Mayday

Mayday (/ˈmeɪˌdeɪ/), radyo iletişiminde tehlike sinyali olarak kullanılan acil durum prosedür kelimesidir. Denizdeki veya havadaki bir taşıtın ve onun içindeki kişilerin, yangın, patlama, çatışma, su alma, denge kaybı, karaya oturma, yere çakılma gibi olaylara ve bunların sonuçlarına maruz kalması veya bu olaylarla karşılaşma olasılığı durumlarında yapılan yardım çağrısına Mayday kelimesi ile başlanır.

Mayday taşımacılıktaki en önemli çağrı başlangıcıdır. Mayday'den sonraki ikinci derecede önemli çağrı mesajı ise Pan-pan'dır.

Öncelikle havacılar ve denizciler tarafından hayati tehlike arz eden bir acil duruma işaret etmek için kullanılır, ancak bazı ülkelerde itfaiyeciler, kolluk kuvvetleri ve ulaşım kuruluşları gibi yerel kuruluşlar da bu terimi kullanır.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

"Mayday" prosedür kelimesi, 1921'de Londra'daki Croydon Havaalanı'nda kıdemli bir radyo subayı tarafından ortaya atılmıştır.^[2] Memur Frederick Stanley Mockford'dan^[3] acil durumlardaki sıkıntıyı gösterecek, tüm pilotlar ve kara personelince kolayca anlaşılabilecek bir kelime bulması istendi. O sırada hava trafiğinin büyük bir kısmı Croydon'dan Paris'teki Le Bourget Havaalanı arasında olduğundan, Fransızca venez m'aider ('bana yardım etmeye gelin') cümlesinin kısaltılmış hali m'aiderden ('bana yardım etmeye') "mayday" ifadesini önerdi.^[4] Mayıs Günü (İngilizce: May Day) yani bir mayıs tatili ile bir ilgisi yoktur.

"Mayday" çağrısından önce, SOS, mayday çağrısına eşdeğer bir Mors koduydu. 1927'de Washington Uluslararası Radyotelegraf Sözleşmesi'nde, SOS radyotelgraf (Mors kodu) çağrısı yerine mayday çağrısı kabul edildi.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

1920'lerde Fransızca "venez m'aider" (okunuşu "vöne mede" anlamı bana yardım etmeye gelin) ya da "venez m'aider s'il vous plait" (okunuşu "vöne mede sil vu ple" anlamı bana yardım edin lütfen) cümlelerinden ses olarak ortak kısmı, kısaca ve sadece "m'aider" sözünün ses olarak benzeri ve İngilizcede başka bir anlamı olduğu için kolay hatırlanabilen "may day" (okunuşu "mey dey" anlamı mayıs günü) şeklinde, dillerden bağımsız haberleşme kodu olarak kullanılan, uluslararası telsiz terimleri arasına girmiştir.

Mayday çağrıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir denizcilik örneği: MV Summit Venture tarafından 1980'de Sunshine Skyway Köprüsü ile çarpıştığındaki gerçek çağrı.

Telsizle mayday çağrısı gönderilemiyorsa, çeşitli başka tehlike sinyalleri ve yardım çağrıları kullanılabilir. Ek olarak, bir mayday çağrısı gemi adına başka biri tarafından gönderilebilir; bu bir mayday rölesi olarak bilinir.

Havacılıkta[değiştir | kaynağı değiştir]

Havacılıkta mayday çağrısı bulunulan radyo istasyonunda veya uluslararası acil durum frekansı 121.5 Mhz'de yapılır. Yer üniteleri ile temasa geçilemediyse diğer hava araçlarından mayday mesajını iletmeleri (relay) talep edilmelidir. Bir uçak mayday çağrısı yaptığında aynı frekanstaki tüm şahıslar mutlak sessizlik sağlamalıdır.

Aynı zamanda uçağın transponder cihazına 7700 stres kodu girilir.

Amerika Birleşik Devletleri hava sahasında mayday çağrısı yapan sivil uçaklar, Federal Havacılık İdaresi tarafından aşağıdaki formatı kullanmaya, uygunluk için veya önemsiz oldukları durumlarda gereksiz bölümleri çıkarmaya teşvik edilir:

“

Mayday, Mayday, Mayday; (Mesaj gönderilen istasyonun adı); uçak çağrı işareti ve tipi; acil durumun sebebi; hava durumu; pilotun niyetleri ve/veya istekleri; mevcut pozisyon ve rota, ya da kaybolursa uçağın o pozisyondayken en son bilinen pozisyon ve rota; irtifa veya uçuş seviyesi; kalan yakıt; araçtaki kişi sayısı; başka herhangi bir faydalı bilgi.^[5]

”

Mayday çağrısı gerektiren durumlar

Uçuş emniyeti ve telsiz disiplini açısından doğru acil durum çağrısını yapmak çok önemlidir. Havacılıkta mayday çağrısı gerektiren durumlara örnek olarak şunlar verilebilir:

Tek pilotlu bir uçakta pilotun uçamaz hâle gelmesi^[6] (Yolcu rahatsızlıkları -ciddîler dahil- pan-pan çağrısı gerektirir.^[7])
Motor durması, yangın veya yapısal hasar^[6] (Sarsıntılı motor pan-pan gerektirir.^[7])
Zorunlu iniş^[6]
Tamamen kaybolmak veya çok az yakıtın kalması^[6] (Konumundan emin olmamak pan-pan gerektirir.^[7])
Meteoroloji koşullarının (bulut, görüş vs.) pilotun uçamayacağı seviyeye düşmesi^[6] (Kademeli gerileme pan-pan gerektirir.^[7])
Gece uçuşuna müsaade edilmeyen bir uçuşta (pilot veya uçak kısıtlaması nedeniyle) karanlık çökmesi^[6]

Mayday çağrısı formatı

Bir mayday çağrısı -zaman elverdiğince- şu sırada yapılmalıdır:^[8]

Mayday Mayday Mayday
Aranılan istasyon (zaman ve şartlar müsaitse)
Uçak çağrı adı
Uçak tipi
Acil durumun türü
Sorumlu pilotun niyeti
O andaki veya bilinen son konum, irtifâ/seviye, baş (istikâmet)
Pilot lisansı ve derecelendirmeleri (ICAO gereksinimi değildir ancak tavsiye edilir.^[8])
Diğer yararlı bilgiler: remaining endurance (havada kalış süresi), uçaktaki kişi sayısı (POB), uçak rengi ve işaretleri, uçaktaki hayatta kalma araç-gereçleri

Sahte bir tehlike çağrısı yapılması birçok ülkede, tazminat ve olası hapis cezası ile cezalandırılan bir suçtur.^[9]

Diğer acil durum çağrıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Pan-pan[değiştir | kaynağı değiştir]

Pan-pan, telsiz dilinde aciliyet (urgency) anlamına gelen, bir teknede, gemide, uçakta veya başka bir araçta bulunan birinin acil bir durum olduğunu beyan etmek için kullandığı uluslararası standart acil durum sinyalidir^[10]^[11]^[12] lakin kimsenin hayatı veya geminin kendisi için acil bir tehlike oluşturmadığında kullanılır.^[13] Mayday şeklindeki tehlike (distress) sinyalinin bir alt kademesindeki çağrıdır.

Acil durum bildirimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazen "acil durum ilan etme" ifadesi havacılıkta "mayday" demeye alternatif olarak kullanılır.^[14] Örneğin, Swissair'ın 111 sefer sayılı uçuşu, önce "pan-pan" daha sonra durumları kötüleştikten sonra "Swissair on bir ağır yolcu uçağı, acil durum ilan ediyor" mesajını gönderdi.^[15]

Bununla birlikte, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü "acil durum ilan etmek" yerine "pan-pan" ve "mayday" çağrılarının kullanılmasını önermektedir.^[16] Çünkü "Pan-pan" ve "mayday" dışındaki ifadeleri kullanan pilotların vakaları, uçakların kullanımında karışıklığa ve hatalara neden olmuştur.^[17]

Diğer iletişim trafiğini susturma[değiştir | kaynağı değiştir]

"Seelonce mayday" veya "seelonce distress", kanalın yalnızca tehlike altındaki gemilerde ve Sahil Güvenlik Görevlisi veya diğer yanıt veren makamlarda kullanılmasını talep eden bir söz öbeğidir. (ve acil durumun ele alınmasına yardımcı olmak isteyen diğer gemiler).

"Seelonce feenee" ise acil durumun sona erdiği ve kanalın normal şekilde kullanılabileceği anlamına gelir. "Prudonce" çağrısı, acil durumun çözümlenmesinden önce önemli çalışma trafiğinin o kanalda devam etmesine izin vermek için de kullanılabilir.^[18]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Robson, David, Dorothy Pooley ve Helena Hughes. The Air Pilot's Manual 7: Radiotelephony. 3. baskı. Cranfield. Aviation Theory Centre, 2009.

^ "Radio Information for Boaters" (İngilizce). US Dept of Homeland Security - US Coast Guard. 15 Eylül 2016. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2018.
^ "Why Mayday?". Research Questions. National Maritime Museum Cornwall. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.
^ "It's MayDay – But That Means Trouble for Aviators". 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
^ "Mayday - Definition of Mayday in English by Oxford Dictionaries". Oxford Dictionaries - English. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
^ Aeronautical Information Manual, paragraph 6-4-2, "Obtaining Emergency Assistance", Federal Aviation Administration, 1999.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Robson, s 136
^ ^a ^b ^c ^d Robson, s 139
^ ^a ^b Cap 413 Radiotelephony Manual. Chapter 8. Page 3
^ "No Joke". 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
^ "Safety and Distress Radiotelephone Procedures". Transport Canada. 28 Haziran 2013. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
^ District Eleven Response (dr). "Search and Rescue: Calling the Coast Guard". United States Coast Guard. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
^ 1st Coast Guard District (6 Eylül 2001). "Special Notice To Mariners" (PDF). United States Coast Guard. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.
^ "RIC-22 — General Radiotelephone Operating Procedures". ic.gc.ca. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
^ "Wayback Machine". web.archive.org. 15 Eylül 2010. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
^ Ranter, Harro. "Aviation Safety Network > Accident investigation > CVR / FDR > Transcripts > ATC transcript Swissair Flight 111 - 02 SEP 1998". aviation-safety.net. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.
^ "ICAO Standard Phraseology" (PDF). SKYbrary. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
^ "Aircraft Fuel Status and Communication Procedures" (PDF). Hong Kong Civil Aviation Department. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
^ d.o.o, Spinaker. "DISTRESS alert (GMDSS)". egmdss.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Denizcilik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

İletişim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Radio Information for Boaters" (İngilizce). US Dept of Homeland Security - US Coast Guard. 15 Eylül 2016. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2018.

[2] "Why Mayday?". Research Questions. National Maritime Museum Cornwall. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2013.

[3] "It's MayDay – But That Means Trouble for Aviators". 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.

[4] "Mayday - Definition of Mayday in English by Oxford Dictionaries". Oxford Dictionaries - English. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[5] Aeronautical Information Manual, paragraph 6-4-2, "Obtaining Emergency Assistance", Federal Aviation Administration, 1999.

[Robson136-6] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Robson, s 136

[Robson139-7] Robson, s 139

[Cap_413-8] Cap 413 Radiotelephony Manual. Chapter 8. Page 3

[9] "No Joke". 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[TCMS-10] "Safety and Distress Radiotelephone Procedures". Transport Canada. 28 Haziran 2013. 5 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.

[callUSCG-11] District Eleven Response (dr). "Search and Rescue: Calling the Coast Guard". United States Coast Guard. 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.

[emprUSCG-12] 1st Coast Guard District (6 Eylül 2001). "Special Notice To Mariners" (PDF). United States Coast Guard. 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2013.

[13] "RIC-22 — General Radiotelephone Operating Procedures". ic.gc.ca. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[14] "Wayback Machine". web.archive.org. 15 Eylül 2010. 15 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[15] Ranter, Harro. "Aviation Safety Network > Accident investigation > CVR / FDR > Transcripts > ATC transcript Swissair Flight 111 - 02 SEP 1998". aviation-safety.net. 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[16] "ICAO Standard Phraseology" (PDF). SKYbrary. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[17] "Aircraft Fuel Status and Communication Procedures" (PDF). Hong Kong Civil Aviation Department. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[18] .o.o, Spinaker. "DISTRESS alert (GMDSS)". egmdss.com. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

g t d Havacılık
Hava araçları	Askerî uçak • Balon • Cayrokopter • Hafif hava aracı • Helikopter • Paraşüt • Paramotor • Planör • Uçak • Yamaç paraşütü • Yelken kanat • Yolcu uçağı • Zeplin
Uçuş türleri ve safhaları	Alet uçuşu • Aerobasi • Bekleme • Gece uçuşu • Görerek uçuş • İniş • Kalkış • Kol uçuşu • Meydan turu • Rule • SFVR • Yaklaşma
Kurum ve kuruluşlar	IATA • ICAO • EASA • EUROCONTROL • JAA
Mürettebat	Hostes • Kaptan pilot • Kontrol pilotu • Loadmaster • Pilot • Seyrüseferci • Silah sistem subayı • Sorumlu pilot • Uçak komutanı • Uçuş öğretmeni • Uçuş teknisyeni
Lisans ve derecelendirmeler	ATPL • JAR-FCL • NR • Pilot lisansı • CPL • PPL
Havacılık tıbbı	Barotravma • Dekompresyon hastalığı • g kuvveti • Hipoksi/Anoksi • İrtifâ rahatsızlığı • Jet lag • Kinetozis • Uçuş muayenesi
Hava sahaları	Kontrollü • Kontrolsüz • ATZ • CTA • CTR • Uçuşa yasak bölge • FIR • Havayolu • MATZ • Sınıflar • TMA/TCA
Hizmetler ve birimler	ACC • AFIS • A/G radio • ALRS • AMS • ATAS • ATC • ATIS • ATS • ATSOCAS • FIS • LARS
Belge ve yayınlar	AIP • NOTAM • Uçuş planı • Uçuşa Elverişlilik Yönergesi
Sürat	CAS • EAS • IAS • Mach sayısı • RAS • TAS • V süratleri • GS
Yükseklik	AAL • AGL • AMSL • DA • Geçiş irtifası • Geçiş katmanı • Geçiş seviyesi • İrtifâ • Maximum elevation figure • Minimum Safe Altitude • Minimum Sector Altitude • Rakım • Uçuş seviyesi (FL)
Atmosfer	DA • ISA • PA • QFE • QNE • QNH
Seyrüsefer yardımcıları	ACAS/TCAS • ADF • DF • DME • EGPWS • GPS • IFF • ILS • NDB • Nirengi • Radar • RNAV • TACAN • Transponder • VDF • VOR
Hava tahmin ve raporları	Meteoroloji kodları • AIRMET • ATIS • METAR • SIGMET • SPECI • TAF • TREND • VOLMET
Acil durum ve kazalar	CFIT • Ditching • Mayday • Pan-pan • SOS • Tehlike sinyali • Zorunlu iniş
Kategori • Commons • Vikiproje

Mayday nedir