here! Red Hat's TriTeal CDE, Full-Featured Unix Desktop For Linux". EE Times. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.

[13] "DeXtop(TM) CDE Makes Big Splash in Linux Industry; Xi Graphics Inc. Releases Standardized GUI for Linux". PRNewswire. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.

[14] "Open Motif Frequently Asked Questions". The Open Group. 13 Temmuz 2004. 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2007.

[15] Peter Howkins. "Petition to Open Source CDE and Motif". 10 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2007.

[16] Dave Lounsbury (27 Eylül 2012). "How the Operating System Got Graphical". The Open Group. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2012.

[17] rsen. "OpenCDE". 9 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2011.

[18] woomia (6 Ağustos 2012). "CDE Open Sourced!". OpenCDE Forums. 24 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. With this, OpenCDE is officially deprecated. Feel free to make a fork of it if you wish.

[19] "ICS MotifZone". October 2012. 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.

[20] "VecchiomagoPuntoNet: CDEbian 0.7". 31 Ocak 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.

[21] "SparkyLinux: CDE – Common Desktop Environment". 5 Eylül 2016. 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018.

[22] "NuTyX GNU/Linux Downloads". NuTyX GNU/Linux (English). 1 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)

[23] "FreshPorts -- x11/cde: Common Desktop Environment". FreshPorts (English). 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)

[24] "pkgsrc.se The NetBSD package collection". pkgsrc.se (English). 2 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2023. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)

[25] "Common Desktop Environment: Wiki". 16 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015.

[26] "Red Hat package". 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

Common Desktop Environment nedir?, Common Desktop Environment anlamı nedir?, Common Desktop Environment ne demektir?