Merhaba Dünya (film)

Merhaba Dünya
Being There
	"Merhaba Dünya" (Being There) filminin sinema afişi
Yönetmen	Hal Ashby
Yapımcı	Andrew Braunsberg
Senarist	Jerzy Kosinski (kendi romanından)
Oyuncular	Peter Sellers; Shirley MacLaine; Melvyn Douglas
Müzik	Johnny Mandel
Görüntü yönetmeni	Caleb Deschanel
Kurgu	Don Zimmerman
Stüdyo	Lorimar Film Entertainment
Dağıtıcı	United Artists; Warner Home Video (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Komedi,drama,politik
Renk	Renkli (Technicolor)
Yapım yılı	1979
Çıkış tarih(ler)i	19 Aralık 1979 ABD; Ocak 1984 Türkiye
Süre	130 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce,İtalyanca,Rusça
Hasılat	$30.1 Milyon
Diğer adları	Merhaba Dünya (Türkiye,sinemalar); Bir Yerde (Türkiye,video); Bienvenue Mister Chance (Fransa); Oltre il Giardino (İtalya); Bienvenido, Mr. Chance (İspanya); Willkommen, Mr. Chance (Almanya); Chance

Merhaba Dünya^[1] 1979 ABD yapımı politik komedi filmidir. Özgün adı Being There dir. "Being there" İngilizcede "Doğru zamanda doğru yerde bulunmak" anlamına gelen bir deyimdir. Film çevrildikten tam 5 yıl sonra 1984 yılında Türkiye'ye gelmiş ve sinemalarda "Merhaba Dünya" ismi ile gösterime girmişti. Yıllar sonra piyasaya çıkan DVD'lerinde ise Bir Yerde ismi kullanılmıştır.

Senaryosunu Polonya asıllı Amerikalı yazar Jerzy Kosinski'nin 1971 yılında yayınladığı aynı adlı kendi romanından uyarlayıp yazdığı filmin yönetmeni Hal Ashby'dir. Önemli rollerinde Peter Sellers, Shirley MacLaine, Melvyn Douglas, Jack Warden, Richard Dysart ve Richard Basehart oynamışlardır. Bütün hayatı boyunca bahçesinde çalıştığı malikânenin dışına çıkmamış olan kendi halinde, saf biraz da zekası kıt bir bahçıvan, işvereni ölünce kendini sokakta bulur. Dış dünya hakkında bildiği her şey sadece televizyonda seyrettikleri ile sınırlı olan bu safdil bahçıvanın ara sıra sarfettiği sözler bilgelik zannedilince bunlardan derin anlamlar çıkaran etkili bir politikacının himayesine girer, Washington sosyetesinde basamakları hızla tırmanırken ABD başkan adaylığı teklifi bile alır.

Filmdeki performansı ile Melvyn Douglas En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü ve Sinema Dalında En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Altın Küre Ödülü'nü alırken, Jerzy Kosinski'ye BAFTA En İyi Senaryo Ödülü, Peter Sellers'e de Sinema Dalında En İyi Aktör Altın Küre Ödülü verildi. Bu politik taşlama Peter Sellers'ın (d.1925 - ö.1980) sondan bir önceki filmi idi, ancak kendisi hayatta iken gösterime girdiği için "Merhaba Dünya" son filmi olarak kabul edilmektedir.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Chance (Peter Sellers) kendini bildi bileli Washington'da bir zengin evinin bahçıvanlığını yapan orta yaşlı, saf ve biraz da zeka engelli bir adamdır. Bütün ömrünü bu malikânenin bahçesinde kendisine ayrılmış bir odada geçiren Chance'in dış dünya ile hiç teması olmamıştır. Dış dünya hakkında bildiği her şey patronunun kendisine verdiği televizyondan seyrederek öğrendiklerinden ibarettir. Temasta bulunduğu diğer bir kişi de yemeklerini yapan ve ona bir çocuk gibi bakan yaşlı siyahi hizmetçi Louise'dir. Bir gün hamisi olan yaşlı milyoner ölür, kendisi ile ilgilenen hizmetçi de eşyasını toplayıp evi terkeder. Daha sonra eve gelen avukatlar ona kim olduğunu sorar. Chance ise kendisini bildi bileli bu malikâne'de yaşadığını ve bahçıvanlık yaptığını söyler fakat onları ikna edemez. Çünkü çalıştığına dair hiçbir resmi kanıt yoktur. Hiçbir kan bağı ya da miras üzerinde bir varis olmadığı için evden taşınması emredilen Chance, birdenbire kendini gerçek dünyanın içinde bulur.

Chance, yaşlı eski patronunun tavan arasından almasına izin verdiği 1920'ler ve 1930'lardan kalma pahalı, özel dikilmiş eski takım elbisesini de giyerek şehrin kendisine çok yabancı olan sokaklarına dalar. Şık ama eski moda elbiseler içinde, başında fötr şapkası elinde bavulu ve şemsiyesi ile amaçsızca gezinirken ilk kez dış dünyayı keşfeder. Bir televizyon dükkânının önünden geçerken kendini vitrindeki bir kameranın ekranında görür. Kaldırımdan geri adım atınca kendisine bir limuzin çarpar. Limuzinde politik olarak da çok etkili zengin bir iş insanı olan Benjamin Rand'ın (Melvyn Douglas) göz alıcı ve çok daha genç olan eşi Eve Rand (Shirley MacLaine) vardır. Arabada, Eve, ona bir içki ikram eder. Chance hayatında ilk defa içtiği içkiyi yudumlarken o anda Eve kendisine ismini sorunca, içkinin tesiri ile öksürerek "Bahçıvan Chance" (Chance the Gardener)" demek isterken, Eve ismini "Chauncey Gardiner" olarak yanlış duyar. Sadece ayağı incinmiş olan Chance'i tedavi ettirmek üzere köşklerine davet eder.

Ev sahibi Benjamin Rand ölümcül ilik kanseri hastalığı nedeni ile evde yoğun bakım altında olduğu için zaten evin bir bölümü küçük bir hastane görünümündedir. Burada özel doktorların bakımı altına giren Chance'in misafirliği daha da uzayacaktır. Ben Rand onunla tanıştığında, "Chauncey"i, zor zamanlar geçiren üst sınıf, yüksek eğitimli bir iş insanı sanır. Hayatında hiç alkol almamış olan Chance yemekte ikram edilen içkinin tesiri ile kim olduğu sorulduğu zaman "Bahçıvan Chance" (Chance the Gardener) diyeceğine dili sürçer ve "Chauncey Gardiner" der (Bu politikacılara yakışan fiyakalı bir isimdir). Çok az konuşan ve monoton bir uslupta genellikle bahçe ve bahçıvanlıkla ilgili sözleri televizyondan kaptığı bazı ifadelerle harmanlayarak sarfeden bu saf insanın söylediklerinin altında derin anlamlar ve büyük bir bilgelik yattığını zanneden Rand, onu kanatlarının altına almaya karar verir. Washington sosyetesinde ve politik çevrelerde çok etkili ve söz sahibi bir insan olan Rand, Chance'i ABD başkanı'yla (Jack Warden) bile tanıştırır. Rand, ayrıca Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'nın eski bir dostu, sırdaşı ve danışmanıdır. Başkan da Chance'in bir bahçenin mevsimlere göre gösterdiği değişiklikleri tasvirini, ekonomik ve politik bir tavsiye olarak yanlış anlar.

Bundan sonra da Washington sosyetesinde hızla üst basamaklara tırmanır, ulusal bir üne kavuşur, önemli akşam yemeklerine katılır, Sovyet büyükelçisi ile yakın bir bağ kurar ve yine televizyon ve basının da yardımı ile ülke çapında popüler olur. Sıkça katıldığı talk show'larda sarfettiği abuk subuk aforizmalar etkisini gösterir ve yapılan anketlerde Amerikan kamuoyunda "bilgeliğin gösterişsiz ve saf yeni temsilcisi" olarak kabul gördüğü anlaşılır.

Washington sosyetesinin zirvesine yükselmesine rağmen, Gizli Servis ve diğer 16 ülke onun hakkında geçmişine dair herhangi bir bilgi bulamaz. Bu arada Chance'in gerçek kişiliğini çözebilen tek kişi Dr. Robert Allenby'dir (Richard Dysart), ama onun da kimseyi ikna edecek durumu yoktur. Dr. Allenby, Chance'in akıllı bir siyasi uzman olmadığından ve kimliğinin gizeminin daha sıradan bir açıklaması olabileceğinden giderek daha fazla şüphelenmeye başlar. Dr. Allenby bunu Rand'a söylemeyi düşünür, ancak Chance'in son günlerinde onu ne kadar mutlu ettiğini anlayınca sessiz kalır.

Ölmek üzere olan Rand, karısı Eve'i "Chauncey" ile yakınlaşmaya teşvik eder. Eve zaten ona ilgi duymaktadır ve bir ara kendini tutamayıp, malikanenin koridorunda Chance'i dudağından öper. Chance'in ise sekse ilgisi veya bilgisi yoktur. Eve, gece vakti Chance'in odasına girer. Chance ise o an odasında izlediği 1968 yapımı Kibar Soyguncu filminden, televizyonda gösterilen bir öpüşme sahnesini taklit ederek Eve'i öper. Sahne sona erince, Chance aniden durur ve Eve'in kafası karışır. Eve ona cinsel anlamda nelerden hoşlandığını sorar; televizyon seyretmeyi anlamına gelen "İzlemeyi severim" diye cevap verir. Eve bir an şaşırır, mastürbasyon yaparak onu seyretmeye istekli olduğunu düşünür ve mastürbasyon yaparken, Chance'in televizyona döndüğünü ve farklı bir kanalda bir yoga egzersizini taklit ettiğini fark etmez.

Chance, Rand'ın ölüm anında yanındadır ve onun ölümünde gerçek bir üzüntü gösterir. Chance'den çok etkilenmiş olan Rand, mirasından ona da bir pay ayırmıştır. Dr. Allenby, Chance'e Eve hakkında ne düşündüğünü sorunca, "Eve'i çok sevdiğini" ve aynı zamanda sadece bir bahçıvan olduğunu itiraf eder. Chance, Eve'e kocasının ölümünü bildirmek için oradan ayrılınca, Allenby kendi kendine "Anlıyorum" der, ancak bunun yorumu izleyiciye bırakılır.

ABD Başkanı, Rand'ın cenazesinde bir konuşma yaparken, tabutu taşıyan etkili politik bir grup, aralarında fısıldaşarak bir tartışma yürütürler ve bir daha ki seçimlerde Chance'i başkan adayı göstermeyi uygun görürler, ancak tüm bunlardan habersiz olan Chance, cenaze kalabalığının içinden çıkıp Rand'ın kışlık malikanesinde dolaşmaya başlar. Düşen bir dalın düzleştirmiş olduğu bir çam fidanını düzeltir ve malikanenin bahçesindeki yapay gölün yüzeyinde İsa benzeri bir şekilde suya batmadan yürüyerek uzaklaşır gider, sonra durur, şemsiyesini ayaklarının altındaki suya daldırır, sonra yürümeye devam eder. Bu sırada Başkan, Benjamin Rand'dan bir alıntı yapar: "Hayat bir ruh halidir."

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
Peter Sellers	Chance
Shirley MacLaine	Eve Rand
Melvyn Douglas	Benjamin Rand
Jack Warden	ABD Başkanı 'Bobby'
Richard Dysart	Dr. Robert Allenby
Richard Basehart	Vladimir Skrapinov
Ruth Attaway	Louise
David Clennon	Thomas Franklin
Fran Brill	Sally Hayes
Denise DuBarry	Johanna
Oteil Burbridge	Lolo
Ravenell Keller III	Abbaz
Brian Corrigan	Polis memuru

Çekimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana çekimler, Kuzey Karolina, Asheville'de bulunan Amerika'nın en büyük özel evi olan Biltmore Malikanesi'nde gerçekleşti.^[2]

Melvyn Douglas'ın torunu Illeana Douglas seti ziyaret etti ve en sevdiği aktör Peter Sellers ile tanıştı. O zamandan beri, filme oyunculuk kariyerine devam etmesi için ilham verdiği için güven verdi. Illeana'ya göre, Sellers ve Douglas, İkinci Dünya Savaşı sırasında Burma'da ilk tanıştıkları 1940'lardan beri birbirlerini tanıyorlardı. Setteyken sık sık savaş günlerini hatırladılar.^[3]

Burt Lancaster, Ashby'nin Ben Rand rolü için ilk tercihiydi.^[4]^[5] Laurence Olivier de rol için düşünüldü ama Olivier, mastürbasyon sahnesi yüzünden rolü reddetti.^[4]^[6]

Filmin yapımı, Sellers'ın yaşamının biyografik bir filmi olan Peter Sellers'ın Yaşamı ve Ölümü'nde tasvir edilmiştir.

Film hakkında notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmde Peter Sellers'ın canlandırdığı "Chance" karakteri ile 1977 - 1981 yılları arasında görevde kalan 39.cu ABD başkanı Jimmy Carter arasında bir benzerlik olduğu o zamanın basınında çıkan yazılarda ima edilmişti. 1984 yılında sinema eleştirmeni Atilla Dorsay da bir Fransız dergisinden yaptığı alıntı ile sinema eleştirileri yaptığı gazete köşesinde "Being There" filmini eleştirirken "Jimmy Carter'la tatlı tatlı alay eden ince bir güldürü" üst başlığını kullanmıştı.^[7]
1957 yılında ABD'ye gelen ve sonra da bu ülkenin vatandaşlığına geçen Polonya asıllı yazar Jerzy Kosinski (d.1933 - ö.1991) aynı zamanda iyi bir fotoğrafçı idi. Uluslararası Yazarlar birliği PEN'in ABD başkanlığını da yapan Kosinski otobiyografik olduğu kabul edilen çok satan romanı Boyalı Kuş (The Painted Bird) ile tanınmıştı. Kosinski 1991 yılında kendini boğarak intihar etmişti.
Peter Sellers, Chance'in yürüyüşünü ve seslendirmesini karakterin en önemli özellikleri olarak değerlendirdi ve "kelimelerinin ardındaki çocuksu zihni" ortaya çıkarmak için gereken net ifadeyi mükemmelleştirmek için role hazırlanırken tek başına bir teyp veya eşiyle ve ardından Ashby ile çalıştı.

Filmin ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazandığı ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaylıkları[değiştir | kaynağı değiştir]

1980 Oscar - En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü - Peter Sellers
1981 BAFTA - BAFTA En İyi Film Ödülü - Andrew Braunsberg
1981 BAFTA - BAFTA En İyi Erkek Oyuncu Ödülü - Peter Sellers
1981 BAFTA - BAFTA En İyi Kadın Oyuncu Ödülü - Shirley MacLaine
1980 Altın Küre - En İyi Sinema Filmi Altın Küre Ödülü - Müzikal veya Komedi
1980 Altın Küre - En İyi Yönetmen Altın Küre Ödülü - Hal Ashby
1980 Altın Küre - Sinema Dalında En İyi Aktris Altın Küre Ödülü - Müzikal veya Komedi- Shirley MacLaine
1980 Altın Küre - En İyi Senaryo Altın Küre Ödülü - Jerzy Kosinski
1981 Cannes Film Festivali - Altın Palmiye - Hal Ashby

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ http://www.imdb.com/title/tt0078841/releaseinfo 14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans
^ Henion, Leigh Ann (March 2011). "A Behind-the-Scenes Visit to Biltmore". Our State. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015.
^ Vigil, Delfin (15 Şubat 2009). "Illeana Douglas inspired by Melvyn's 'Being There'". San Francisco Gate. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.
^ ^a ^b Sikov, Ed (2003). Mr. Strangelove: A Biography of Peter Sellers. Hachette Books. ISBN 9781401398941. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. ^{[sayfa belirt]}
^ Dawson, Nick (2009). Being Hal Ashby: Life of a Hollywood Rebel. University Press of Kentucky. ISBN 9780813139197. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. page 210
^ Mell, Eila (2005). Casting Might-Have-Beens: A Film by Film Directory of Actors Considered for Roles Given to Others. McFarland. ISBN 9781476609768. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. page 30
^ http://onfinite.com/libraries/1345584/ad3.jpg İlgili gazete kupürü (Telif ihlali olmaması için ilgili satırlar harici yerler bulanıklaştırıldı)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Merhaba Dünya
Roger Ebert'in eleştirisi 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1] ttp://www.imdb.com/title/tt0078841/releaseinfo 14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans

[2] Henion, Leigh Ann (March 2011). "A Behind-the-Scenes Visit to Biltmore". Our State. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015.

[francisco-3] Vigil, Delfin (15 Şubat 2009). "Illeana Douglas inspired by Melvyn's 'Being There'". San Francisco Gate. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.

[sikov-4] Sikov, Ed (2003). Mr. Strangelove: A Biography of Peter Sellers. Hachette Books. ISBN 9781401398941. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. ^{[sayfa belirt]}

[5] Dawson, Nick (2009). Being Hal Ashby: Life of a Hollywood Rebel. University Press of Kentucky. ISBN 9780813139197. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. page 210

[6] Mell, Eila (2005). Casting Might-Have-Beens: A Film by Film Directory of Actors Considered for Roles Given to Others. McFarland. ISBN 9781476609768. 30 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022. page 30

[7] ttp://onfinite.com/libraries/1345584/ad3.jpg İlgili gazete kupürü (Telif ihlali olmaması için ilgili satırlar harici yerler bulanıklaştırıldı)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Merhaba Dünya (film) nedir?, Merhaba Dünya (film) anlamı nedir?, Merhaba Dünya (film) ne demektir?